بۆ مێژوو
لە کتێبی:
دیوانی شێخ نووری
بەرهەمی:
شێخ نووری شێخ ساڵح (1896-1958)
4 خولەک
1020 بینین
«کارەساتی کاربەدەستان کە بەسەر سولەیمانیا هاتووە و ناردنی «عومەر عەلیکەس» و ڕاسپاردنی بۆ ئەو موعامەلانەی کە بەتایبەتی ئەیکرد و لە ژێر پەردەی عەدالەتا دونیای ڕووتانەوە» شێخ نووری شێخ ساڵح
کڵۆڵی جێگایە بگرێ
مێروولەی باڵ ئەگرێ، ئەفڕێ
شێری ئەبێ بە مام ڕێوی
توولە ئەوەڕێ بە خێوی
پەسمایە بەرز ئەکاتەوە
دوێنێی خۆی بیر ئەباتەوە
فرۆمایەی بۆش و بەتاڵ
تازە پیاکەوتووی کرچوکاڵ
ئەکەوێتە بیر و خەیاڵ
چۆن بگاتە ئەوجی کەماڵ
سەری برد و سەری هێنا
دەستوورێکی بۆ خۆی دانا
ئەم دەستوورە بگرێتە بەر
ئەگاتە قۆناغی زەفەر
لەم وڵاتە لە خۆی زیاتر
گەلێ هەیە لەو زاناتر
بەجێگە و ناو، بە دارایی
بە خوێندەواری و ئازایی
گەلێ هەیە خوێندەوارتر
زۆر هەیە بەرز و زاناتر
لەو گەورەتر بەهەزاران
هەیە لە ناوچەی کوردستان
کەوابوو گەورە و خوێندەوار
لە لادێدا یا لەناو شار
زانا و گەورەی هەرچی تیابێ
بەگ بێ، شێخ بێ، یا ئاغابێ
واچاکە ڕەگیان دەرهێنین
ناو و ناوبانگیان بشکێنین
تۆوی ئەمانەم کە بڕی
ئەوسا ئاواتم دێتە دی
***
جوان بۆی چووە، هەتا ناودار
ناویان بمێنێ لەسەر زار
ئەو بەم ئاواتە قەت ناگا
بەم دەسەڵاتە قەت ناگا
لە شەترەنجا، هەتا پیادە
ئەبێ بە سوار «شا» مات نابێ
هەتا زووە خۆی ئامادە
بکا زۆر چاک موهەیا بێ
پێویستە کارێ بنوێنێ
پیلانی وا دامەزرێنێ
سەری سەردار، بنەوێنێ
ناویان لەناوا نەمێنێ
ناودار ئەگەر هەموو نەمرێ
خۆی چۆن جێگای ئەوان ئەگرێ
خۆی ئەناسێ کە بێ هەستە
فرومایە و نەوی و پەستە
بەم جۆرەیە بەئاسانی
ببێتە شای سولەیمانی
***
پیلان بەم ڕەنگە ڕێکخرا
«دستور العملعەرەبی» دامەزرا
کە خوێندەوار و ناوداران
نیشتمانپەروەر و لاوان
هەرکەسێ خۆی بە پیاو زانی
بۆ نەمانی، بۆ فەوتانی
هەوڵ بدا، تا ئەتوانی
. . . . . . . . . .دەقی نائاشکرا
هەندێ بکرێن تیرە باران
هەندێ بخرێنە ناو زیندان
بە لێدان و بە تێهەڵدان
بە نینۆکی دەس دەرکێشان
هێندەی بەردەن، بیگرنەوە
ناوی خۆی لەبیر بەرنەوە
ئەمە شێخە، یا مەلایە
ئەمە بەگە، یا ئاغایە
گوێ مەدەرە، ناوونیشان
بیدەنە بەر شەق و لێدان
بۆ پەنگ برۆیان بتاشن
خۆیان بە خۆیان بناسن
***
ئەوی پیاو بێت و ناسراو بێ
ئەوی خاوەن نان و ئاو بێ
هەر یەک بەجۆرێ بەهانە
بیانخەنە، بەندیخانە
زەبر و زەنگی خۆت بنوێنە
لێدە، بگرە، بخنکێنە
تەڕ و وشک، بسووتێنە
سستی لە ئیشا مەنوێنە
ئەوی ناودار و بەڕێزە
دایان پاچە، مەپارێزە
بەم ڕەنگە چاویان ئەشکێنین
ئەوسا ڕیشەیان دەردێنین
بۆ دامەزرانی ئەم ئاشە
بۆ دانانی ئەم بەرداشە
بۆ هاڕینی ئەم باراشە
حەقت ئەوێ، یەکێ باشە
کە نامووسی لا بەلاشە
دڕندە بێ، وەکوو واشە
***
گەڕا دونیا سووڕایەوە
کوون و قوژبن خوولایەوە
بۆ ئەم کارە ناهەموارە
«عومەر عەلیکەس» دۆزرایەوە
هیچی بەگەورە خۆ دانەر
ئەوی نووسیبوویە دەفتەر
دایە دەستی «عومەر عەلی»
پێی وت بڕۆ لایوسئەلی
بڕۆ بۆ سەر سولەیمانی
ئەمەش پڕۆژەی نیهانی
***
دوژمنی گەورەی نیشتمان
«عومەر عەلی» وا نارد بۆمان
خۆی دوژمنی کوردەواری
دوژمنێکی شیرەخواری
ئەبێ ئەمە بۆ ئەو هەل بێ
نەخوازەڵا لایوسئەل بێ
سەیرکەن ئاڵا چۆن هەڵئەکا
دۆ و دۆشاو چۆن تێکەڵ ئەکا
وەختێ گەییە سولەیمانی
سولەیمانی نەیئەزانی
بەتایبەتی کە نێرراوە
زۆر ئیشی پێ سپێرراوە
هات و لەبەر دەرکی سەرا
نەخشی تەرازووی لێ کێشا
«ان العدل أساس الملكعەرەبی»
بە خەتێکی جوان لێی نووسرا
یەعنی هەموو کەسێ لەلای
وەکوو یەک ئەخرێتە ناو تای
تای تەرازووەکە سەرناکا
لە کێشانا موو دەرناکا
ئیتر نەما، زۆرداری و شەق
حەق ئەدرێتە، دەس خاوەن حەق
سندووق بۆ شکات دانرا
بەناو شارا ئیعلان کرا
ئەوی زۆری لێ کراوە
بەناحەق ماڵی خوراوە
هیچ نەوەستێ و داوا بکا
زۆر زوو بەحەقی خۆی ئەگا
بەم کلە جوان چاوی ڕشتین
بەم پشتێنە، پشتی بەستین
وای نیشان دا، ئیش بێ غەش کا
بە تەرازوو جوان حەق بەش کا
کەچی نرخی، حەق گران بوو
ناحەقی ئێجگار هەرزان بوو
زۆر زوو فێر بوو لە حیلەکەی
دەس بنێتە سەر میلەکەی
دەست و تەرازووت خواتەوە
خوا زوو بۆ خۆی بتباتەوە