یا فەرد ئەعزەم، یا فەرد ئەعزەم!
از کتاب:
دیوان مولانا خالد
اثر:
مولانا خالد (1779-1828)
8 دقیقه
2306 مشاهده
یا فەرد ئەعزەم، یا فەرد ئەعزەم!
یا حەییی قەییووم، یا فەرد ئەعزەم!
یا شنەوەندەی ناڵەی سوبحدەم!
پەنای بەندییان بەندیخانەی غەم
یا فەرازندەی چەرخ موعەللەق!
یا نیگارندەی نۆ تاق ئەزرەق!
یا بانیی بونیان قوسوور و ئەیوان!
ڕێفعەت بەخش تەخت هەفت پایەی کەیوان!
بێ زاد و نەمیر، بێ خواب و بێ خوەر!
نە عەرەز، نە جیسم، نە ڕۆح، نە جوهەر!
بینای بێ دیده، شنەوای بێ گۆش!
جە ئەسرار غەیب واقیف و خامۆش!
بێ هەمتا و بێ میسل، بێ شەریک، بێ باک!
جە عەیب موبەڕڕا، جە ئالایش پاک!
نەقشبەند لەوح سەحیفەی هەستی!
نەشئەبەخش جام بادەی سەرمەستی!
نیزام دەهندەی ئەرواح نە ئەجسام!
تەرکیب کونندەی ئەعزا نە ئەندام!
بە ماهـ و خورشید خەلعەت بەخش نوور!
نومایندەی سوبح نە داج دەیجور!
بەرپا کونندەی خەیمەی بێستوون
دەوران دەهندەی باد بێ سکوون!
جەمین پڕ نوور ماهـ مونەووەر!
نە توڕڕەی گێسووی شەو نومایان کەر!
تەئلیف دەهندەی چار عونسور بە هەم
زاهیر کونندەی وجوود نە عەدەم!
فرۆزندە بەرق نە سینەی سەحاب
ئولفەت دەهندەی ئاتەش چەنی ئاب!
شوعلە بەخش نار، پوڕتەو ئەفزای نوور
ڕۆزی دەهندەی مەل و مار و موور
فەرمان دەهندەی موڵک و مەلەکووت
شەهەنشای ئیقلیم لاهووت و ناسووت
نەققاش نوقووش هەیوولا و سووەر
ڕەزامەند جە خەیر، باخەبەر جە شەر!
ڕەهانەندەی نووح نە تۆف تۆفان
خەلاس کونندەی یووسف نە زیندان
ڕۆی ڕەوشەن بە شەو، شەو بە ڕۆ ئاوەر
گەدایان بە شاهـ، شاهـ بە گەدا کەر!
جە شەڕ فیرعەون مووسا نەجات دەر
ئاتەش پەی خەلیل وە گوڵستان کەر
موونس یوونس نە گێجاو غەم!
نە کۆی سەرەندیب ڕەهنومای ئادەم!
هەمڕاز یووسف نە چاهـ کەنعان
ئەنیس یەعقووب نە بەیتولئەحزان!
ڕەهبەر مووسا بە نار شەجەر!
بە دەم عیسا مەردە زیندەکەر!
ناقە بەرئاوەر جە سەنگ خارا!
ئەسکەندەر جادەر نە تەخت دارا!
کەرەم کەر بە لوتف بە مووسای عیمران!
ئیعجاز بەیزا و موعجیزەی سوعبان!
ڕوبایندەی تاج نە فەرق شاهان
بەخشایندەی جاه وە ساحیب جاهان
میفتاح ئەبواب خەزانەی غەیبی
میشکات زیای بەزم لاڕەیبی
خالق الأرواح، فالق الاصباحعربی
مصباح النجاح، مفتاح الفلاح!عربی
گیرندەی بەهەشت جە دەست شەدداد
بەرباد کونندەی قەوم عاد وە باد
کەوکەبەی فیرعەون غەرق دەریا کەر!
وە پەشەی زەعیف نەمرود فەنا دەر!
جا دەهندەی جەم جە موغاک خاک
بەرئارندەی مار نەدوش زەححاک
نیگوون کونندەی چەتر فەریدوون
خوسرەو خەڵتان کەر نە گێجاو هوون
جام جەم نە دەس جەمشید بەرئاوەر!
کەللەی کەیکاووس وە تووتیا کەر!
