دمدم

دڵم ڕاناوەستێ لەبەر ئەوێ غەمێ لەبەر ئەوێ ژانێ
بانگێکم وەبەر خوڵای، ئەوی دیکەم بەر پێغەمبەری ئاخر زەمانێ
بانگی دیم وەبەر چاکی گەرمێنێ و لە کوێستانێ
بانگی دیکەم وەبەر پیر سوڵەمانی لە بانێ
بانگی دیکەم وەبەر سوڵتان سەمەدی ماڵە خۆی دەکرد لە دەشتی ورمێ دەگەڵ کەونە لاجانێ
بانگی دیم وەبەر سوڵتان بایاقووبی ماڵە خۆی دەکرد لە کێوی فەرەنگێ
بەرامبەری گردی گۆزەگیرانێ
بانگی دیم وەبەر شێخ مارفی ماڵە خۆی دەکرد لە دەشتی مەحمەشەی بەرامبەر
بە گردی گۆڕخانێ
بانگی دیکەم دەبەر بەرماڵ سپی لە چۆمەڵانێ
بانگی دیکەم وەبەر خدری زیندە و خدرەلیاسان، نەمرن، سەیاحن کەس
بە مەنزڵیان نازانێ
بانگی دیکەم وەبەر ئیمام حەسەن و حوسێنی غەریب، مەرقەدیان لە مەشەد و
کەربەلایە عەجەم و پەپاخدەقی نائاشکرا ڕەشیان دەچنە زیارەتێ
دەڵێن: ڕۆژی قیامەتێ، خوڵا دەمانداتێ ئیمانێ
بانگی دیکەم وەبەر حەزرەتی عەلی ڕۆژی جومعە و جەماعەتان سوار دەبێ لە
دوڵدوڵی، دەست دەداتە زولفەقاری دەچێتە خەزای گاورقڕانێ
بانگی دیم وەبەر سەوزەپۆشی لە حاجی خۆشی لە ترشەکانێ
بانگی دیم وەبەر ئەو شۆڕەسوار سوڵتان سەعد وەقاسی، ماڵەخوێ دەکرد لە
ترۆپکی کوێستانێ
کەوم لێ بەجووت ئەنگوتن لە قسقەپانێ
کەڵم لێ یاغی بوو لە چیمەنی هۆزانێ
لەبن گوێیانم دێ هاڕەی قاڵنیە دەگەڵ چریکەی کۆتانێ
خانم چوونە سەر بورجی دمدمی، خۆیان هەڵدەدێرن بەرامبەری بەردی شمشیرخانێ
دڵی خانی بەبرینە چەند بەبرین برینە، زەینی خۆم دا چیمەنی هۆزانێ،
چەند شین و نازەنینە چۆمی باراندێزی دێتە خوارێ، چەند زوڵاڵ و شیرینە
دیواندڕێ، بازاڕ بەتاڵکەرێ بۆ کەس نەماوە، بۆ مەش نامێنێ.
خانی برادۆستان گوتیان بەخان ئاڵدەڵی موکرییە:
بڵا بۆت بم بەبرایەکی دایک و بابییە،
دەستت بۆ باوێمە سەر باڵچۆغەی شیران، کێلانانت بۆ بەجێ بێڵم، لە بنەبانێی دمدمییە.
خەنجەرانت بۆ دەشکێنم جوێ لە نێرۆیییە
شیرانت بۆ دەشکێنم جوێ لە دانزغییە،
دەمانچانت بۆ دەشکێنم جوێ لە میسرییە،
تفەنگانت بۆ دەشکێنم، خانی خۆم، جوێ لە وەستا شاقوڵییە،
ڕمبانت بۆ دەشکێنم، خانی خۆم، جوێ لە نەزەرییە،
مەتاڵانت بۆ دەشکێنم، خانی خۆم، جوێ لە کەرگەدەنییە،
زرێیانت بۆ دەپسێنم، خانی خۆم، جوێ لە داودییە،
ئەسپانت بۆ دەپسێنم، خانی خۆم، جوێ لە سەگڵاوییە،
پیاوانت بۆ دەپسێنم، خانی خۆم، جوێ لە سی ساڵییە.
مەگەر ئەو شەڕە کێ کردبی، ڕۆستەمی مازندەرانێ، لەبن کێوی دەماوەندێ
سپی دێوی دەهێنا زەوتی شیرییە،
مەگەر ئەو شەڕە کی کردبێ، کوڕە ئێرانیان بە خوێنی سیاوەشییە.
