سروودی سەرکەوتن
از کتاب:
ئاگر و ژیلە
اثر:
کامران مکری (1929-1986)
8 دقیقه
1702 مشاهده
هەر ئەبوو شۆڕش بەرپا بێت. بەڵام بە بیرما نەئەهات ئاوا کوتوپڕ و بەم شێوەیە. ئەموت شۆڕش ئەبێت بەڵام خوێن ئەبێ لاشە بەرێت.
ڕۆژی ۱۹٥۸/٧/۱٥ کە ڕۆژێک پاش شۆڕشی پیرۆزی جمهووری ئەکات، چووم بۆ بەغدا وە لە بەیانیی ڕۆژی ۷/۱٦ لە بەغدا ئەم هۆنراوەیەم داناوە لە ئێستگەی جمهووریەتەوە پێشکەشم کرد.
ئەی مەلی وردیلەی دەنگ خۆش
بۆم بڵێ ئاوازێک بەجۆش
ئاوازێک بێ هی خوێن ڕشتن
نەغمەی ئازادی و سەرکەوتن
بەستەی گەرم وەکوو هەتاو
هی هەڵپەڕکێی کۆڕی خوێناو
بەستەی گیان و دڵ هی دەروون
شیعری ئەوانەی سەرکەوتوون
شیعرێ بێ ئاگراوی بێ
وەک چنگی گەل خوێناوی بێ
وەک قینی دڵ جۆشی تیا بێ
یادی تاڵ و خۆشی تیا بێ
باسی ڕۆژانی جاران بێ
هی تاریکاییی زیندان بێ
ئەی باڵداری وردیلانە
ڕۆژێک بوو ئەم نیشتمانە
مەزاتخانەی لەش و گیان بوو
بازاڕی غەم و گریان بوو
هەر قژ بوو، ڕەش، خورمایی، زەرد
لەسەر شان و ملی بێگەرد
بە فرمێسکی ئاڵی خوێنین
ئەلکا بە گەردنا غەمگین
چاوەنواڕیی کچۆڵەی شەنگ
ئەڕژایە ناو زیندانی تەنگ
بەشمان دارکاری بوو، لێدان
مووچەمان تف، جنێو پێدان
قامچی لەسەر پشتی زامدار
ئەیزیڕان با بمرێ زۆردار
لەبەر زیندانەکانا ژن
بەڕیز هەر وەکوو مێگەل بن
یاساوڵێک و تف و دار
ئەیهێنانە گریە و هاوار
«بەزەیی لە چاوی دوشمن»
«تۆرابوو وەکوو ئێستەی من»
بۆ سەرداری پارەپەرەست
بواریان نەئەداین بە بست
لە ڕوومەتی ناسکۆڵەی ئاڵ
لە بەرگەردنی زەردی کاڵ
لە دەم لیرەیان دروست کرد
خوێن و شادی و ئارامیان برد
بزەیان لە دەمی ساوا
ورشە لەناو قژی خاوا
خەندەی گەشی خۆشەویستی
زۆر شت کە دوشمنان ویستی
ئەیان دزی ئەیان مران
خەویان لە پێڵوو ئەتۆران
لانکەیان ئەنایە دەریای
خەفەتی ژیان و سزای
قرمە قرمی گوللەی لەپڕ
گرمەی بۆمبای زەمین هەڵدڕ
زۆر دڵی کرد بە قوربانی
ئیستعمار و نۆکەرانی
نە بە خوێن، نە شتی دەگمەن
نە سامان و پیتی وەتەن
تێر خواردنیان بۆ نەبوو هەر
خوێنمژتر بوون لە جانەوەر
سێبەری سێدارە و هی پەت
لەسەر ڕوو،نەخشێک بوو خەت خەت
ئاسمانیش هەر ڕەنگی لێڵ بوو
ئەستێرەش لای من هەر وێڵ بوو
گوڵ لەلام گەشی تیا نەبوو
هەر لە گوڵی بەردین ئەچوو
بەڵام ئەمڕۆ کە ئازادین
ئینجا ئەزانم چییە «ژین»
ئەستێرە وەکوو زیندوو بن
لەناو ئاسمانێکا بێبن
یاری ئەکەن، ئەجریوێنن
جوانترین دیمەن ئەنوێنن
گوڵیش ئەڵێی پەڕەکانی
لێی نووسراوە _ کامەرانی _
جاران خاک بە خوێناو ئاڵ بوو
تامی ژیانی گەل تاڵ بوو
هەر زڕەی زنجیر بوو ئەهات
زیندانێک بوو یەکسەر وڵات
خوێناو جۆگەلەی هەڵئەبەست
کەلەپچە مەچەکی ئەگەست
لە تاریکاییی زیندانا
