dimdim

Li pirtûka:
Die mundart der Mukri-Kurden
Berhema:
Oskar Man (1867-1917)
 12 Xulek  1330 Dîtin
diłim řanawestê leber ewê ẍemê leber ewê janê
bangêkim weber xułay, ewî dîkem ber pêẍemberî axir zemanê
bangî dîm weber çakî germênê û le kwêstanê
bangî dîkem weber pîr sułemanî le banê
bangî dîkem weber sułtan semedî małe xoy dekird le deştî wirmê degeł kewne lacanê
bangî dîm weber sułtan bayaqûbî małe xoy dekird le kêwî ferengê
beramberî girdî gozegîranê
bangî dîm weber şêx marfî małe xoy dekird le deştî meḧmeşey beramber
be girdî gořxanê
bangî dîkem deber bermał sipî le çomełanê
bangî dîkem weber xidrî zînde û xidrelyasan, nemirin, seyaḧin kes
be menziłyan nazanê
bangî dîkem weber îmam ḧesen û ḧusênî ẍerîb, merqedyan le meşed û
kerbelaye ’ecem û pepaxTeksta ne aşkira řeşyan deçne zyaretê
dełên: řojî qyametê, xuła demandatê îmanê
bangî dîkem weber ḧezretî ’elî řojî cum’e û cema’etan swar debê le
dułdułî, dest dedate zulfeqarî deçête xezay gawriqřanê
bangî dîm weber sewzepoşî le ḧacî xoşî le tirşekanê
bangî dîm weber ew şořeswar sułtan se’d weqasî, małexwê dekird le
tiropkî kwêstanê
kewm lê becût engutin le qisqepanê
kełim lê yaẍî bû le çîmenî hozanê
lebin gwêyanim dê hařey qałnye degeł çirîkey kotanê
xanim çûne ser burcî dimdimî, xoyan hełdedêrin beramberî berdî şimşîrxanê
diłî xanî bebrîne çend bebrîn birîne, zeynî xom da çîmenî hozanê,
çend şîn û nazenîne çomî barandêzî dête xwarê, çend zułał û şîrîne
dîwandiřê, bazař betałkerê bo kes nemawe, bo meş namênê.
xanî biradostan gutyan bexan ałdełî mukirîye:
biła bot bim bebrayekî dayk û babîye,
destit bo bawême ser bałçoẍey şîran, kêlananit bo becê bêłim, le binebanêy dimdimîye.
xenceranit bo deşkênim cwê le nêroyîye
şîranit bo deşkênim cwê le danziẍîye,
demançanit bo deşkênim cwê le mîsrîye,
tifenganit bo deşkênim, xanî xom, cwê le westa şaqułîye,
řimbanit bo deşkênim, xanî xom, cwê le nezerîye,
metałanit bo deşkênim, xanî xom, cwê le kergedenîye,
zirêyanit bo depsênim, xanî xom, cwê le dawdîye,
espanit bo depsênim, xanî xom, cwê le segławîye,
pyawanit bo depsênim, xanî xom, cwê le sî sałîye.
meger ew şeře kê kirdibî, řostemî maznideranê, lebin kêwî demawendê
sipî dêwî dehêna zewtî şîrîye,
meger ew şeře kî kirdibê, kuře êranyan be xwênî syaweşîye.
diłî xanî bebrîne, çend bebrîn birîne!
bot deçme golî dimdimî, çi dimdimêkî řengîne,
çomî barandêzî dête xwarê, çendî zułał û şîrîne!
lîm bûye qesrêkî cindîye xemxiwarî debřyewe.
biła her le şay heta xunkarî
her le xunkarî heta şahîye.
şa be ebdałî geřaye,
ho le dimdimî dî dezgaye,
le îsfehanê lê kird řaye
şa ’ebas dełê: ḧesen xane!
biła bikeyn tegbîr û řayane,
beserman dahat zistane,
zistan çû û řabird hawîne,
řabe bedił û yeqîne,
zûke şuẍiłim bo pêk bîne,
dimdimim le bo bistîne,
ew sał ḧewt sałe xan le min yaẍîne.
dełê: şa! cêy asêye, ez nayçomê,
hîmdadî bo dê le řomê,
denişkênê, têk deda komê,
denken be berdî bin gomê
xełqî be’am denken lomê
şa ’ebas dełê: ḧesen xanî be ẍereze
bes bike, qisey de naterze
heste le pêşim řabeze
le hîmdadit deyem eze
dimdim le zigî beẍereze
ḧesen xan dełê: şa! besim leser bike naz û ercuwan
eger nem’estan bewan zuwan
řeşim biken herdûk řuwan
damnê le cê małî cuwan
meyter espyan derhênane
zînyan de piştê dekutaye
tedarek û nałbendane
çeper çû bo ser êlane
beser şar û wiłatane
ew îrat û îrewane
řeşt û kişmîr û gêlane
bêt le wirmê û le lacane,
sindûs bêt û mukiryane,
sine bê, sinnûr bê, kirmaşane
dergezêne, řijdistane
hewêz û şûşter, merîwane
sed hezar xan û sułtane
paytextyan îsfehane
 