دڵی خانی بەبرینە، چەند بەبرین برینە!
بۆت دەچمە گۆلی دمدمی، چ دمدمێکی ڕەنگینە،
چۆمی باراندێزی دێتە خوارێ، چەندی زوڵاڵ و شیرینە!
لیم بوویە قەسرێکی جندییە خەمخواری دەبڕیەوە.
بڵا هەر لە شای هەتا خونکاری
هەر لە خونکاری هەتا شاهییە.
شا بە ئەبداڵی گەڕایە،
هۆ لە دمدمی دی دەزگایە،
لە ئیسفەهانێ لێ کرد ڕایە
شا عەباس دەڵێ: حەسەن خانە!
بڵا بکەین تەگبیر و ڕایانە،
بەسەرمان داهات زستانە،
زستان چوو و ڕابرد هاوینە،
ڕابە بەدڵ و یەقینە،
زووکە شوغڵم بۆ پێک بینە،
دمدمم لە بۆ بستینە،
ئەو ساڵ حەوت ساڵە خان لە من یاغینە.
دەڵێ: شا! جێی ئاسێیە، ئەز نایچۆمێ،
هیمدادی بۆ دێ لە ڕۆمێ،
دەنشکێنێ، تێک دەدا کۆمێ،
دەنکەن بە بەردی بن گۆمێ
خەڵقی بەعام دەنکەن لۆمێ
شا عەباس دەڵێ: حەسەن خانی بە غەرەزە
بەس بکە، قسەی دە ناتەرزە
هەستە لە پێشم ڕابەزە
لە هیمدادت دەیەم ئەزە
دمدم لە زگی بەغەرەزە
حەسەن خان دەڵێ: شا! بەسم لەسەر بکە ناز و ئەرجووان
ئەگەر نەمئەستان بەوان زووان
ڕەشم بکەن هەردووک ڕووان
دامنێ لە جێ ماڵی جووان
مەیتەر ئەسپیان دەرهێنانە
زینیان دە پشتێ دەکوتایە
تەدارەک و ناڵبەندانە
چەپەر چوو بۆ سەر ئێلانە
بەسەر شار و وڵاتانە
ئەو ئیرات و ئیرەوانە
ڕەشت و کشمیر و گێلانە
بێت لە ورمێ و لە لاجانە،
سندووس بێت و موکریانە،
سنە بێ، سننوور بێ، کرماشانە
دەرگەزێنە، ڕژدستانە
هەوێز و شووشتەر، مەریوانە
سەد هەزار خان و سوڵتانە
پایتەختیان ئیسفەهانەوەدەرکەوت لە ئیسفەهانێ
لە قۆشەنێ، لە توغیانێ
دار و بەرد هاتە هەژیانێ
تۆز گرتی بەری ئاسمانێ
بۆ ڕۆژی ئاخر زەمانێ،
دە قۆشەنان کەوت غلووە،
لەشکر تیپ تیپ ئاوابووە،
مەنزڵێکیان، هات قافڵانتووەلەو کافری دە بەفێڵە،
سەری ڕمبیان دەڵێی بێڵە،
لەشکر لە دووی بوو بەخێڵە،
مەنزڵێکیان، هات ئەردەوێڵە.کافر داژوێن لە مەجێزە،
مەلعوونە دێن ڕێز بەڕێزە،
مەنزڵێکیان، دەشتی تەورێزە.دێ لرفەلرفی بەیداغان،
دێ دەنگی زرێ و قۆڵچاغان،
مەنزڵ لە بناو و مەراغانقۆشەن دێ ڕێ بەڕێیە
دەڵێ: خانی موکری لە کوێیە؟
مەنزڵێکیان، لە دەشتی خوێیەلەشکر ئاژوای بەمەخسووسی
لە خانی موکری دەپرسی
لەشکر لە دەشتی سندووسیچەند لەشکرێکی ئەنگامەیە
بە قۆشەن و زەمزەمەیە
هات، گرتی گەڵی دارنەیە
«ڕەحمان بەکر»یان دەگەڵ هەیەجواب چوو لە بۆ خانییە،
چاکە خۆ بکا قەوییە،
عالەمی بۆ بزووتییە،
چاک شەڕێک لەسەر دینییە
خان دەڵێ: ئەو شا بێ، ئەمنیش خانم،
خالەق بێ بەپشتیوانم،
غوڵامی ڕەوێک شێرانم،
قاتڵی کوللی شیعانم
ڕۆژێکی بەیانی بەردا
لەشکری شای هات لەسەردا
دای پۆشیبوو، دار و بەردا
هات، لەبن دمدمی وردادمدمم بەردی مەیدانێ
لێی دەن تۆپی ئیسفەهانێ
تۆز گرتی بەری ئاسمانێ
مەرد چاک تێدا دەگرن مانێ
بۆ ڕۆژی ئاخر زەمانێدمدمم بەردی لە نزاری،
لێیان دا تۆپی هەوشاری،
حەوت شەو و ڕۆژان ئاور باری
دونیای داگرت بەیەکجاری.