لەگەڵ زنجیری گرانا
ئەژیاین و دڵمان پڕ لە قین
بۆ ڕۆژێکی وا ئاگرین
دەمێک بیری تۆڵەسەندن
تاوێ خولیای خوێناو ڕشتن
یا ساتێ بەچاوی خەیاڵ
ئەماندی نیشتمانی ئاڵ
بەهەشتە، جوانە، ڕازاوە
بە گوڵ بە نیگار نەخشاوە
پڕە لە خواردنی بەتام
ئاوا بوو ئەژیاین بۆ ئەنجام
نان تەنیا نان داواکردن
تاوانێک بوو وەک پیاو کوشتن
خۆ باسی سەربەستی و خۆشی
یەعنی «لێدان تا بێهۆشی»
دایە گیان جارێکیان جەژن
جەژنی قوربان بوو بەڵام من
لەجیاتی جەژنێکی بەتام
هاتن تێر و پڕیان لێدام
کە ئەمانوت ئێمە کوردین
هەر چاک بوو نەیان ئەکوشتین
خۆ زۆریشمان وا لێ کوژرا
زۆر لاوی شەنگ خنکێنرا
دوێنێ بوو عیززەت قودسی گیان
خۆشناو و خەیریی قارەمان
گەردنیان کردن بە پەتا
مردن لەڕێگەی میللەتا
ئەوانە لەسەر کورد کوژران
لەڕێی گەلا خنکێنران
بەکر ئەی شەهیدی شیرین
ئەی ڕەمزی هەوڵ و نەبەزین
لەبیرمە سەرت کە شەق بوو
ڕەنگی سوور وەکوو شەبەق بوو
بیرمە نەیانهێشت بۆ دوا جار
سەیرێکت بکەم ئەی نازدار
لەسەر کۆمەڵێ ڕم، تفەنگ
دڕندەکان بێدەنگ بێدەنگ
بردیانی بۆ گردی سەیوان
قەدەغە بوو هاتن، گریان
کێ گریا بوو ناوی نووسرا
زۆر ژن و کچیش بانگ کرا
ئەختەری قارەمانی ژن
شەوەکە! ڕووبەڕووی مردن
بانگی ئەکرد «هەر بژی کورد»
بۆ کوردە ئەمرین گەورە و ورد
خوێنی کە ڕژایە زەوی
نووسی «دوشمن هەر ئەنەوی»: _
دوشمن سبەینێ لاشەکەت
وەکوو بەرازێک ئەکەین پەت
ئاوا ئەوسا کوردپەروەری
لێی نووسرا بوو «نەکەی ئەمری!!»
***
مناڵ لەسەر سنگی گەرم
لە باخی سنگێکا نەرم
لەگەڵ خورپەیەکا وەک مەل
ئەکەوتە جۆشی پەلەپەل
یان گوللەیەک بێبەزەیی
ئەیسمی کوڵمی پەمەیی
ئەمەیی! شیر و خوێنی گەش
ئەمرد دەمی سوور، چاوی ڕەش
***
دایە گیان مەگری وەک جاران
ئیتر نامبەنەوە زیندان
دڵنیا بە دوشمنەکەم
من زنجیری لە پێ ئەکەم
منم پێی ئەڵێم زیندانت
دانا بۆ هاونیشتمانت
داتنا بۆ خوێنمژینی گەل
بۆ خوێن ناردن بە پەلەپەل
خوێن..! بۆ کوێ؟ بۆ شاری لەندەن
بۆ دوشمنەکانی وەتەن
تۆ زیندانت دانا و کەچی
خۆت تیا ئەمری بە ملکەچی
گەر ئەشپرسی بۆ بەم ڕەنگە
ناخۆش و تاریک و تەنگە
دوشمن من پێت ئەڵێم کە وا
خۆت بووی بنچینەیت دانا
خۆت بووی وا بۆت کردین کونبڕ
لەشت تیایا ئەکرد ونجڕ
قامچیت لەناویا ئەپچڕان
گیانت تیایا دائەڕزان
زۆر شەو تانجیی وەزیرە کۆن
ئەتانوت زووخاوتان بخۆن
نان نییە بە ئێوەی بدەین
ئێمەش ئاواتان لێ ئەکەین
دەتۆش دەردت بێ، بەشت بێ
خوێنی خۆت تێکەڵ هەشت بێ
دانیشە سەرگەردانانە
کۆشتان وەک کاسەی گریانە
دەی زیاتر، زیاتر ملکەچ کەن
ئەی خائینەکانی وەتەن
دەک هەر خۆتان بە خۆتان بن
ڕەوایە بەم چەشنە بمرن
ڕەوایە ئاوا پەت کران
بەڵێ هەق بوو، ونجڕکران
