3
- وەوێگە هاوردن.
- کڵڵڵڵللە...
ئەم هەلهەلەیە ئەگەر نەڵێم هەفتەی جارێک دەبیسترا ئەوا مانگی جارێ دوان دەبیسترا... بەڵام هەلهەلەی ئەم ئێوارەیە جیاوازە، هەزار ژن ڕکەبەری یەکتری دەکەن، بزانن کامیان نەفەسیان درێژترە!! کامیان دەنگیان خۆشترە، کامیان جلی جوانتریان لەبەردایە، شایییەکەی ئەم ئێوارەیەش بەرامبەری ماڵی ئێمەیە!
زاوا و چەند هاوڕێیەکی بە بەردەم ژناندا بەفیزەوە تێپەڕین، «شەفە» شەلی زاوا جەمەدانییەکەی نابووە سەرشانی و کڵاوەکەی بە قووتی بەسەر تەپڵی سەریەوە دەبریقایەوە.
ئەوەندە زەنگیانەی ڕەنگاوڕەنگ و سورمەی پێوە بوو، دەتوت پەڵکەزێڕینەیە. دایکی شەفە شەل ناوی «سەیزادە» بوو، بەڵام هەرچی سیفەتی سەیید هەیە لەو ژنەدا نەبوو: خۆ کەس نەیدەوێرا بە گەڕەکەکەماندا تێپەڕێ، ئەوەندە ئامۆزا و برازا و خاڵۆزای بۆ خۆی دەدۆزییەوە، ئەگەر کەسێ تاقەتی گوێگرتنی هەبوایە دەیبردەوە سەر ئادەم و حەوا.
مەگەر هەر خوا بزانێ چۆن باسی خەڵکی دەکرد. لە فەرهەنگی زمانیدا وشەی چاک و خێر نەبوو. هەوڵی دەدا هەرچی وشەی خێر هەیە هەمووی بقرتێنێ و کۆی کاتەوە بۆ شەفە شەلی تاقانەی کە تەنیا مانگێ زیاتر لەسەر هیچ ئیشێک بەردەوام نەدەبوو، هەر لە شاگرد فیتەری و چاییچی و شاگردی چیشتخانە تا ناتر و کولخانچی و ڕیشۆڵە فرۆشتن و ئەزبەری بووز و کرێکاری و جامبازێ. ئەو ڕۆژەی ژنیان بۆ هێنا مانگێ بوو ئەرز و حاڵ نووس بوو.
شەفە شەل لەگەڵ هاوڕێکانیدا بە چەقەنە لێدان بەناو ژنەکاندا تێپەڕی و بەرەو چایلغ ڕۆیشتن... پاش دوو سێ سەعاتی تر بە لەتردان گەڕانەوە، یەکێ لە ئافرەتەکان بە چپە پێی وت:
- شەریف ئۆغلم چۆخ ئیچمیەسەن، سۆرەتورکی!!..
کەس گوێی نەدایە، هەر زەلام بوو دەیوت:
- ڕوژیگ ئەرا توو.
- مەمنون عومر دریژ بووید.
- نا... نا وەڵڵا من ژن نێخوازم.
- ئەرا وە شەرت چەقوو نەود ژن نێخوازید؟
- قسمەت و نسیب کی ئیژد جوان نێود؟
- نە من بەختم ڕەشە... بچمە بان ئەڵوەن وشکی کەم واز لە من بارن!
ئەم گفتوگۆیەی نێوان پیاوان لە هەموو شایییەکدا شتێکی دووبارە کراوە و ئاسایی بوو.
ئەگەرچی کەمتر ڕاستی لە دوعاکاندا هەبوو، هەر تەنیا خونکی بوو و بەس. دووریش نییە ئەو کوێرە شارانەی وەکوو خانەقین وان لە یەک کات و سەردەمدا بووبنە کۆکەرەوەی هەموو سەدەکان. ڕا و عەقڵیەتی هەموو مێژووش کۆکەنەوە. هەر لە مرۆڤایەتییەکی پەتیی سادەوە تا تاوانباری خەستی ڕەشی ڕەش... سپی سپیش لەناو چەند سەد ماڵێکدا بن.
