اوزان هجائی در زبان‌های ایران باستان «اوستائی و پهلوی» و کردی
آنچه از تحقیقات اوستاشناسان معلوم می‌شود بخش عمده‌ی اوستا منظوم و شامل اشعار هجائی می‌باشد. کهن‌ترین قسمت‌های اوستا «گاتها» می‌باشد که حاوی سرود‌های مذهبی زرتشی است که همه دارای آهنگ بوده و فعلا جز الفاظ و قالبی بی‌روح چیزی از آنها به دست ما نرسیده است و اساساً همان طوری که کلمه «گورانی» که در کردی برای این ترانه‌ها استعمال می‌شود مرادف با شعری است که با آهنگ خوانده می‌شود کلمه «گاته» نیز که جمع آن «گاتها» می‌باشد به‌معنی سرود و شعرهای منسوب بر زرتشت بوده است که با آهنگ در مراسم مذهبی خوانده می‌شده است.
قسمت‌های مختلف گاتها که شامل اهنودگات (اهون ویتی ahûnavaiti) و اشتودگات (اشتاویتی ûshtavaiti) و سپنتمدگات (سپنتامینیو spentamainyû) و وهوخشتر (vohûkhshathra) و وهیشتوایشتی (vohishtoishay) می‌باشد به‌ترتیب شامل اشعار شانزده هجائی (٩+٧) و یازده هجائی (٧+٤) و یازده هجائی (٤+٧) و چهارده هجائی (٧+٧) و دوازده هجائی (٧+٥) است که قسمت اخیر گاهی شعر نوزده هجائی است که در وسط به ترتیبی که در میان پرانتزها در اینجا نموده شده است دارای درنگ و مکث کوچکی می‌باشد و در اشعار کردی هجائی که در این مجلد چاپ شده است نیز نظیر این مکث یا وقف کوچک وجود دارد قسمت اعظم یشت‌ها که بخش دیگر اوستا می‌باشد هشت هجائی است و مکث یا وقف گاهی در وسط و گاهی پس از هجای پنجم و گاهی پس از هجای دوم می‌باشد معذلک در همین قسمت اوستا اشعار ده هجائی و دوازده هجائی نیز وجود دارد. در اشعار ده هجائی اغلب درنگ در وسط و گاهی پس از هجای ششم می‌باشد.
در زبان پهلوی چه در آثار مانوی و چه در آثار اشکانی و ساسانی زرتشتی اثراتی از شعر هجائی پدیدار است و برحسب تحقیق آقای کریستن‌سن دانشمند دانمارکی در قسمتی از بندهشن که مربوط به زندگانی اوان کودکی کیقباد و شامل پنج مصراع است اشعار هشت هجائی وجود دارد و بر حسب تحقیق آقای بنونیست دانشمند فرانسوی کتاب درخت آسوریک نیز منظوم بوده و در آن قطعات پنج هجائی و شش هجائی و هفت هجائی و هشت هجائی و نه هجائی و ده هجائی و یازده هجائی وجود دارد و به عقیده وی این کتاب اصلا منظوم بوده که در دوره‌ی ساسانی در آن اضافات و همچنین تغییراتی در جملات آن راه یافته است.
در لهجه‌های ایرانی که آثار و تکه‌هائی از آنها در کتب نویسندگان و محققین اسلامی دیده می‌شود نیز شعر هجایی وجود داشته است که از کلیه آنها به فهلویات تعبیر می‌شده است.