***
ئەم کوردستانە شیرینە
کە سەرچاوەی خۆشی ژینە
باخەکانی گەردی خەمی:
لێ باری بوو دۆڵی چەمی
خوێناو بوو هاژەهاژ تیایا
ئەڕوێ لە دەشت و چیایا
کوردستان ئاسمانی شینی
باخی پڕ گوڵی ڕەنگینی
لە دەمێکەوە بوو خەفەت
پیایا دابوو پەردەی مەینەت
کوردستانی وەکوو بەهەشت
زۆردار کردبووی بە جێی گەشت
هاوینەهەواری نازدار
بووبوو بە بەهەشتی زۆردار
جوانیی سروشت و هی ئافرەت
لە عەزرەت ئازاری میللەت
ژاکا بوو وەک گوڵی پاییز
غەمگین بوو کورد، کوردی ئازیز
***
نەیانئەهێشت تەرمی پیرۆز
تەرمەکەی شێخ مەحمووی دڵسۆز
بە سەربەستێوە بنێژین
نە ئەبوو ئەشکیش بڕێژین
دوژمنی کورد بە بێشەرمی
هەتا وەکوو لەشی تەرمی
دایەوە بەر گوللە دیسان
بە کۆچ کردوێتیش قارەمان
لەشی وەک بێژنگ کون کون بوو
خوێنی دەماری کورد هەڵچوو
پەلاماری دایەوە و گیان
ئەوەری وەک گەڵای خەزان
***
کوردستانی نازداری جوان
کوردستان خاکی قارەمان
کوردستانی گلێنەی چەم
کەوتبووە ناو گەرداوی خەم
خوێن ئەباری لە ئاسمانی
ئەسرین ئەتەقی وەک کانی
کام ئاوازە زۆر نیان بوو
وەکوو شەماڵی بەیان بوو
کام نەغمە بەجۆش یا مەنگ بوو
کام گۆرانی هی ئاهەنگ بوو
وشەی ئاگری تۆڵە و قین
لەناویانا هەر ئەلەرزین
بوو بووین بە پشکۆ، بە ئاگر
ئێمەی کورد، کورد، کوردی نەمر
بەم چەشنە ژیانی پێشوو
ئاگر بوو، خەم بوو، جەفا بوو
لێدان بوو، زیندان بوو، کوشتن
هاوار بوو، بانگ بوو، خەم چەشتن
گریان بوو، ڕۆڕۆ، سنگ کوتان
نرکە بوو، هەوڵ بۆ ژیان
بەڵام ئەمڕۆ وا ئازادی
کردی بە ئاهەنگ و شادی
کوردستان بووکی نەشمیلە
هاتۆتە دەرێ لە ژیلە
کۆتی دیلێتیمان یەکسەر
پچڕان، نەیما ئەڵقە و جەمسەر
خاوەنی کۆشکی خوێناوی
ئەزانم جگەر بڕاوی
جگەرگۆشەکەت گوێت لێیە
لاشەکەی شوێنی ژێر پێیە
کوردی چەشەی سزا چەشتن
پەرۆشە بۆ تۆڵەسەندن
ئەی کچانی برا کوژراو
دایکانی کوڕ لە دار دراو
ئەی تیکە «لێ» فڕێنراو
ئەی لەشکری گڕ و خوێناو
ئەو وشەیەی کە تەزی بوو
وشەیەک بۆ سەربەرزی بوو
وشەیەک لەسەر گوڵی دەم
بووبوو بە تەرزە لەتاو خەم
با وەک گوڵ بەسەر ژیانا
لەگەڵ بەستەی کۆڵنەدانا
بیبارێنینە ناو باخێ
پڕی بوو لە چەشنە داخێ
گوڵ خونچەکانی ژاکا بوون
گوڵ بوون و لە چقڵ ئەچوون
***
کەلەپچەمان پسان دوژمن
پەتت ناگاتەوە گەردن
ئەمڕۆ جەژنە هی ئازادی
بۆ کورد و عەرەب بە شادی
***
ئەمڕۆ بەیان تیشکی ئاڵتوون
دای لە دجلەی شیرینی ڕوون
تانک وەکوو هێزێکی زیندوو
بە بەردمما کە تێپەڕ بوو
ساڵی پارم بیر کەوتەوە
یادی ڕابوردووم خواردەوە
ئەمجارەیان سەربازەکان
ڕوو مۆن نەبوون وەکوو جاران
بریسکەی ڕەنجیان لەسەر ڕوو
پڕ بوو لە شەوق و ئارەزوو
وتم بژی برایەتی
خۆش بێ خۆشەویستیی پەتی