هەفتەیەک پێش ئەوەی ئەم شایی و بەزم و ڕەشبەڵەکە بگێڕن، ژنان و مناڵان بە سەبەتە و حەماڵ بارگەی بووکیان هەڵدەگرت و کۆڵان بە کۆڵان هەر لە ماڵی زاواوە تا ماڵی بووک و بە بەرچاوی خەڵکیدا دەیانگێڕا. ئیتر هەر حەماڵ بوو برنج و بامیە و ڕۆن و وردە شتی دەگواستەوە، بۆ ماڵی بووک. شەوی «خەنەبەندان» بووکەیان دەڕازاندەوە و کراسێکی پەمەیییان دەکردە بەری، دەست و پێیان لە خەنە دەگرت، دەموچاویان هەڵدەگرت بەکۆمەڵ!! لەگەڵ بەرزبوونەوەی دەنگی هەلهەلە و دابەشکردنی پارە بەسەر دەموچاو هەڵگرا... ژنان بۆ ئەم بەزمەش دەعوەت دەکران، ئەوەی زۆر دەوڵەمەند بوایە ڕوبعێکی دەدایە، بایی دەموچاو هەڵگرتنێ و بەخشیشی دەموچاوهەڵگرەکە، پاشان ئەمیش ماڵ بە ماڵ هەواڵی ئەم شەوی دەگەیاندە ماڵان، پەنجا فلس و ڕوبعێکی لە هەر ماڵێک دەست دەکەوت و گیرفانی هەڵدەئاوسا. هەندێ جاریش ئافرەتان دەکەوتنە مەزاد و مەزاد بازی، بۆ ناو دەرکردن دینارێکیان دەخستە نێو مشتی دەموچاوهەڵگر، بۆ ئەوەش چاو بگێڕێ بۆ زاوایەکی چاک یان بووکێکی جوان بۆ کوڕ و کچیان. بووکەیش دەبوایە هەروەکوو بت لەسەر کورسی دانیشێ- مەمبەرێکیان- بۆ دادەنا، بەڵام نە بزەیەک نە قسەیەک نە چاو هەڵبڕینێک، مەرجیش و ابوو کە هەردوو دەستی بنێتە سەر ڕانی... ئەگەر خوانەخواستە بووکەکە زاوای بەدڵ بوایە و ڕووی گەش کردبا و پێکەنیبا ئەوا یەکسەر دانیشتووانی ئەو حەوشە بە کچ و ژن و مناڵەوردکە و عازەب و پیری گەڕەکەوە یەکسەر دەیانوت:
- وی عەیب و شوورەیی ئادیدە و ئامین ئیمە نەدوینستیمنە وەوی بخەند!!
هەندێ ئافرەتی نیمچە خوێنەوار وەڵامیان دەدایەوە:
- ئەرا نەخەند! ئیمشەو شەو خنەس و بەیانی بەنەی ئەگەر ئیمشەو نەخەند کەی بخەند؟.
هەندێ ژنی عەیاری تریش وەڵامیان دەدایەوە:
- وەڵڵاهی من وەخت خۆی کە شووی کردم، ئیسە نەود، و هاوردنەم ئەرا لای باوگ مناڵەکان و لە ماڵ باوگم دەرچیم ئەوەنە گیرستم ئەوەنە گیرستم چاوم بییە تەماتە!! تا دوو ڕوژ چاوم پەنەمیا و تا مانگیگیش شەرم ئەکردم تەماشای شووی و خەسویرانم بکەم...
تا دوو مڵاڵیشم بی نەئەویرستم لە وەردەم باوگ و براگانم جمە بکەم... ئاخرزەمانە...
وەوی ئەی زەمانەش وەک وەوی جاران نییە... ئیسە وەگەل دەزویران ڕەسم گرن، خەنن!
هەر دۆیتەگەم نود وەختی دەزویرانەگەی تێدە ماڵ و جمانەگەی ئەرای تێرد زووی خۆی شاردە و چدە حوجرە... چەنی چڕدەی هەر نایەدە حەوش، ئەرا گشت ژنیگ توێند دۆیت ئیوەت بکەد!! دۆیتەگەم وەخۆم هاتیە!! گوی خواردنە وە زوان خۆم باس هۆم بکەم.
ئیتر هەر ئافرەت بوو بە فرسەتی دەزانی شتێ بڵێ... هەندێکیان قسەیان نەدەکرد، پەنجە و شایەتیمانیان ڕەزامەندی یا ناڕەزایی خۆیان دەردەبڕی، هەندێ تریشیان بە چاوداگرتن و لێوگەزتن قسەیان دەکرد... جا بووکی بەستەزمانیش ئەوەندە سووراو و سپیاویان دەکرد بە دەموچاویەوە، ئەگەر سپی بوایە دەموچاوی دەبریقایەوە لەگەڵ بریقەی ملوانکە و گوارە و بازن تێکەڵ دەبوو... ئەگەر ڕەش با دەموچاوی بۆر دەبوو و لەژێر فۆتەکەیانەوە پێی پێدەکەنین.