خەبەر چوو لە بۆ هەوشاریدمدمم بەردی لە بەردی
لێی دەن بەتۆپی نەبەردی
تا ڕۆژی مەردی و نامەردیدمدمم بەردێکی زۆپە
لێیان دا تۆپخانە و تۆپەدمدمم بەردێکی پانە
لێیان دا تۆپ و تۆپخانە
قەڵاتی پێ بکەن وێرانەدمدمم بەردی مەیدانێ
لێی دەن تۆپی لە کارخانێ
کاریتەی گەیییە هۆزانێدمدمم بەردی دەبەیە
لێی دەن بە تۆپی کەڵەیە
کاریتەی گەیییە کۆکەیەخان بە خەزایە مەشغووڵە
دمدمم بەردێکی خڕە
چوار تەرەفی لێوەبڕە
بەهەشتێ بە شیر بکڕەخان بە خەزایە مەشغووڵە
دمدمم بەردێکی شینە
چوار زستانە، پێنج هاوینە
تێیدا خانی لەپ زێڕینە
زەفەریان پێ نەبردینە.وەکیل و وەزیر دەڵێن: خان، ئەوهە کینە؟
خان فەرمووی: ئەوە کاروانینە.
خان بە خەزایە مەشغووڵە
خانێک ڕابوو لە کوردانە
کێ بوو، لە حەمەد بەگی لێتانە
ڕووی ڕەش بێ دەگەڵ جووانە
لەسەر یەک نیمچوون ناڵانە
زیزبوو، چوو بۆ نێو ئەوانە
پێی نیشان دان سووڵەخانە
کێ بوو؟ لە کافری بێ ئیمانە
تێیان کرد هاش و دەرمانە
پێی قڕ دەبوون موسڵمانە
لەوان بووە ڕۆژی تەنگانە
لە کنیان ئاخرەت زەمانە
چەند گریان ئەو خاتوونانە
لێیان تێک چوو جێی و مەکانە
خوڵایان بێت پشتیوانەخاتوونێک دێتە مەیدانێ
لە دڵی خانی دەدا تانێ
لێت حەرام بێ جێی کابانێ
ئاو نییە پێی بکەین شێلانێخاتوونێک دێ و دەبەزی:
ڕەببی، خانە، مارت گەزی
لێم ڕەش بوون سەر و کەزیخاتوونێک دێ بەفەقیری،
چۆکی دادا لە پێش میری
خان، سەڵا لە منی فەقیری
خان ئاو نییە پێی بکەین هەویری
خان حەیفە، تۆ بێ مودەبیریخان بەخەزایە مەشغووڵە
کێ بوو؟ لە خانی لەپ زێڕینە
لە شەرافەتی خاتوونی شیرینە
بەفرێک باری بەهاوینە
لە شەرافەتی خانی لەپ زێڕینە
حەوت شەو و ڕۆژان بەوی ژینە
ڕایان وابوو بە هەزاری:
سوارکەین خدری برینداری،
بە چەپەر بچێ بۆ خزمەت خونکاری.
وەزیر وای گوت بەبوێری:
چاکە قاقەزی بنێری
قەڵاتی بۆ شای بەجێ بێڵی
کێ بوو؟ لە خانی جندییە
گوتیە تایفەی خەزانییە
هەرچی هەڵێ قەیدی نییە
هەرچی بمرێ فیدایییە
هەرچی بکوژرێ خەزایییە
تایفێک بوو، تایفە کافری
کوتیان بە خان: پووچ و ناماقوڵت کرد تا سەرت هەڵدەگری
دەس بە شیر دەچین بۆ لەشکری
کێ بوو؟ لە خانی جندییە
دەڵێ: بانگی حەق وەبەر ئەوییە
بێ شەریکە، هیچ شەریکی نییە
غەیرەز خوڵا هیچ کەس نییە
یا بێ شێخی گەیلانییە
شێخ جونێدی بەغدادیییە
سوڵتان مەعرووفی کەرخییە.
