ڕون نەواتی
لە کتێبی:
چەپکە گوڵ
بەرهەمی:
شامی کرماشانی (1917-1984)
5 خولەک
1699 بینین
مەردم باینە دیار ئی بەدبەختیە
ڕون خاترجەم، لەی شارە نییە
چیم ڕون بسینم، لە یاروو بەقاڵ
ئەڕای ناوهەڵوای، جومەی ئاخرساڵ
سڵامی کردم، وەت: ئەلەیک گشت کەس
ئەو کاسە ئەڕای، چە گردید وه دەس؟
ماس توای؟ نەیرم، ڕوب توای؟ نییە
شیر دوو جویر هەس، سفید و سیە
وەتم: هەی مەشەی «زندەی گیانت بوو»
بەقاڵی بایس، گشت جنسی داشتوو
شیرنی شەکەر تا شووری نمەک
توخمِ کاسەپشت تا حاجی لەکلەک
عوناب و خاکشیر، جەوهەرمیوە
هەر له گڵ سەرشور تا گڵ گیوە
ئاهـِ سەرد کیشا بەقاڵ وەدڵگیر
وەت نادرویستی پیرم کەردەن پیر
زەرفِ ماس تیەرم دو هەفته مینیت
ئاو نیشاسته کەسی نیەسینیت
ئەر پەنجای ئەڕای موشتەری کیشم
بەیدەی ماڵ و تیەی نەمیته ڕیشم
دوای مەرافەو داواو توسەری
کەم کەم کار کیشیت وە کەڵانتەری
دیم بەقاڵ بوور دەسم دەیدە شەڕ
کەیدەمه کەوتر قەیچی باڵ و پەڕ
بی جورم و تەقسیر عوزر و بەهانه
شاپەڕم کیشن کەنەمه لانه
بەقاڵ گورجە و بی، ئەوەڵ کاری کرد
دەسِ چەپ هاورد دەس ڕاسم گرد
ماشەڵڵا وە زوور، مەشەی ئەلیەسکەر
وە ئەوەڵ تەکان، کیشادەمە دەر
پەنجەم جور تەسبیه پەنشەش دەور شمارد
سی «تو بمری» و چواردە قەسەم خوارد
وەت: خوەم عەشایر، چەکیدەی کوردم
دەمەن ڕون لە ماڵ، خاڵووم هاوردم
دوێکه تا ئیمرو شەش مەنی بردن
هیچ کام وەقەد تو ئیراد نەگردن
دوو ساعەت و نیم، لە ڕون تاریف کرد
وە گیان سەرکار، مەغز لە سەرم برد
وەتم: پەنجای چەند؟ وەت: شەش تومەن نیم
وەتم: گیان خوەت یەی پەنجا بیەپیم
نە مەزەی کردم، نە لەلی خواردم
شەش تمەن و نیم، ئەڕای شماردم
هەرچەند قەرز کردوم، وەلی وەخوشحاڵ
شیرە و ئارد و ڕون، هاوردمە ماڵ
تا ڕون ڕشاندم، وە ناو تاوە
دیم بووگەنِ ڕون خەیلی خراوە
وە گیان سەرکار، شووخی دەرڕەفتە
من گەمان کردم، بووگەنِ نەفتە
لەناو تاوە، لە بان پرمیز
یەی هەڵوای پەزین خوشڕەنگ و قرمز
زەڕەی لە هەڵوا، نیامە بان زوان
دڵ و دەرونم، وەختو بایتە بان
تاوە هەڵگردم، وەرەو ناو هەسار
گن گن لەی هەڵوا، دامە قەی دیوار
هەمسایەیل وەتن: «شامی»شیت بییە
وەتم: نە مەردم یە بەدبەختییە
پوڵم هەرامە یە بایەس بڕشیت
ئەر بەشی بکەم، مردییەکان کوشیت
یەی ڕون کەلەو ڕون نەواتییە
سیف ئیمریکایی! گەردی قاتییە
دامەی قەی دیوار، ماڵەیک هاوردم
تاقنمای ناوەڕاس، بەنکەشی کردم
ئی قاڵە ڕەسی، وەگووش خاون ماڵ