- بیژ خۆی ڕەشە وەک بادمجان دی قابیلە ئەی «ئنگلک کرشانە» چەرمیی کەد! چاو دایگی کوور بی ئەیە ئەرای خوازی بەیانی دوو بەیانی بوودە خاوەن مڵاڵ و زەعیف بوود خوو بوودە چەقەڵ... تەماشای بکە ئیژید دەرزی و مەچیرە... لویتیشی کفتەس، چاوی میتمیتەس وەک قنگ مامر... ئەی مل ڕویتە چەس؟ وە خزمەچی نایەرمەی ماڵ هە!!...
دڵیان خۆشە ژن ئەرا گوڕەگەیان خوازینەس هەدوێت قەحەت بی. زاواش دڵی خۆشە وە خۆیە و نەختینەس، بەیانی دوو بەیانی تەلاق وە قنگی کەد...
لە زۆربەی شایییەکاندا ئەم زێڕومێڕانە دووبارە دەبوونەوە، چۆن دەست دەکەوت؟ لە دایکم!.
منیان دەنارد:
- بچوو بیژە دایگد حجیل و مەنتەشە و سلەحلغ و تەزبیح و کلکوانە و تکوکەگەی بنیرد ئەرامان، گووشخوارەگەشی... نە ئەو گووشخارەیە کەوەوییەگەی فەیمە کردەی گووشی .
گووشخوارە تازەگەی یاروو کەس لە گووشی نەکردێسەی!.
دایکم قسووری نەدەکرد، هەر گوێی لە هەواڵێکی ژن هێنان بوایە خێرا گوارە و ئەنگوستێلەی تازەی دەکڕی یان کۆنەکەی دەدایە جارەڵڵا زەڕەنگەر و ڕوبعە دینارێکی دەدایە و گوارەیەکی تازەی لێ دەکڕی.
جارەڵڵایش بەم بەزمەی دەزانی، بۆیە پارەی زۆری لێ وەرنەدەگرت و... ئەو خشڵ و زێڕانەی کە نە لە دەست و پێی کردبوو نە لە گەردەن نابوو، هەمیشە بە دەست و پێ و گەردەنی ئەم و ئەوەوە دەبریقایەوە، ئەگەر داوایان لێ بکردایە بە تەوازووعەوە دەیوت:
- عەزیزەگەم بچوو ها لە ناو مێز توالێتەگەم... نەوەڵڵا لەبان مێزەگەس. من کەی ئاڵتوین خەمە قەدم.؟. بچوو وە قوتییەگەی بۆرەی.
ئەوانیش نەیاندەزانی کە پێش نیو سەعات دانراوەتە سەر مێزەکە، ئەگینا لەنێو حەوت کوندا شاردرابوو کە گوایە بێ دەربەستە... لە کۆتاییشدا ئافرەتان دەیانچپانە گوێی یەکتری...
- ئەی خشڵە هن دایگ لەیلاس، پارەیان لە کوورە خشڵ بسینن؟.
- بەس گووشخوارەگە هن ئەو نییە.
- هە، دوێکە لە بازاڕ دیمەی لای- جارەڵڵا- بی.
- ها، مەعمیلی جارەڵڵا زەڕەنگەرە، دایگ لەیلی خشڵ وە حوقە دیرد...
- دادایشی.
دایکیشم وا خۆی دەنواند کە گوێی لەم قسانە نییە و لەپڕ چەپۆکێکی دەکێشا بە سەرما بۆ ئەوەی دانیشم و بەرچاوی نەگرم. ئەگەر دانیشتبام چەپۆکێکی تری دەکێشا و دەیوت:
- شوین قەحەتە لکیایدەسە پیم... ئەرا نێچیدە لای لا مڵاڵەیڵ لە بان پام نیشتیدەس.
ئاخر پام تەزی.
بۆ ئەوەی موناسەبەیەک بێت و ئافرەتان نزیکی بنەوە و پێی بڵێن:
- ئەرا دەیدلەلی؟ شوین لە کوورە هەس؟ عاڵەم گشتی هاتنە ئەرا تەماشاکردن وە خشڵەگەد نەک وە وەوی، بەس، نێپوڕدە پی!.
