کۆنە شاری نەوێ و بەدەبەل
لە کتێبی:
دەشتی گەرمیان
بەرهەمی:
قانع (1898-1965)
5 خولەک
709 بینین
یاران فانییە، یاران فانییە
شادی و بەشارەت دنیا فانییە
ڕۆژێ دەستەیی ساداتی تەمیز
بە سەرکردەیی شێخ عەبدولعەزیزکەس
سواری ئەسپ بووین ڕۆیین بۆ شکار
ئەم شیو و ئەو شیو بە ڕوژ و نزار
ڕاوگەی ئەوەڵ ڕۆژ، دۆڵی دۆڵە سوور
ئەمجا بناری دەشتی شارەزوورشوێن
کولوس و چواڵە تا دوازدە برا
دەشتی «توتاخاج» هەموو ڕاو کرا
دەشتی «وەلەسمت» تا توی «بەردەبەل»
داپۆشرا بە سوار، لە دەشت تا بە کەل
خوڕین لە تانجی و هەی هەیی سوار
وەک ڕیزی سەرباز لە سەر تا بە خوار
لەبەر «بەردەبەل» ڕوانیم ئاسارە
دیارە کە جێگەی یەک گەورە شارە
قەیسەری و بازاڕ، سەرا و دوکانە
بنچینەی خانووی هەروا عەیانە
بەکورتی سێ ڕۆژ بە کەروێشکەڕاو
کەلاوەی شارمان بۆ نەکرا تەواو
لە ڕۆژی چوارەم کەروێشکێکمان کوشت
کە سەرمانبڕی و خوێنەکەمان ڕشت
خوێن ڕژا بەسەر بەردێکی پانا
کە خوێنی لێکەوت، لێم هات بە زمانا
وشەی بەرد
وتی: ئەی سوار لاوی پەسەندم
پەترۆی زامانی کۆنت هەڵکەندم
وەنیە ئەم خوێنە، هەوەڵ جارم بێ
زووخی دەروونی پڕ جەخارم بێ
چەن خوێنی پیادە، چەن خوێنی سوار
ڕژا بە سەرما، هەزاران هەزار
کە بەرد ئەمەی وت، ساتێ هەبەسام
پشووم لێ بڕا، تەواو تەواسام
وەرامی قانع:
وەرامم داوە ڕووم کرد لە ئەو بەرد
وتم ئەی بەردی وەکوو من ڕەنگ زەرد
من سوێندت ئەدەم بە خوای لامەکان
بە ئافەریدەی دەورانی جیهان
بۆم بەیان بکە ڕازی نیهانی
هەوەڵ تا ئاخر، هەرچی ئەزانی
لە مەولا و لە شێخ، لە بەگ و لە میر
لە ئاغا و مسکێن، لە پاشا و وەزیر
لە کۆشک و خانوو، لە شار و دێهات
ئەم شارە گەورە بۆچی وای لێهات؟
وەرامی بەرد:
وتی ئەی قانعناسناوی ئەدەبی تۆ خوێندەواری
من وامئەزانی زرنگ و هۆشیاری
سەیری مێژووکە ئەزانی چۆنە
دەسکاری کێیە ئەم شارە کۆنە
لە پێش میلاددا، لە قەڕنی حەوتەم
هۆزی مادەکان لە زۆر تا بەکەم
لە ئەورووپاوە هاتنە ئاسیا
کردیان بە مەڵبەند گشت دەشت و چیا
کۆ بوونۆ لە یەک زۆر و بێ شومار
دەوڵەتی مادیان هێنایە سەرکار
شاری پایتەختیان ناونا ئەکباتانشوێن
ئێستە پێی ئەڵێن شاری «هەمەدانشوێن»
یەکەم شا، دیوکس، دانیشت لەسەر تەخت
بۆ خۆشی و شادی، کوتای تەپڵی بەخت
سوپای دروست کرد لە پیادە ولە سوار
مەردی ڕووی مەیدان پاڵەوانی کار
مامۆستای ڕاگرت بۆ خوێندەواری
شاری ڕازانۆ فەنی میعماری
سوارەی سەربازی خستە ناو ڕێگا