با بێ فەرخی داودییە
با بێ ڕابیعەی عەدەوییە
با بێ شەمسی تەورێزییە
شێخ موحەمەدی باڵەکییە
عەبدولعەزیزی شنۆیییە
شێخ ڕەشی گەرگەرۆیییەلە مەیدانێ شەڕە قەرقەشە
لە جێڕاوگان کەوتبوو لەشە
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
خان! کوڕەی ئەسحابە ڕەشەسوارێک هاتووە ئەسپی شێیە
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
خان ئەوە کوڕەی پیرۆتی مەرگێیەسوارێک هاتووە بەنادری
کەس نییە چەکانی وەرگری
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
خان، ئەوە عەزرەتی خدریسوارێک هاتووە لەبۆ گەشتێ
بەویە سووڕەتی بەهەشتێ
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
«ئەوهە وەیسی ماهیدەشتێسوارێک هاتووە لە کارخانێ
بەویە سووڕەتی ئیمانێ
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
خان، شێخ عەبدولقادری گێلانێسوارێک هاتووە هونەرمەندە
ئەسپابی دەعوایەی ڕەندە
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
خان، ئەوهە شاهی نەخشبەندەسوارێک هاتووە ئەسپی تازە
مل بە قەتلا پڕ لە ئەنگازە
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
خان، ئەوەش سوڵتان سەعدی وەقازەسەلاح شۆڕان دەست دا چەکان
دەگەڵ سەفی دە مەلەکان
دێت گوڕەی شێخی باڵەکان
خان بە خەزایە مەشغووڵە
هات عەشەڕەی دە موبەشەڕە
هەمزە و هەباس و هەیدەرە
دەگەڵ مەقلووبی پەڕ بەسەرە
ئاڵاچی سوڵتان سەمەرە
با بێ ئاڵای نەبییە
حەوت تیپی تێک پەڕاندییە
خان دەپرسێ: ئەوهە کێیە؟
کۆڕژنێ حەزرەتی عەلییە
با بێ بەیداغی پێغەمبەری
هەمزە بێ دەگەڵ عومبەری
بێ خالیدی ئیبنی وەلی
خان بە خەزایە مەشغووڵە
خان دەڵێ: ئابداڵ بەگە، ڕۆڵەی بابی
بە من دەکەی چاک چاک دەبی
دەڵێ: بابە! چ بکەم، لێڕەوارە، دوایی نابی
با بکەین مەدحی هورمز بەگی
ڕمبی نەزەری بە چەنگی
لە هەزاری دەبڕێ مەرگی
خان ئەوداڵ و کاکە خانە
حەوت شەوان و حەوت ڕۆژانە
شەڕیان دەکرد بە شیرانە
شیران نەیاندی کێلانە
لەش کەوتبوون وەکی گردانە
خوێن ڕۆی هەر وەک جۆگانە
باڵچۆغەی شیران نەمانە
شەهیدیان کرد کاکە خانە
خان دەڵێ: خانی خەزاییمە
هەتا لە دنێ ئەز بژیمە
بۆخۆم پەرژینی شەڕیمە
خان ئاوداڵ و کاکە خانە
گرتبوویان وەعدە و پەیمانە
دەست هەڵناگرن لەو کارانە
بانگم وەبەر میری میران
خان بۆخۆی دەکا تەگبیران
حەوت پۆلی دایە بەر شیران
بانگم وەبەر پادشای قودرەتێ
خانیان شەهید کرد بە کوتکی خێوەتێ
هاوار و ڕۆڕۆ دمدمە
ڕۆژێکی تاو هەلاتێ
عەجەم دەکاتن غەباتێ
سەبر هەڵدەکشا بۆ بن قەڵاتێ
کوانێ سواری دە نازەنین
کێ بوو لە ئاڵی ئادەمان
قەڵاتی هەڵگرت بەزەمان؟
کێ بوو لە ئاڵی ئادەمانە
قەڵاتی هەڵگرت بە زەمانە؟
حەوت شەو و (ئوند) حەوت ڕۆژانە
شەڕی دەکرد بە تۆپانە