سەیرێکی حجیلەکەی نەنکمیان دەکرد لە پێی دایکم و دەکەوتنە سەر باسی زێڕ و جارەڵڵای گرانجام و ساڵحی زەڕەنگەر و...
جگە لەوەش دایکم زۆر شانازیی بەوەوە دەکرد کە ماڵەکەمان ببووە بارەگایەکی هەمیشەیی بۆ مارە بڕین!! هەندێ قەنەفەمان لە جوولەکە کڕیبوو لەگەڵ سەعاتێ چاڵمە...
دەبوایە «حاکم» و مەلا و موختار و شایەت بهاتنایە ماڵێ نەختێ ڕێکوپێک بێ...
دایکیشم بۆ ئەم مەبەستە ئەو ژوورەی ڕازاندبوو بە گوڵدان و گوڵابدان و زیوو و شووشە و بە گۆڕینی پەردە و چەرچەف و مافوور و پانکە و ڕادیۆی گەورە و وێنەی باپیرم و ئاوێنە و قوتووی جگەرەی غازی و لۆکس و پەرداخی سورمەدار و سینێی وەرشە و سەماوەر و مەقەڵی وەرشە و چ ژوورێ؟ ژوورێکی شووم، ماڵی زۆر کەسی وێران کرد!!.
ئەم ئێوارەیەیش دیسان «سەعە دەوڵچی» بە کراسێکی زەرد و سوور و بریقەدارەوە گۆرانی دەچڕێ و سەما دەکات، هەمان چەقەنەکانی بەدەستەوەیە و نزیکی ئافرەتەکان دەبێتەوە، وەکوو هەموو جارێ پێی دەڵێن:
- ئوووی سەعە عمرد نەمیند چەنی ژنانید هی هی هی، کی کی کی، هاهاها، کاکاکاکا، ئەرا ئەوەنە خونکید؟! هەی جرتگە، هەی چاو حیز، هەی چاو پشی؟!.
هەر ژن بوو نزیکی بووکە دەبۆوە و دینارێک یا ڕبعە دینارێکی دەخستە نێو گیرفانی بووکە، گیرفانەکەیان دەکردە قاسە، پارە بە بووک دانیش ڕکەبەرییان لەگەڵ یەکتریدا دەکرد، مناڵانیش بە وردی سەیری بووکەیان دەکرد و دەیانوت:
- گیرفانی خاس لە پارە پڕ بییە، وەی پارەیە چەکەد؟ خۆزگەمان وە خۆی، خوو وەک ئیمە نادەدەی چنجگ و چوکلێت، کراس وەپی سیند.
- کوورە نە دایگم ئیژد شوویەگەی دویاخر لەلی سیندەی ئەیە ئەرا خۆی نییە!.
هەندێ پیاوانیش ئەم فرسەتەیان لە دەس نەدەدا، وەک بڵێی چاوەڕێی شتێکی وا بن...
لە سەربانەکانەوە و لە کونی پەرژینەکانەوە سەیری قاچ و دەست و سنگی ژنانیان دەکرد...
ئیتر بەیانی ئەو ڕۆژە یا هەر شەو، شەڕێ دوان دەقەوما... کە لەبەر چەند هۆیەک یەک بەوی تری دەوت:
- پای ژنەگەد چەرمییە، ئیژید خەیار ئاویییە.
- گەواد ژنەگەم لە قاپی دەرنێچدە دەشت وە عەبا نەود توو لە کورە دیدەی؟ چوین چاود کەفتە پی؟.
- خودا زاند.
- چوین؟
- ئیژم مەگەر خودا خۆی بزاند چوین چاوم کەفتە پی.
-....... ئیتر هەر پیاو بوو لە هیچەوە تووشی گومان دەهات، ئەو ژنە قوڕ بەسەرەش ئەگەر نەکوژرابا، بەر تێهەڵدان دەکەوت، یان بە چەند مناڵێکەوە تەڵاق دەدرا و تووشی مەحکەمە و مەحکەمەکاری دەبوون.
ڕاستە ئافرەتان بە پارەدان بە سەعە بەشاباشی شایییەکەیان گەرم دەکرد و سەعەیش بە زوڕناکەیەوە بەناو ئافرەتەکانا دەسووڕایەوە و گۆرانی دەچڕی بەپێکەنینی دەهێنان...
بەڵام باجی ئەو پێکەنینە زۆر دەکەوتەوە، واتە پاش هەموو شاییێک بەلای کەمەوە یەک دوو ئافرەت تێهەڵدانێکی چاکیان دەخوارد و یەک دوو ئافرەتی تریش تەڵاق دەدران...
