ئەنجامی ئەژدەھاک

یەک دوو هەفتە پێش جەژنی نەورۆزی ئەمساڵ (١٩٥٩) لەگەڵ هونەرمەندی بەهرەدار کاک قادر دیلانشخص بڕیارمان دا کە پێکەوە تەقەلا بدەین بۆ بەرهەمهێنانی پارچەیەکی هونەری بۆ ئەوەی لە جەژنی باسکراوا پێشکەشی گەلی شارە خۆشەویستەکەمانی بکەین. بەری تەقەلای من لەم پێناوەدا بیرکردنەوە بوو لە دانانی ئۆپێرایەک کە ئەمەی لای خوارەوە یەکەم پەردەیەتی. لەبەر کەم و کووڕیی ئەو کاتەی بە دەستمانەوە بوو، بڕیارمان دابوو کە ئەو بۆ ئەم پەردەیە دەست بکات بە دانانی ئاوازە و پراوە کردن لەگەڵ تیپی ئاوازە و تیپی تەمسیل تا من لە دانانی پەردەی دووەم ئەبمەوە، وە بەم جۆرە بڕۆین تا ئۆپێراکە ئەگاتە ئەنجام. بەڵام داخەکەم کاک قادر بۆی نەکرا بەڵێنەکەی بێنێتە جێ. ئەمە بوو بە هۆی ساردبوونەوەی منیش، وە بەم ڕەنگە دەستم لە پرۆژە هەڵگرت. ئێستاکە پەردەی یەکەم لە ئۆپێرای ناتەواو ئەخەمە پێش چاوی خوێندەوارانی «بەیاناعلام»، ئەگەر لە هونەرمەندەکانمان - بە مۆسیقار و ئاکتۆرەکانەوە- هاندان و بەڵێنێک ببینم بۆ پشتگرتن و هاوکاری لە سەرپێگرتنی پرۆژەدا، ئەوا ئامادەبوونم پێشان ئەدەم بۆ تێهەڵچوونەوە و تەواوکردنی پەردەکانی تر.

—«گۆران»

بە فەرمانی شای بێباک،

خاوەن شکۆ: ئەژدەهاک،

ورتەتان لە دەم دەرێ،

بە شیر لە سەرتان ئەدرێ!

ورتەتان لە دەم دەرێ،

بە شیر لە سەرتان ئەدرێ!

مارانی شا بێ قەرارن،

ناشتای مێشکی هەرزەکارن

هەر ماڵەتان سەر و کوڕ،

کاسەی سەر لە مێشک پڕ

ئامادە کەن،

با یاساوڵان بیانبەن

بۆ چێشتخانەی شا، تا جووت جووت

مێشکیان بۆ مار ببێ بە قووت

بە دەستی وەزیر: کرماییلی ژیر!

سەر هیی شایە، ماڵ هیی شایە،

هەر ماڵە کوڕێک... چیی تیایە؟!

یەڵڵا! دەسا خاوەن کوڕان! هەریەکتان کوڕێ...

هەر ئێستاکە لەگەڵ ئێمە بیانخەنە ڕێ!

پەلە نەکرێ،

وەڵڵا! بیللا! ئاگر لە ماڵتان بەر ئەدرێ،

خاوخێزانتان ئەسووتێنرێ!

با گشت نەڕوا، یەک کوڕ ببرێ!

ڕۆستەم کوڕی کاوە، کوڕی یانزەمین...

دەربەستی دە و یانزە نین،

وەستای پۆڵا و ئاسنین،

ڕۆژێک ئەبێ تۆڵەی گەلمان بسێنین!

برزووی خوسرەو، کوڕی هەشتەمی خوسرەو،

نەوزاد کوڕی قوباد، بێژەنگی پڕتەو...

دەرچن لە ڕیز، بێن لێرەدا بوەستن...

باوکی سەگتان بۆتان ئەگرین وەکوو ژن!

هۆی ژیانی گەل ژنە،

خەنجەر بێچووی ئاسنە،

زامی جەرگی ژن و پیاو

هیی دەستی یەک دوژمنە!

کێشمەکێشی ئەم دوو سەگە

گلاراوی سەرەمەرگە!

منم بێژەنگ، کوڕی خوسرەو!

منم! منم! خوشکمە ئەو!