wederkewt le îsfehanê
le qoşenê, le tuẍyanê
dar û berd hate hejyanê
toz girtî berî asmanê
bo řojî axir zemanê,
de qoşenan kewt ẍiluwe,
leşkir tîp tîp awabuwe,
menziłêkyan, hat qafłantuwe
 
lew kafrî de befêłe,
serî řimbyan dełêy bêłe,
leşkir le dûy bû bexêłe,
menziłêkyan, hat erdewêłe.
 
kafir dajwên le mecêze,
mel’ûne dên řêz beřêze,
menziłêkyan, deştî tewrêze.
 
dê lirfelirfî beydaẍan,
dê dengî zirê û qołçaẍan,
menził le binaw û meraẍan
 
qoşen dê řê beřêye
dełê: xanî mukirî le kwêye?
menziłêkyan, le deştî xwêye
 
leşkir ajway bemexsûsî
le xanî mukirî depirsî
leşkir le deştî sindûsî
 
çend leşkirêkî engameye
be qoşen û zemzemeye
hat, girtî gełî darneye
«řeḧman bekir»yan degeł heye
 
cwab çû le bo xanîye,
çake xo bika qewîye,
’alemî bo bizûtîye,
çak şeřêk leser dînîye
xan dełê: ew şa bê, emnîş xanim,
xaleq bê bepşitîwanim,
ẍułamî řewêk şêranim,
qatłî kullî şî’anim
řojêkî beyanî berda
leşkirî şay hat leserda
day poşîbû, dar û berda
hat, lebin dimdimî wirda
 
dimdimim berdî meydanê
lêy den topî îsfehanê
toz girtî berî asmanê
merd çak têda degirin manê
bo řojî axir zemanê
 
dimdimim berdî le nizarî,
lêyan da topî hewşarî,
ḧewt şew û řojan awir barî
dunyay dagirt beyekcarî.
xeber çû le bo hewşarî
 
dimdimim berdî le berdî
lêy den betopî neberdî
ta řojî merdî û namerdî
 
dimdimim berdêkî zope
lêyan da topxane û tope
 
dimdimim berdêkî pane
lêyan da top û topxane
qełatî pê biken wêrane
 
dimdimim berdî meydanê
lêy den topî le karxanê
karîtey geyîye hozanê
 
dimdimim berdî debeye
lêy den be topî kełeye
karîtey geyîye kokeye
 
xan be xezaye meşẍûłe
dimdimim berdêkî xiře
çwar terefî lêwebře
beheştê be şîr bikře
 
xan be xezaye meşẍûłe
dimdimim berdêkî şîne
çwar zistane, pênc hawîne
têyda xanî lep zêřîne
zeferyan pê nebirdîne.
 