گەلێ جاریش نەک تێهەڵدان و تەڵاقدان، بەڵکوو کوشتنیش دەبووە باجی ئەو گومانە بێ مانا و پووچە.
بەهەرحاڵ نازانم ئافرەتەکان بۆ ئەوەندە حەزیان لەو دەنگە ناپەسەندەی سەعە دەوڵچی بوو، داوایان لێ دەکرد:
- سەعە گۆرانیی ئامینێ نازەنینێ ئەرامان بچڕو بدەلەلی.
- وەبانچاو...
- سەعە گۆرانیی کەوا لەسەر کەوایە بچڕ گۆرانیی بەو بەو بەو بچڕ.
- سەعە گۆرانیی قاڵی داخریای دۆشەگ لە بانی بیژ.
داواکەرەکان دەبوونە دوو بەرە، بەرەکەی تر بەکۆمەڵ و بەیەک دەنگ.
- سەعە عمرو قاڵمەسن... نەچ ماو یەلەگ مۆر دووگمە چالمسەن؟تورکی.
- ئەی گۆزم ئستنە.
- وی سەعە کۆر ئۆلەسەن... ئای هاوار دەگیرمانچی یادودەن چختەتورکی .
- سەعە گێیە بورە... یاخونم ئۆل «بەچپەوە» بەیرام بەیرام ز ئۆڵسن دوشمان قوربانمز ئۆڵسن بوونە چاغر!!تورکی .
سەعەش هەر شەش گۆرانییەکەی تێکەڵی یەکتری دەکرد و دەنگی خۆی دەگۆڕی و لەسەر دوو شەپۆلی سەیر بەدوو زمان گۆرانی دەچڕی و بەئارەزووی خۆی وەکوو مەیموونێک خۆی دەخستە ژێر ئارەزووی ئافرەتانەوە، لێی تێک دەچوو، نەیدەزانی کامیان ڕازی بکات بەڵام ئەوەندەش زۆڵ بوو دەیزانی چی دەکات، زیاتر ئارەزووی ئافرەتە دەوڵەمەند و جوانەکانی بەجێ دەهێنا.
جار جارێکیش سەعە ئارەزووی دەستە خوشکی بووکەیان «سەعدوج» بەجێ دەهێنا، ئەوانیش لەسەر یەک هەناسەیان هەڵدەکێشا، بووکەیش نەیدەوێرا قسە بکا و نەشیدەوێرا بجووڵێ. ئەگەر میزەڵدانیشی بتەقیبایە لەڕووی نەدەهات داوای چوونەوەی سەر ئاودەست بکات... تا زاوا لەگەڵ هاوڕێکانیان لە «چایلغ» بەنای و دومبەڵەک دەگەڕایەوە، دەنگی چەقەنە و قۆڕیات تێکەڵی ئاسمانی ئەو شەوە دەبوو، چ شەوێک؟ هەر قەیرە کچ بوو بە باتمانێک زێڕەوە ئاخی هەڵدەکێشا... هەر بێوەژن بوو یادەکانی خۆی دەبوونە سوژن و جەرگیان کون کون دەکرد، هەر پیرێژن بوو خۆزگەی بۆ کوڕەکەی دەخواست، هەر مناڵ بوو چاوەرێی ڕەنگی خەنەکەی دەستی دەکرد... ئیتر ئەو شەوە گومان و ڕق و خۆشەویستی و حەز تێکەڵ بەیەکتری دەبوون.
خەڵکەکەش یەکە یەکە ماڵی بووکەیان جێ دەهێشت تەنیا زاوا و کەسوکاری زاوا و لەگەڵ «فەریدە»ی بەربووک نەبێ بۆ بەیانی زوو هەموو گەڕەگ لەبەر هەراوهوریا بەخەبەر دەهاتن و دەیانپرسی:
- ها زاوا بی یان نە؟.
«سەییدزادە» بەکزییەوە لچی شۆڕ کرد و وتی:
- نە.
- ئەرا؟
- خودا زاند.
- دوێتەگە نایڵد نزیکی بوود؟
- نێزانم.
- دیارە کوڕەگەدان بەسریاس، گریاس، دوعا ئەرای بکەن.
- نەباڵی، شەو هەزار جار لە قاپی ئەداین، جاریگ من و جاریگ پاخە سوی و هەر ئەو تین خەڵاس کردید؟
شەریفیش لەناو حوجرەگەیەوە قیژە و هاوار هاواری بی هەر ئەوت:
- بچن بخەفن، حەقدان چەس لە من، جاری بیلنەم خۆم خەوەر دەمە پیدان.
