گفتار در اقلیم سیم کە اسمش طریقت و خدیوش عقل است.
لە کتێبی:
کۆمەڵەی شیعری فەقێ قادری هەمەوەند
بەرهەمی:
فەقێ قادری هەمەوەند (1830-1890)
3 خولەک
720 بینین
ئیقلیم سێیەم عەزیم شانەن
مەعموورەش بێ حەد، گەنجش پەنهانەن
تەریقەتەن ئیسم ئیقلیم سالیس
زوڕڕاعش جەوهەر، زەرع زەڕ خالیس
ئەو موڵک ئەعزەم فەخر مولووکەن
مەرکەز موڵکش عیلم سولووکەن
بە حوکم فەرمان شای ساحێب سەریر
ئەو ئیقلیم وجا بەخشان بە وەزیر
عەقڵ کوڵ نەوجا حوکمش ڕەواجەن
شاهان ئەییام وەنەش موحتاجەن
جەوهەر جیسمەن، دوڕڕ زەمیرەن
نیقاب عیشقەن، جە ڕۆح وەزیرەن
حەکیم حوکمەن زاتش بێ ئەمسال
کلید ڕەئیش حەلل هەر ئیشکال
چون ڕەئیش موفید هەر هەشت ئیقلیمەن
هەر ئیقلیم جە نەزم ئەو جە تەعلیمەن
ئەبواب ئوموور بە ئەو مەفتووحەن
غوڵام یەکڕەنگ پایتەخت ڕووحەن
هەر گاهـ ئەو جە موڵک زەمیر بی بیروون
دڵ مەبۆ ئەسیر ئەفکار جونوون
خاڵی مەمانۆ ئیقلیم وجوود
مەبۆ بە یاتاق دیوان مەردوود
ئیسم شەریفش عەقڵ کامیلەن
زاتش جە ئەسباب ئەدەب تەکمیلەن
تەعلیم ئەو بی حوکم ئەفلاتوون
تەفریق کەرد جەوهەر خالیق جە مادوون
ئەرەستوو جە فەیز ئەو سازا حیکمەت
کەردش بە وەزیر تەخت سەڵتەنەت
عەقڵ بی حیکمەت سەر دا جە لوقمان
جە ئەکسەر ئێدەن لوقمان ئەنبیان
«فەقێ» سیفاتش نەدارۆ نەزیر
شەهر و قەسەبەش باوەر بە تەحریر
غیرەت و نامووس، عیلم و ئیتاعەت
هەم نەزم و ئەدەب، هەم ئیستیقامەت
سەبر و تەوازوع، دوور ئەندێشی و عار
عەهد و ئیمتیحان، میزان ئەفکار
جە موڵک سێیەم خەجستە وەزیر
ڕەواجەن سککەی ئەو عالی زەمیر
پەرێ هۆش و دەرک هەم ئەو ڕەئیسەن
هۆش یاوەرشەن، دەرک موهەندیسەن
فەرقەن جە مابەین عەقڵەین مەسائیل
عەقڵ مەعیشەت با عەقڵ کامیل
هەرچەند نەوع عەقڵ نەدارۆ شومار
بە دوو ڕاجیعەن ئەر جەم کەی ئەفکار
حەقیقی داریم، هەم عەقڵ مەجاز
ئیکمال هەردوو کەریم ئیمتیاز
حەقیقی سەرفەن جە ئوموور دین
مەجازی سەرفەن جە گەمی و مارتین
حەقیقی موتیع ڕۆح ئەقدەسەن
مەجازی موتیع نەفس ئەنجەسەن
حەقیقی جە شەرع کەردەن ئیجتیهاد
مەجازی قانوون زوڵمش کەرد گوشاد
حەقیقی مەئموور زات یەزدانەن
مەجازی موتیع نەفس و شەیتانەن
حەقیقی خانەی ئوخراش تەعمیرەن
مەجازی ئوموور دونیاش تەسخیرەن
حەقیقی حەیران سونع بێچوونەن
مەجاز نە سیفەت هەوا و پایوونەن
حەقیقی تەریق ئوخراش گوشادە
جە هەردوو سەرا «حسب المرادعەرەبی» ەن
مەجازی تەریق ئوخراش خەتەرەن
مایەش تەلغراف شەمەندەفەرەن
بە عیززەت وێت شەهەنشای شەفیق
مەکەر مەئیووسم جە عەقڵ حەقێق
«فەقێناسناوی ئەدەبی» دڵ مەییاڵ عەقڵ حەقیق کەی
تەبعش نە ئەفکار مەجاز تەفریق کەی
ئیمانش بە لوتف تۆ نە خەتەر بۆ
ئازاد نە عەزاب بەند کەدەر بۆ
تابیعەن بە دڵ عەقڵ مەعیشەت
یاوا بە چهیل مەگێرۆ قووەت
هۆش و دەرک ئەوسا جێش مەبان پەیدا
بە عەقڵ کامیل مەبۆ هووەیدا
پەرێ ئەنبیا مەر ئێدەن حیکمەت
نە سینن چهیل نۆشان نوبووەت
تەرفیع ڕوتبەی ئەولیای کیببار
نەحەدد چهیل ساڵ مەنمانۆ ئاسار
پەرێ دەفع زەن ئێد کەرد تەقازا
مەسیح جە تیفلی بەو ڕوتبە یاوا