ڕۊن نەواتی
لە کتێبی:
چەپکە گوڵ
بەرهەمی:
شامی کرماشانی (1917-1984)
5 خولەک
2080 بینین
مەردم باینە دیار ئی بەدبەختیە
ڕۊن خاترجەم، لەی شارە نییە
چیم ڕۊن بسینم، لە یاروو بەقاڵ
ئەڕای ناو هەڵوای، جومەی ئاخرساڵ
سڵامی کردم، وەت: ئەلەیک گشت کەس
ئەو کاسە ئەڕای چە گردید وه دەس؟
ماس توای؟ نەیرم، ڕب توای؟ نییە
شیر دوو جوور هەس، سفید و سییە
وەتم: هەی مەشەی «زندەی گیاند بوو»
بەقاڵی بایەس، گشت جنسی داشتوو
شیرنی شەکەر تا شووری نمەک
توخمِ کاسەپشت تا حاجی لەکلەک
عوناب و خاکشیر، جەوهەر میوە
هەر له گڵ سەرشوور تا گڵ گیوە
ئاهـِ سەرد کیشا بەقاڵ وە دڵگیر
وەت نادروسی پیرم کەردەن پیر
زەرفِ ماس تیەرم دو هەفته مینێد
ئاو نشاسته کەسی نیەسینێد
ئەر پەنجای ئەڕای موشتەری کیشم
بەیدەی ماڵ و تییەی نەمیده ڕیشم
دۊای مەرافە و داوا و تووسەری
کەم کەم کار کیشید وە کەڵانتەری
دیم بەقاڵ بوور دەسم دەیدە شەڕ
کەیدەمه کەوتر قەیچی باڵ و پەڕ
بی جورم و تەقسیر عوزر و بەهانه
شاپەڕم کیشن کەنەمه لانه
بەقاڵ گورجەو بی، ئەوەڵ کاری کرد
دەسِ چەپ هاورد دەس ڕاسم گرد
ماشەڵڵا وە زوور، مەشەی عەلیەسکەر
وە ئەوەڵ تەکان، کیشادەمە دەر
پەنجەم جوور تەسبی پەنج شەش دەور شمارد
سەی «تو بمری» و چواردە قەسەم خوارد
وەت: خوەم عەشایر، چەکیدەی کوردم
دامەن ڕۊن لە ماڵ، خاڵووم هاوردم
دوێکه تا ئیمروو شەش مەنی بردن
هیچ کام وەقەد تو ئیراد نەگردن
دو ساعەت و نیم، لە ڕۊن تاریف کرد
وە گیان سەرکار، مەغز لە سەرم برد
وەتم: پەنجای چەند؟ وەت: شەش تومەن نیم
وەتم: گیان خوەد یەی پەنجا بیە پیم
نە مەزەی کردم، نە لەلی خواردم
شەش تمەن و نیم، ئەڕای شماردم
هەرچەند قەرز کردۊم، وەلی وە خوشحاڵ
شیرە و ئارد و ڕۊن، هاوردمە ماڵ
تا ڕۊن ڕشاندم، وە ناو تاوە
دیم بووگەنِ ڕۊن خەیلی خراوە
وە گیان سەرکار، شووخی دەرڕەفتە
من گەمان کردم، بووگەنِ نەفتە
لەناو تاوە، لە بان پرمیز
یەی هەڵوای پەزین خوشڕەنگ و قرمز
زەڕەی لە هەڵوا، نیامە بان زوان
دڵ و دەرونم، وەختو بایتە بان
تاوە هەڵگردم، وەرەو ناو هەسار
گن گن لەی هەڵوا، دامە قەی دیوار
هەمسایەیل وەتن: «شامی» شیت بییە
وەتم: نە مەردم، یە بەدبەختییە
پۊڵم حەرامە یە بایەس بڕشێد
ئەر بەشی بکەم، مردییەگان کوشێد
یەی ڕۊن کەلە و ڕۊن نەواتییە
سیف ئمریکایی! گەردی قاتییە
دامەی قەی دیوار، ماڵەیگ هاوردم
تاقنمای ناوەڕاس، بەنکەشی کردم
ئی قاڵە ڕەسی، وە گووش خاون ماڵ