هاتە ناو هەسار، کردەی قرم و قاڵ
ژن ساحێوماڵ، وەماڵ هاتە دەیشت
وه تۆ چە پنهان مردگ ئەڕام نەیشت
ئەو هەر دوشمین دات، من دەنگ نەکردم
ئاخر مەجبوور بیم، ناو باوکی بردم
تا یەی دوشمین دام، هەم پیاو و هەم ژن
چو سەگ هەڵامات، هاوردن پەی من
پیاو هاتە وەر، ژنە کەفتە پشت
چنگ نانە حەڵقم، وەزیلە وە مشت
هەف هەشت دەس خواردم، دودەس وەشانم
بیس کرانشین ڕشیانە بانم
ناو هەسار بییە، مەیدانِ نەبەرد
جەنگ شرووع کریا، وە ئەسڵەحەی سەرد
وە تەشتِ ڕەختشوور، ئەفتاوە و ئاوپاش
یەکی ئاتەشڕیز، یەکی وە مەقاش
تایفەی ئەوان، فامیلەیل من
ئامادەی جەنگ بین، هەم پیاو و هەم ژن
من دیم کار گەنە، ناو خودا بردم
کراواتەکەی باقرخان گردم
هەر وەک کیسەکەش لە ناو حەمام
دریژی کردم مشتوماڵی دام
باقر خان لە ژیر، بیس نەفەر لە بان
منیش لە ناوەڕاس، جور کەواو لای نان
شەمە و شەکرالی، شەمسوڵڵا و شیرزا
مووسا و مام وەلی، مستەفا و میرزا
سەفەر وەسیلەو موشتەبا وە مشت
داراخان داد کرد کەریم کازم کوشت
بچیم وە سەر وەخت، ژنەیل دەلیر
دەستەی چوو پڵنگ، ئدەی وینەی شیر
مەرزیە و مەهوەش، مەهین و مەهناز
شوهرە و شەرارە، شەهین و شەهناز
ئامنە و ملووک، ئاسیە و ئەقدەس
زوڵف یەکتری، پیچانون وەدەس
تابان وەتاکەوش، جیران وە جاڕوو
لەیلا وە لەقە و گوڵبانوو وە چوو
کیشوەر وەکوچک دادە عەلی خان
یەی ڕەدیف دنان ئاریەی شکان
خەنه لیردا بی حەسەن سیول قەو
وەسیلەی عەباس نەقش بەساوە زەو
دو زەڕع وەیەی زەڕع زەمین فەرش کردو
چمان لەشی بی سێ ڕوژ پیش مردو
زەمین فەرش کردو چوو قالی کوڵپای
گاهی غەش مەکەرد گا گا مەوات ئای
مەهوەش مەدهووش بی، قەمەرتاج غەش کرد
نسرەت خوەی هەڵاک، لە بان لەش کرد
چەن شیشەی ماتیک، لە هنگام جەنگ
ڕشیاو و شکیا، زەمین کردو ڕەنگ
یەی کیلوو کەنیاو زوڵفکیس جوراوجور
هەنایی، سفید، سیاهـ و باز و بوور
سەدتومەن بیشتر شکیاو وەژیر پا
شانە و گیرِ پا زوڵف ساختِ ئامریکا
دوو ساعەت و نیم، جەنگ ئدامە داشت
سەد لەعنەت وە ڕون، توخم نزا کاشت
بەعدەز مەرافە و دەعوا و قرم و قاڵ
سەیل جەنگ کەرەیل، یەک یەک چینە ماڵ
خوەم تەنیا مەنم، وە دڵەی پوڕ دەرد
گیج و سەرگەردان، شەرمەندە و ڕو زەرد
نە ڕای پەستم بی، نە ڕاگەی پیشم
نە ڕووی ماڵ خوەم، نە قەوم و خیشم
وەتم: سوب بچم سمساری بارم
هەستیم هەڕاج کەم بچمە پەی کارم
شامیناسناوی ئەدەبی مەرافەی ڕون نەواتی
هەستیت دادە باد خستەدە لاتی