قەڵاتی لە دوو نەدانەکوانێ سواری دە نازەنین؟
کێ بوو لە ئاڵی بەجەرگە؟
لەوانی کردەوە دەرگە
لە خەنجەری دەمنی زەرگە
لە هەزاری دەبڕی مەرگە
هاوار و ڕۆڕۆ دمدمە
کێ بوو لە خاتوون پەروەرێ
گوتی: کاک ئاڵی ئەتۆ ماوی ئەتۆش هەڵێ
کێ بوو لەبەر کاک ئاڵییە
گوتی: خاتوونێ، پووچ و ناماقوڵت کردییە
بەشی خۆم خەزا کردییە
شەهیدیان کرد کاک ئاڵییە
هاوار و ڕۆڕۆ دمدمە
کێ بوو؟ لە خاتوونی خانی
قبووڵ ناکەن کافرستانی،
خۆمان هەڵدەدێرین لە چل کەوانی
ئەی دمدمی بەردی دە لان
جێگەی خان و خان ئاودەلان
ئێستا بووی بە مەسکەنی خەرتەلانکوانێ سواری دە نازەنینی
لە سوڵتانی ئەمینی
ئەگەر قامەتێ دێنی
ماڵە خوڵای دەبینی
لە سوڵتانی موحتەبەر
دەڵێ بەئیزنی خوڵای لەسەر
پشتیوانم پێغەمبەر
دەچم بۆ سەر شای قەجەر
ڕاوەستان لەسەر وەعدان
ئەسپی خۆیان ناڵ لێ دان
خوروش کەوتە کۆڵانان
بە داو دەکەن پێکۆڵێ
وەدەرکەوت لە ئەستەمبووڵێ
کەنگێ وەکەم وێ تۆڵێ
جووجێک هەبوو زەمانی
ئەو بە سوڕان دەزانی
دوازدە وەزیری دەرگای
بوون بە وەکیلی خانی
لە سوڵتانیان دەستوور دا
شیریان لە قایشان هەڵ دا
لە سەری دوازدانیان دا
چ غەیان بوو لێیان داسوڵتان دەکاتن نازێ
بدەن لە تەپڵی بازێ
هات و گەیییە سیوازێسوڵتان دەکا تەڵەبێ
لە قۆشەن و دەبدەبێ
هات و گەیییە حەڵەبێسێ بەش دەکەن چۆپییە
سوار دەکەن ڕمبازییە
هات و گەیییە ئامەدییەلە هەیبەتی ڕۆمییان
لە کەوڵ و یەنگیچەریان
گەیییە توولە و تاوییانڕۆژێکی بەیان بەردانێ
سوڵتان گەیییە لاجانێڕۆژێکی نوێژی نێوڕۆیە
سوار دەکەن هۆبەهۆیە
گەیییە دەشتی شنۆیە
قۆشەن دێ ڕێ بەڕێیە
سەد لەکە بە زرێیە
گەیییە دەشتی ورمێیەلە سوڵتانی ئەنوەرە
هەم سەید و سەروەرە
ناردی موهر و دەفتەرە
لە بۆ پادشای قەجەرە
ئەگەر هەڵێ ماکەرە
شا گوتبووی لە دیوانە
ڕەببی خۆش بێ سوڵتانە
دەگەڵم نەکا بەتۆپانە
شەڕێ دەکەین بە شیرانە
یان شا دەبێ، یان سوڵتانە
سوڵتان دەڵێ: قەسەم بە زاتی نەبی
هیچ ماڵی ئاورم پێ نەبی
هەرچی شا دەڵێ: بڵا وەبی
یا خوڵا هەر خۆش بێ سوڵتان
حەوت شەوان، حەوت ڕۆژان
شەڕیان دەکرد؛ بە شیران
لەش کەوتن وەک گردان
خوێن ڕۆیی هەروەک جۆگان
نە شا شکا، نە سوڵتان
وەزیر گرتیان دیوانە
یا خوڵا خۆش بێ سوڵتانە
عەجەم بەفێڵ و زۆرزانە
پێ ناوەستین بە شیرانە
وەزیری ئەستەمبوڵێ کیایە
حەوسەد تۆپیان هێنایە
دە لبادان پێچرایە
بەرەو قۆشەنی شایە
ئەگەر ئاوریان دایە
سەد هەزاری کوژرایە
یا خوڵا خۆش بی سوڵتان
لە ئیسفەهانێ گرت دیوان
عامی کردن موسڵمان
مزگەوتی لە بۆ دانان
بانگی حەقی لەنێو دان
ئەوجار گەڕاوە سوڵتانگوێ لە من بێ، گەلی جوانمێران
هەرچەندی بەردی لەبەر ئەستێران
هەرچەندی گیای سەر دەردێنێ لە حەوشان، لە زەنوێران
سەد هەزار سەڵەوات لە پێغەمبەری دەگەڵ گوێدێران