بەرهەم زەنندەی سوپای سەلم و تورور
بەرباد دەهندەی ئەساسەی تەیموور
مەششاتەی توغرای زوڵف دێز لەیل!
ڕەهنومای مەجنون نە هەردەی دوجەیل!
پەی خوسرەو شیرین نە ئەرمەن ئاوەر!
پەی شیرین فەرهاد وە بێستون بەر!
ڕەنگ ڕێز کاڵای گوڵناریی گوڵان
نەغمەی نەوای دەنگ ناڵەی بوڵبوڵان
تەڕڕاز باڵای گوڵ نە چەمەنان
عەنبەربێز زوڵف مشکین کەمەنان
سەفا دەهندەی سینەی دەروێشان
عیلاج کونەندەی دەرد دڵڕێشان
میسکینان نەواز، غەریبان یاد کەر!
بەندییان جە بەند میحنەت ئازاد کەر
قیبلەی عاشقان جە کەعبە و جە دەیر
گەردش دەهندەی چەرخ سەبوک سەیر
مەبدەء ئیجاد کولل کائینات
سزاوار بە حەمد مەوسووف بە سیفات
هەم جە مەساجید، هەم جە بتخانان
موئمین و کافر سەنات موانان
پەرێ بێ کەسان تۆنی فریاد ڕەس
باڵا دەس تۆ نییەن دەس کەس
یا ڕەب! بە حاجەت ذولجەلالی وێت
بە ذات و سیفات لایەزالی وێت
بە موقەڕڕەبان بارەگای عیززەت
بە پەردەداران سەریر وەحدت
بە عەرش و کورسی، بە لەوح و قەڵەم
بە مەلائیکان خاسەی موحتەرەم
بە دەفتەر داران دیوان لاهووت
بە ذیکر تەوحید جەرگەی مەلەکووت
بە سۆز ئادەم بە دیدەی نمین
ئەوڕۆ جە بەهەشت کەفت نە ڕووی زەمین
بە خەلاسییی نووح جە تۆف تۆفان
بە شادیی خەلیل ڕۆی عید قوربان
بە سیدق هاروون، بە قورب مووسا
بە پاکیی مریەم، بە تەقوای عیسا
بە ڕاستیی هوود، بە دۆسیی ئیدریس
بە نەغمەی داوود، بە ناڵەی جرجیس
بە ویرد یوونس، بە سەبر ئەییووب
بە حوسن یووسف، بە زاریی یەعقووب
بە ئاوازەی ذیکر ئەڕڕەی زەکەریا
ئەوڕۆ کە نە جەوف شەجەر شەق کریا
بە ئیخلاس پاک سەیید موختار
بە زۆر بازووی حەیدەر کەڕڕاڕ
بە ڕاستی و سیدق، سیددیق ئەکرەم
بە دین دۆستیی فارووق ئەعزەم
بە نێکنامی و مەزڵوومیی عوسمان
بە شەهیدیی ئەو شاهیدەن قورئان
بە حەلق تەشنەی حوسەین مەزڵووم
بە ئەرواح پاک ئەئیممەی مەعسووم
بە سوحف و زەبور، تەورات و ئینجیل
بە ئایەی قورئان، ئاوەردەی جوبریل
بە ئەسحاب کەهف، خواب ئالودەی غار
ئەمین بین جە شەڕ شەرارەی کوففار
بە «قطب الاختيارعربی» بە غەوس ئەعزەم
بە «رجال الغيبعربی» ئەوتاد عالەم
بە «بَيْتِ الْمَعْمُورِعربی»، بە «مَسْجِد أَقْصَىعربی»
بە یەسریب زەمین، بە ئەرز بەتحا
بە شێخ بەسری، بە شێخ بایەزید
بە سوڵتان جونەید، شێخ ئەبووسەعید
بە چەهار دەروێش موڵک هیندستان
بە هەفت ئەوداڵان خاسەی کوردستان
بە ئەسحاب بەدر کولل شەهیدان
بە گشت مریدان سەعادەت نیشان
بە شەو بێداران عیبادت خانە
بە حەق ئاشنا، جە خەڵق بێگانە
بە خاک نشینان بادیەی پەستی
بە جورعە نۆشان بەزم سەرمەستی
بە سیاهـ پۆشان سەرحەڵقەی ماتەم
هووناو ئەسرین مڕێزان نە چەم
بە قەدەح نۆشان جورعەی سەبووحی
بە تۆبەکاران تۆبەی نەسووحی