هاتە ناو حەسار، کردەی قرم و قاڵ
ژن ساوماڵ، وە ماڵ هاتە دەیشت
وه تۆ چە پنهان مردگ ئەڕام نەیشت
ئەو هەر دشمین داد، من دەنگ نەکردم
ئاخر مەجبوور بیم، ناو باوگی بردم
تا یەی دشمین دام، هەم پیاو و هەم ژن
چۊ سەگ هەڵامات، هاوردن پەی من
پیاو هاتە وەر، ژنە کەفتە پشت
چنگ نانە حەڵقم، وە زیلە وە مشت
هەف هەشت دەس خواردم، دو دەس وەشانم
بیس کرانشین ڕشیانە بانم
ناو حەسار بییە مەیدانِ نەبەرد
جەنگ شرووع کریا وە ئەسڵەحەی سەرد
وە تەشتِ ڕەختشوور، ئەفتاوە و ئاوپاش
یەکی ئاتەشڕیز، یەکی وە مەقاش
تایفەی ئەوان، فامیلەیل من
ئامادەی جەنگ بین، هەم پیا و هەم ژن
من دیم کار گەنە، ناو خودا بردم
کراواتەگەی باقرخان گردم
هەر وەک کیسەکەش لە ناو حەمام
دریژی کردم مشتوماڵی دام
باقر خان لە ژیر، بیس نەفەر لە بان
منیش لە ناوەڕاس، جور کەواو لای نان
شەمە و شەکرالی، شەمسوڵڵا و شیرزا
مووسا و مام وەلی، مستەفا و میرزا
سەفەر وە سیلە و مشتەبا وە مشت
داراخان داد کرد کەریم کازم کوشت
بچیم وە سەر وەخت، ژنەیل دەلیر
دەستەی چۊ پڵنگ، عدەی وینەی شیر
مەرزیە و مەهوەش، مەهین و مەهناز
شوهرە و شەرارە، شەهین و شەهناز
ئامنە و ملووک، ئاسیە و ئەقدەس
زوڵف یەکتری، پیچانۊن وە دەس
تابان وە تاکەوش، جەیران وە جاڕوو
لەیلا وە لەقە و گوڵبانوو وە چوو
کیشوەر وە کوچگ دادە عەلی خان
یەی ڕەدیف دنان ئاریەی شکان
خەنه لێردا بی حەسەن سیوڵ قەۊ
وە سیلەی عەباس نەقش بەساۊە زەۊ
دو زەڕع وەیەی زەڕع زەمین فەرش کردۊ
چمان لەشی بی سێ ڕوژ پیش مردۊ
زەمین فەرش کردۊ چۊ قالی کوڵپای
گاهی غەش مەکەرد گا گا مەوات ئای
مەهوەش مەدهووش بی، قەمەرتاج غەش کرد
نسرەت خوەی هڵاک، لە بان لەش کرد
چەن شیشەی ماتیک، لە هنگام جەنگ
ڕشیا و شکیا، زەمین کردۊ ڕەنگ
یەی کیلوو کەنیاۊ زڵفکیس جوراوجور
هەنایی، سفید، سیاهـ و باز و بوور
سەد تومەن بیشتر شکیاۊ وە ژیر پا
شانە و گیرِ پا زوڵف ساختِ ئمریکا
دو ساعەت و نیم، جەنگ ئدامە داشت
سەد لەعنەت وە ڕۊن، توخم نزا کاشت
بەعدەز مەرافە و دەعوا و قرم و قاڵ
سەیل جەنگ کەرەیل، یەک یەک چینە ماڵ
خوەم تەنیا مەنم، وە دڵەی پڕ دەرد
گیج و سەرگەردان، شەرمەندە و ڕۊ زەرد
نە ڕای پەسم بی، نە ڕاگەی پیشم
نە ڕووی ماڵ خوەم، نە قەوم و خیشم
وەتم: سوب بچم سمساری بارم
هەستیم هەڕاج کەم بچمە پەی کارم
شامیناسناوی ئەدەبی مەرافەی ڕۊن نەواتی
هەستید دادە باد خستەدە لاتی