هەتاکوو هیچ کەس ماڵی کەس نەبا
مسکین نەواز و هەژار پەروەر بوو
بۆ باقی شاهان، چەشنی سەروەر بوو
بەبێ ئاژاوە و بێ شەڕ و هەرا
لەسەر شارانا والی دانرا
پەیدای کرد بۆ کورد ناو و ئابڕوو
بنچینەی مادی خستە ناو مێژوو
جێگەداری ئەو «فرەفرتیش» بوو
پاش باوکی، ئەویش کەوتە هات وچوو
لە شوێنی باوکی عیزەتی نوان
چاکتر لە باوکی کوردی پێگەیان
سنووری خاکی بڵاو کردەوە
گۆی هونەرمەندی تەواو بردەوە
دەرەجەی سەرباز، لە پیادە و سوار
چەپەر بوو بەرید، لەم شار بۆ ئەو شار
ئاڵ و گۆڕ لەگەڵ دراوسێکانی
پێویستی هۆزی چاک بەدەس هانی
زۆر زۆر تێکۆشا بە هوشیاری
هەتا پێشی خست پیشەی جوتیاری
لەپاش چەند ساڵێ بەبێ دەردی سەر
وڵاتی جێهێشت لەبۆ «هۆخشتەر»
هۆخشتەر کوڕی هاتە ڕووی مەیدان
چاکتر تێکۆشا، بۆ هۆزی کوردان
سوپای پێکۆنا زوو بە دەست و برد
دوژمنی دەوری هەموو لەناو برد
کەمەر بەستە بوو تا ڕۆژی مردن
دایم ئامادە بۆ خزمەت کردن
شاهی دڵنەواز، هەژار پەروەر بوو
لەناو شاهانا، چەشنی سەروەر بوو
بۆ دەرکردنی دەوڵەتی ئاشوور
لە ئەکباتانۆ، هاتە شارەزوور
زانی ئاشووری مەردی دلێرن
شەڕکەر و وریا، بە کوشتن فێرن
ئەمجا هۆخشتەر پادشای عادڵ
خوشکی خۆی بەخشی بە پاشای بابل
بەهۆی زاوایی ئەم پاشا گەورە
ئاشووریان دەرکرد، نەمان لە دەورە
ئەمجا ئایتەختی هێنا شارەزوور
شاری دروست کرد بە «نەوێ» مەشوور
«نەوێ» و «بەردەبەل» هەتاکوو خولمار
ئەو دەشتە گەورەی هەموو کرد بە شار
بڕوانە ئیستەش بنچینەی ماوە
تا چاو بڕ ئەکا، لەهەر چوار لاوە
کوڕی هۆخشتەر ناوی ئاژدیهاک
کە مێژوو نووسان پێی ئەڵێن زوحاککەس
هەر چەن مێژوونووس ئەڵێن خوێنمژ بوو
بۆ قازانجی خۆی شاهێ پیاوکوژ بوو
بەڵام تەماشای مێژووی یونان کە
سەیری ڕابوردووی تەواو جیهان کە
بۆت دەرئەکەوێ کە خوێنمژ نەبووە
گشتی درۆیە و هیچ پیاوکوژ نەبووە
بڕوانە وشەی هێرۆدۆت یونانی
ئیسپاتی ئەکا، زۆر بە جوانی
لە پاش ئاژدیهاک نۆرە هاتە «زوور»
ئێستەش بەو خاکە ئەڵێن، شارەزوور
ئاخر پادشای مادەکان زوورە
لەناو مێژوودا تەواو مەشوورە
لە دەوری زووردا، دەوریان دوایی هات
حوکمیان نەما لە خاک و وڵات
پاشماوەی ئەوان بۆ هۆزی کوردان
تەپلەی نەوگینە و فەقێیانەیی پان
کە بەرد ئەم ڕازەی بۆ گێڕامەوە
کڕنووشم بۆ برد، بە سەلامەوە
وتم مەمنوون بووم ئەی بەردی کۆنە
شارەزات کردم، کە میدیا چۆنە
منیش دووبارە زامم کولاوە
خواحافیزیم کرد گەڕامە دواوە