غەش لە شای ئەژدەهاک ئەکا؟!

زۆر چاک ئەکا! زۆر چاک ئەکا!

کچ بۆ نابەن لەباتیی کوڕ، خوشک لە جێی برا؟

کچ بۆ بژی، لە کاتێکا کوڕ تۆوبڕ کرا؟

مێشکی کوڕ و کچ لای مار،

لای ئەژدەهاکی زۆردار

هەر یەکە، هەر یەک بێگومان!

ئێتر بۆچ بێبەش بن کچان

لە خەبات و قوربانی دان

بۆ نیشتمان، بۆ کوردستان؟

یاساوڵان! ئەم کچانەش هەموو بگرن،

تا لە بەندیخانەی شاژن ئەیانکوژن!

بۆ کچە کورد ژینی دیلی ژین نییە،

بە دەمی دیل هەنگوین هیچ شیرین نییە،

ئەی قژی زەرد! وەکوو پووشی دەسکەنە بە!

ئەی لێوی ئاڵ! بە بێ زەردەخەنە بە!

چاوی ڕێژراو! پێ مەکەنە وەکوو گوڵ

بۆ ڕۆژی ڕەش بڕژێنە فرمێسک بەکوڵ!

لەنجە مەکە بەژن و باڵای نەمامی،

ڕەشپۆشی جوانەمەرگیی چەند برامی؟

بە کەساسی کەچ بە، گەردنی بێگەرد!

سەرکوڵمەکان! بگرن ڕەنگی لیمۆی زەرد!

بۆ خۆشەویستی لێ مەدە ئیتر، دڵ!

لە ناو گۆڕی تەنگا با ببی بە گڵ!

کە ئازادی و باوک و برا لەکیس چوو،

کچە کوردێک چ زیندوو بێ، چ مردوو!

داوەشینە! داڕزینە!

خەڵکینە کەی ئەمە ژینە؟

خەڵکینە کەی ئەمە ژینە؟

وەستا هەلی ڕاپەڕینە!

ڕاستە، هەلی ڕاپەڕینە!

خاوەن شکۆ بێ دەماخە

دڵمان هەموو پڕ لە داخە!

چاوی ماری ناچێتە خەو

نە کاتی ڕۆژ، نە کاتی شەو!

لە خۆراکی مێشکی کوڕیش

سەر با ئەدەن بە فیشەفیش!

ئێستا ئەڵێم چۆپیی کچان

بکەم بە هۆی ڕەشمار لاس دان،

ماری دڵ تەڕ، کچ هەڵپەڕێ

خەویشی دێ و ئەشلەوەڕێ!

هەر لاوێکم لە مەرگ بۆ لا دراوە،

لە نهێنگا ئامادە ڕاوەستاوە،

لەگەڵ یەکەم جووڵەی شۆڕش ئەوان زوو

داگیر ئەکەن لە کۆشکا برج و باروو

جووڵە بە زستان ئەتەزێ

سەرما وەکوو مار ئەگەزێ!

تا گوڵاڵە دەشت سوور نەکا،

پیاو ئاسان خوار و ژوور نەکا،

دەست دانە شۆڕش گرانە،

لەم وڵاتی کوردستانە!

ئەی کە پێمان نایە بەهار؟

زۆر زۆر بەجێیە پەلامار!

هات و پەلامار سەرنەکەوت،

مل ئەنێین بۆ شاخ و ئەشکەوت

ئەم کچانەی ئەمڕۆ گیران،

پەڵپ و بیانووی چۆپیی ماران،

دەربازیان ئەکا وەک یاران!

هەر بژییت سەرباشقەی ژیران!

براکانم! ئەمڕۆ ڕۆژی دان بەخۆداگرتنە

ڕاپەڕینێک بێ وادە بێ هۆی ئێجگاری مردنە

لەم کاتەدا خزمەت تەنیا بێ وچان ئیش کردنە،

بۆ ڕۆژی خۆی چەکی زۆر و تفاقی زۆر خستنە

ئەگەر دڵسۆزی ڕاستیین،

ئەبێ هەرگیز نەوەستین،

ئاسن بکوتین بە ئاسن،

داس دروست کەین و گاسن،

شمشێر و تیر و خەنجەر

فریا خەین بۆ شۆڕش کەر!