- دە پانزە جار دایمنە قاپی و هەر وەتیمنە یا «ئەڵڵا» تا بەیانی نەخەفتیمنە، هەر لە قاپی داین و فایدەی نەوی بیژم چە گوناهی نەود!!!.
- چە؟ بنی نییە؟
-.......
- وەیڕو نەیشن گیسد بوڕن، فاتە ئەرا خۆد و دۆیتە بێ بنەگەد. کی ڕوویی سەندییە...
بسم الله الرحمن الرحيمعەرەبی... خودا دویرمان بخەد لەی پەتپەتییە لەی ڕیسوایییە خوو حەیایان چی. تا ڕۆژ قیامەت دی نێویرن سەریان لەناو عاڵەم بەرز بکەن!!
- چە بیژم بەخت شەفەی کوڕمە تواید لە ژن بەختی بوود؟
تا دوێنێ شەو شایی بوو... ئەوا ئەم بەیانییە ئەم هەواڵە درۆیە، ئەم بوختانەی «سەییدزادە» بە ساتێ بە هەموو شاردا بڵاوبووەوە...
شەفە شەل و سەییدزادە چوونە ماڵی بووکە، باوک و برای بووکەیان هێنا... ئای کەوێنەیەکی سامناک بوو. بەستەزمانەیان لەتوپەت کرد...
کەسیشیان ئامادە نەبوو بیشۆن و بیبەن بۆ قەبرستان. نەمزانی ئامە لەو کاتەدا چۆن پەیدا بوو، خۆی لێ هەڵکرد. هەزار جنێوی بە شەفە و سەییدزادە و باوک و برای بووکە دا... بەمەش نەوەستا، بە هەموو خانەقین... بە مەلا و شەرع و میری... نێر و مێ... ئەوەی بهاتایەتە نزیکی بە تف و جنێو تێی بەر دەبوو. نەیهێشت شارەوانی تەرمی بووکە بۆ قەبرستان ببەن... لە کونجەکەی خۆیدا لەگەڵ هەندێ خێرەومەند شۆردیان و بەرەو قەبرستان بردیان... شەوێ هەرچەندە دەمویست بە ئامە بڵێم... ئەیە چە بی؟ ئەرا وەها هاتە پێ؟ هەر دەیوت دوێتم توو نێفامید... زۆر بێزار بووم. گەلێ حەزم بەوە دەکرد لەم نهێنییە بگەم...
کە چی ئامە ئەوەندە بێدەنگ بوو گەر نەختێ لە جێی خۆما جوڵەم بکردایە ڕادەچەڵکی تا تلیاکی کێشا و پاش هەندێ بێدەنگی وتی:
- دوێتم حەسەن ئاغا ئەمر کرد بکوژنەی.
- ئەرا؟
- توو جاری نێفامید.
هەر کە گەڕامەوە بۆ ماڵی خۆمان، ئەو شەوە تا بەیانی خەونی ئاڵۆز و بەیەکاچووم دەبینی، گەلێ جاریش لە سامناکیی خەوێکا بەخەبەر دەهاتمەوە، نەمدەوێرا دایکم بەخەبەر کەمەوە. لە ترسانا چاوم دەنووقاند و خۆم هان دەدا خەوم لێ بکەوێتەوە. چ شەوێکی سەیر و لەبیرنەچوو بوو. هەر ئەمسەر و ئەوسەرم دەکرد، بەرەبەیان خەونێکم بینی تا ماوم لە بیرم ناچێتەوە:
لەپڕ دەنگی دەهۆڵ و زوڕناکە وەستا. مێشە پیسەکانی سەر زبڵ دانەکەی بەر ماڵی ئامە هەموو بوونە قەلەڕەش. ئەوەندە زۆر بوون بەردەم هەتاویان گرتبوو. ئەو ناوە تاریک هەڵگەڕابوو. سەعە دەوڵچی جلی پۆلیسی لەبەر بوو... بە دەمانچە قەلە ڕەشەکانی دەکوشت. گوللەیەک بەر ئامە ڕەش کەوت. سەعە لە ترسا گوللەیەکی نا بە سەری خۆیەوە...