wekîl û wezîr dełên: xan, ewhe kîne?
xan fermûy: ewe karwanîne.
xan be xezaye meşẍûłe
xanêk řabû le kurdane
kê bû, le ḧemed begî lêtane
řûy řeş bê degeł cuwane
leser yek nîmçûn nałane
zîzbû, çû bo nêw ewane
pêy nîşan dan sûłexane
kê bû? le kafrî bê îmane
têyan kird haş û dermane
pêy qiř debûn musłimane
lewan buwe řojî tengane
le kinyan axret zemane
çend giryan ew xatûnane
lêyan têk çû cêy û mekane
xułayan bêt piştîwane
 
xatûnêk dête meydanê
le diłî xanî deda tanê
lêt ḧeram bê cêy kabanê
aw nîye pêy bikeyn şêlanê
 
xatûnêk dê û debezî:
řebbî, xane, marit gezî
lêm řeş bûn ser û kezî
 
xatûnêk dê befeqîrî,
çokî dada le pêş mîrî
xan, seła le minî feqîrî
xan aw nîye pêy bikeyn hewîrî
xan ḧeyfe, to bê mudebîrî
 
xan bexezaye meşẍûłe
kê bû? le xanî lep zêřîne
le şerafetî xatûnî şîrîne
befrêk barî behawîne
le şerafetî xanî lep zêřîne
ḧewt şew û řojan bewî jîne
řayan wabû be hezarî:
swarkeyn xidrî birîndarî,
be çeper biçê bo xizmet xunkarî.
wezîr way gut bebwêrî:
çake qaqezî binêrî
qełatî bo şay becê bêłî
kê bû? le xanî cindîye
gutye tayfey xezanîye
herçî hełê qeydî nîye
herçî bimrê fîdayîye
herçî bikujrê xezayîye
tayfêk bû, tayfe kafrî
kutyan be xan: pûç û namaqułit kird ta serit hełdegrî
des be şîr deçîn bo leşkirî
kê bû? le xanî cindîye
dełê: bangî ḧeq weber ewîye
bê şerîke, hîç şerîkî nîye
ẍeyrez xuła hîç kes nîye
ya bê şêxî geylanîye
şêx cunêdî beẍdadîyye
sułtan me’rûfî kerxîye.
ba bê ferxî dawdîye
ba bê řabî’ey ’edewîye
ba bê şemsî tewrêzîye
şêx muḧemedî bałekîye
’ebdul’ezîzî şinoyîye
şêx řeşî gergeroyîye
 
le meydanê şeře qerqeşe
le cêřawgan kewtibû leşe
xan depirsê: ewhe kêye?
xan! kuřey esḧabe řeşe
 
swarêk hatuwe espî şêye
xan depirsê: ewhe kêye?
xan ewe kuřey pîrotî mergêye
 
swarêk hatuwe benadrî
kes nîye çekanî wergirî
xan depirsê: ewhe kêye?
xan, ewe ’ezretî xidrî
 
swarêk hatuwe lebo geştê
bewye sûřetî beheştê
xan depirsê: ewhe kêye?
«ewhe weysî mahîdeştê
 
swarêk hatuwe le karxanê
bewye sûřetî îmanê
xan depirsê: ewhe kêye?
xan, şêx ’ebdulqadrî gêlanê
 
swarêk hatuwe hunermende
espabî de’wayey řende
xan depirsê: ewhe kêye?
xan, ewhe şahî nexşibende
 
swarêk hatuwe espî taze
mil be qetla piř le engaze
xan depirsê: ewhe kêye?
xan, eweş sułtan se’dî weqaze
 
selaḧ şořan dest da çekan
degeł sefî de melekan
dêt guřey şêxî bałekan
xan be xezaye meşẍûłe
hat ’eşeřey de mubeşeře
hemze û hebas û heydere
degeł meqlûbî peř besere
ałaçî sułtan semere
ba bê ałay nebîye
ḧewt tîpî têk peřandîye
xan depirsê: ewhe kêye?
kořjinê ḧezretî ’elîye
ba bê beydaẍî pêẍemberî
hemze bê degeł ’umberî
bê xalîdî îbnî welî
xan be xezaye meşẍûłe
xan dełê: abdał bege, řołey babî
be min dekey çak çak debî
dełê: babe! çibkem, lêřeware, dwayî nabî
ba bikeyn medḧî hurimz begî
řimbî nezerî be çengî
le hezarî debřê mergî
xan ewdał û kake xane
ḧewt şewan û ḧewt řojane
şeřyan dekird be şîrane
şîran neyandî kêlane
leş kewtibûn wekî girdane
xwên řoy her wek cogane
bałçoẍey şîran nemane
şehîdyan kird kake xane
xan dełê: xanî xezayîme
heta le dinê ez bijîme
boxom perjînî şeřîme
xan awdał û kake xane
girtibûyan we’de û peymane
dest hełnagirin lew karane
bangim weber mîrî mîran
xan boxoy deka tegbîran
ḧewt polî daye ber şîran
bangim weber padşay qudretê
xanyan şehîd kird be kutkî xêwetê
hawar û řořo dimdime
řojêkî taw helatê
’ecem dekatin ẍebatê
sebir hełdekşa bo bin qełatê
kwanê swarî de nazenîn
kê bû le ałî ademan
qełatî hełgirt bezeman?
kê bû le ałî ademane
qełatî hełgirt be zemane?
ḧewt şew û (und) ḧewt řojane
şeřî dekird be topane
qełatî le dû nedane
 