بە یاهوو یاهووی ئەودڵان بەڕ
بە ناڵەی پیران وادەی سوب سەحەر
بە سۆز سینەی سەفتە دەروونان
بە ئاب دیدەی دڵ پڕ جە هوونان
بە قەلەندەران مەست مەیخانە
مکێشان نە دڵ نەعرەی مەستانە
بە عیشق ڕەندان سەرمەست و مەدهۆش
بە جام بادەی پیر مەی فرۆش
بە سۆز سینەی سفتەی دەروێشان
بە ئاب دیدەی دڵ پڕ جە ڕێشان
بە دوردی کەشان بەزم ئیرادەت
بە گۆشەگیران کونج قەناعەت
بە بانگ حەججاج، بە ئاب زمزەم
بە لەحن ئینجیل بە تەوف حەرەم
بە تەئسیر سەوت قاری قورئانان
بە سەدای ناقووس نەوای ڕەهبانان
بە سەحەرخێزیی ساکنان دەیر
بە دوعای پیران عاقیبەت وەخەیر
بە سەفای سینەی سۆفیان ساف
بە ذیکر شێخان «جامع الأوصافعربی»
بە سەرگەشتەگان وادیی حەیرانی
مکەران نە ڕای حەق جانفشانی
بە سەرگەردانیی کەڵپۆس وە پێڵان
نە بادیەی عیشق وێڵ وێڵ مەگێڵان
بە عیش سینەی ساف دەروێشان
بە سۆز دەروون یاهوو مکێشان
بە کۆنەپۆشان کونج خەرابات
جە نیمەشەوان موانان حاجات
بە ڕەقس و سەماع وەجد ئەهل حاڵ
موینان وە چەم جەمین ویساڵ
بە حیکمەت وانان سیڕ ئیلاهی
جە ئەسرار غەیب مدان گەواهی
بە تۆبەکاران جە گشت ویەردە
بە بێوەفاییی دنیا بێ پەردە
بە عەدڵ شاهان ڕەعییەت پەروەر
کەس جە پەناشان نەدیەنش زەرەر
بە سەیل ئەسرین ئەبر نەوبەهار
بە شوعلەی دەروون بەرق شەرەروار
بە سەر ئاوێزیی بەڕەزای بەرزان
بە لەرەی ئەندام تووڵ قەڵوەزان
بە گۆنای ڕەنگین گوڵان وەهار
بە ناڵەی حەزین بوڵبوڵان زار
بە داغ دەروون سوپای گوڵاڵان
بەیداشان ماوان وێنەی ئەوداڵان
بە وەفای لەیلی، بەعیشق مەجنوون
بە ناڵەی کۆکەن نە پای بێستوون
بە جیلوەی بتان شۆخ مەهـ جەمین
منمانان جەماڵ جیهان ئافەرین
بە غەمزەی جادووی سورمەسای جانان
لیقای سوبحانی بە خەڵق منمانان
بە ذیکر مورغان بە یاهوو یاهوو
موانان «يا مَنْ لَيْسَ إِلّا هُوعربی»
یا شا! جە دەرگات ئێدەمەن ڕەجا
ببەخشی گونای بەندەی ڕووسیا
من کە سەرحەڵقەی گوناکارانم
سەرتۆق جەرگەی شەرمەسارانم
سەر تا پا غەریق لوججەی عیسیانم
سفتەی نائیرەی نار حیرمانم
شەرت ئەمر تۆم وە جا ناوەردەن
جە تەقسیراتم تەقسیر نەکەردەن
هەر چێوەم کەردەن جە نافەرمانی
نادانیم بیەن، تۆ وێت مزانی
ئەر مسۆچنیم، ئەر بەخشیم گوناهـ
ڕەزام ڕەزای تۆن «أَلْحُكْمُ لِلَّهعربی»
یەک ئەمجار بە لوتف ببەخشەم گوناهـ
«استغفرالله، استغفراللهعربی»
جورمم بێ حەدەن، گونام بێ شومار
«رَبِّ نَجِّنِي مِنْ عَذَابِ النَّارعربی»
نەکەری مەحرووم بەندەی ڕووسیاهـ
«وَلَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللّهعربی»
بار عیسیانم کۆ کۆ بیەن جەم
«يا غَافِرِ الذَّنْب! فَاغْفِرْ لِي وَارْحَمْعربی»
نیازم ئێدەن یا حەی، یا قەییوم
خالیدتخلص جە دەرگات نەکەری مەحرووم