بوو بە هەرا و قیژە، لەو دەنگە دەنگ و هەرا و قیژەیە ڕاپەڕیم... بەخەر هاتمەوە... ئارەقم کردبوو... ئەوەندە ترسام ئاگام لە خۆم نەما. کوێرانە بەملا و ئەولادا دەڕۆیشتم، دایکم بەخەبەر هات.
لێم تووڕە بوو... بەزۆر خەواندمیەوە... خەوم لێنەدەکەوت ئەو شەوەم بەلاوە وەکوو ساڵێ وابوو... بەیانی خۆمم گەیاندە باوەشی ئامە. خەوەکەم بۆ گێڕایەوە... وەختێ کە وشەکان لە دەمم دەردەچوون، فرمێسکیش لە چاومەوە دەهاتە خوارێ... ئامە زۆر دڵی پێم سووتا وتی:
- ئەو کەسە لە خەو بمرد یەعنی عومری لەی دونیایە دریژ بوود.
دووبارە ویستم لەم نهێنییە بگەم، کەچی ئامە حازر بەدەس بوو، زوو وتی: دوێتم قسەی کیتابومیتابە... توو جاری مڵاڵید نێفامید.
گەلێ نهێنی تر هەبوو نەمدەزانی چییە و مەبەست چییە... جارێکیان کچی پیاوێکی دەوڵەمەندیان دابوو بە مامۆستایەک، ماڵەکەی سەد مەترێ لە ژوور ماڵی ئێمەوە بوو...
پاش ئەوەی گواستیانەوە... بەیانییەک چووم بۆ ماڵەکە... ئێستا لەبیرم نییە بۆچی چووم...
ئەوەندە دەزانم بووکەکە بانگی کردم و وتی:
- بوومە قورباند لە هویرد نەچد بچووە لای ئامە ڕەش بیژە پی جاری خۆم نەدامەسە دەس. چە بکەم؟
ئەگەر چی تێنەدەگەیشتم ئەمە مانای چییە، بەڵام وەکوو تووتی لەبەرم کرد و خۆم وا نواند کە تێدەگەم... وەکوو بێتەل ئەم هەواڵەم گەیاندە «ئامە» ئەویش وتی:
- بچوو بیژە پی نەترسد، تا دوو ڕوژ تریش خۆی نەدەدە دەس خۆم چارەی کەم، هەقی نەود... ئیسە مەردم ئیژن عادل بەسریاس.
منیش مەگەر هەر خوا بزانێ بە چ فرتوفێڵێ چوومەوە بۆ ماڵی بووکە و بەدزییەوە ئەم قسەیەم پێ وت. گیرفانەکانم پڕ کران لە چەرەس و چوکلێت.
لەبەر خاتری تۆ حەزم دەکرد هەموو بووکێ ئیشی نهێنی بە ئامە ڕەشی دایەنم هەبێ تا هەواڵ بگەیەنم و وەڵامیش بگەڕێنمەوە.
هەستم دەکرد کارێکی گەورە دەکەم... دەبێ کاری گەورەش بەنهێنی و وردی بکرێ و دوا نەخرێ... بۆیە جگە لە ئامە و بووکە، کەس هیچی لە دەمم نەدەبیست.
ئەگەر ڕایانسپاردمایە بۆ ئەم شتانە دونیا سەروژێر ببوایە دەربەست نەدەهاتم، خۆم دوا نەدەخست و قسەکانم دەگەیاند بۆ دەمزانی چی بوو؟ نە... حەزم دەکرد بزانم، کەچی ئامە دەیوت:
- توو نێفامید.
پێم سەیر بوو. هەر پاش سێ چوار ڕۆژ بە سەر ئەم پۆستەچییەی مندا دەنگێ گوێمی دەهەژان:
- کڵڵڵڵە. کڵڵڵە.
هەموو گەڕەگ بەجارێ دەیانپرسێ:
- ها چە بی؟
هەر بە دەنگی هەلهەلەوە چەند ئافرەتی لەسەر یەک دەیانوت:
- عادل ئەفەندی کریاوە...
چی کریاوە؟ نەمدەزانی! تەنیا ئەوە نەبێ پاش هەموو باسێکی وا خەڵکەکە ئامادە دەبوون بۆ ئەوەی بچن بۆ زیارەت-بۆ کەربەلا و نەجەف و کوفە- بۆ بەیانی ئافرەتان کۆبوونەوە، بەرەو ئێستگەی شەمەندەفەر کەوتنەڕێ، تا لە بەغداوە بووکە ببەن بۆ زیارەت . خزم و کەسوکار و هاوسێ ئەم جۆرە زیارەتەیان بە ئەرکێکی پیرۆز و ئایینی دەزانی...