kwanê swarî de nazenîn?
kê bû le ałî becerge?
lewanî kirdewe derge
le xencerî demnî zerge
le hezarî debřî merge
hawar û řořo dimdime
kê bû le xatûn perwerê
gutî: kak ałî eto mawî etoş hełê
kê bû leber kak ałîye
gutî: xatûnê, pûç û namaqułit kirdîye
beşî xom xeza kirdîye
şehîdyan kird kak ałîye
hawar û řořo dimdime
kê bû? le xatûnî xanî
qibûł naken kafiristanî,
xoman hełdedêrîn le çil kewanî
ey dimdimî berdî de lan
cêgey xan û xan awdelan
êsta bûy be meskenî xertelan
 
kwanê swarî de nazenînî
le sułtanî emînî
eger qametê dênî
małe xułay debînî
le sułtanî muḧteber
dełê be’îznî xułay leser
piştîwanim pêẍember
deçim bo ser şay qecer
řawestan leser we’dan
espî xoyan nał lê dan
xuruş kewte kołanan
be daw deken pêkołê
wederkewt le estembûłê
kengê wekem wê tołê
cûcêk hebû zemanî
ew be suřan dezanî
dwazde wezîrî dergay
bûn be wekîlî xanî
le sułtanyan destûr da
şîryan le qayşan heł da
le serî dwazdanyan da
çi ẍeyan bû lêyan da
 
sułtan dekatin nazê
biden le tepłî bazê
hat û geyîye sîwazê
 
sułtan deka tełebê
le qoşen û debdebê
hat û geyîye ḧełebê
 
sê beş deken çopîye
swar deken řimbazîye
hat û geyîye amedîye
 
le heybetî řomîyan
le kewł û yengîçeryan
geyîye tûle û tawîyan
 
řojêkî beyan berdanê
sułtan geyîye lacanê
 
řojêkî nwêjî nêwřoye
swar deken hobehoye
geyîye deştî şinoye
qoşen dê řê beřêye
sed leke be zirêye
geyîye deştî wirmêye
 
le sułtanî enwere
hem seyd û serwere
nardî muhir û deftere
le bo padşay qecere
eger hełê makere
şa gutbûy le dîwane
řebbî xoş bê sułtane
degełim neka betopane
şeřê dekeyn be şîrane
yan şa debê, yan sułtane
sułtan dełê: qesem be zatî nebî
hîç małî awrim pê nebî
herçî şa dełê: biła webî
ya xuła her xoş bê sułtan
ḧewt şewan, ḧewt řojan
şeřyan dekird; be şîran
leş kewtin wek girdan
xwên řoyî herwek cogan
ne şa şika, ne sułtan
wezîr girtyan dîwane
ya xuła xoş bê sułtane
’ecem befêł û zorzane
pê nawestîn be şîrane
wezîrî estembułê kyaye
ḧewsed topyan hênaye
de libadan pêçraye
berew qoşenî şaye
eger awryan daye
sed hezarî kujraye
ya xuła xoş bî sułtan
le îsfehanê girt dîwan
’amî kirdin musłiman
mizgewtî le bo danan
bangî ḧeqî lenêw dan
ewcar geřawe sułtan
 
gwê le min bê, gelî cwanmêran
herçendî berdî leber estêran
herçendî gyay ser derdênê le ḧewşan, le zenwêran
sed hezar sełewat le pêẍemberî degeł gwêdêran