دواکەوتن جۆرێ بوو لە ناحەزی... ناحەزی بۆ کرانەوەی بووکە!! قوربانی و نەزریشیان سەردەبڕی، دایکم و نەنکم لەم جۆرە زیارەتانەدا دەبوونە سەرقافڵە.
گەلێ جاریش بەبۆنەی زیارەتی ئاوهاوە هەرچی ناحەزی و ناخۆشی هەبوو هەموو دەتوایەوە و، ئاسوودەیی شوێنی دەگرتەوە.
گەیشتینە بەغدا. وەکوو هەموو جارێکیش دەستم بەدەستی «ئامە»ی دایەنمەوە بوو.
لەوێشەوە بە پاس قەمەرە بەرەو نەجەف کەوتینەڕێ، دایکم و نەنکم بۆ عەبا و پەچە وردەواڵە کڕین کەوتنە ناو بازاڕەوە و سفریان دەکرد... هەستم بە سەربەستییەکی تەواو دەکرد. لەگەڵ ئامەدا دەسووڕامەوە، دایکم و نەنکم کە خەریکی شت کڕین بن خواشیان لەبیر دەچێتەوە... لەگەڵ ئامە بەرەو گۆڕستان چووین، دەیوت:
- بەو ڕووڵە، نەترس... گورگ نێخۆدەد.
- ئەرا کوورە؟.
- دایگد ئەوان چینەسە بازاڕ ئەرا چشت سەندن کەس وە کەس نییە منیش پارەم نییە، لە بازاڕ چە بکەم؟ بەو بیلا بچین ئەرا قەورسان.
بەو نیوەڕۆ گەرمە بردمیە گۆڕستانە گەورەکەی نەجەف، لەبەر پێخاوسیم زوو زوو هاوارم دەکرد.
- پام سووزیا نێتوانم ڕی بکەم.
ئامەیش هەمیشە ئەم قسەیەی دووبارە دەکردەوە:
- بەو بخەمەدە بان قەلەشانم.
یەکە یەکە دەستنیشانی مردووەکانی دەکرد، دەیوت:
- ئەیە خودا، ڕەحمی بکەد سەلەفخۆر بی. ئیژن ئەو کەسە سەلەف بخۆد لەو دونیا بوودە وەراز. هەر وەها ئیژن مردییەگە لەناو قەورەگەیەوە وە شکڵ وەراز تێدە دەشت...
فامستی خودا ڕەحمی بکەد بیلا فاتیحایەگ ئەرای بخۆنم.
منیش زوو زوو پرسیارم دەکرد. گەلێ پرسیاری وا هەبوو زیاتر لە سەد جار دووبارەم دەکردەوە و دەموت:
- دایە ئەی قەورانە چەنی فرەن ڕەسنە کوورە دایە؟
- بنیان نییە، ئەی زەوییە قوومە، مردییەگان، لەناوی گووم بوون.
- ئەرا کوورە چن؟
- ئەرا ئەو دونیا خودا زاند.
- چوین؟ ئەرا توو نێزانید؟
- هەم وەتید چوین... ئیژن.
- ئاخر توام بزانم.
- بەو بچینە ئەو دیم، تەماشا بکە لەیراوە وە پارچینە چنە خوار خاس تەماشا بکە.
ژێر زەمینەکە زۆر گەرم بوو. ناونیشانی مردووەکان وەک بۆکس فایلە یەک لە تەنیشتی یەکەوە ڕیز کرابوون. ئامە دەیوت:
- لەژیر پادیش مردی هەس.
چاوم بڕییە بنمیچی ژێر زەمینەکە، دووبارە پرسیارم دەکرد:
- ئەرا لەژیر زەوی نێنەنەیان؟ ئەرا وەک قەورەگان خۆمان هن پاشا کوپری نیین؟ ئەرا لەقەی یەکترین؟
- ئەیانە گشتیان یەگ ماڵن... باوگ و باپیر و کوڕ و دۆیت و وەوی مڵاڵ، ئەی ژیر زەوییە سەنریاس.
- وە چەنی؟ ئەرا ماڵە؟.
- وە سەد وە دووسەد دینار، خودا زاند.
- هەڵس بچیمنە دەشت بوون مردی کاسم کرد.
بە قاڵدرمەکەدا سەرکەوتینە سەر زەمین... بەرەو ئەو خانووە باغە کەوتینە ڕێ کە لە ناوەندی گۆڕستانەکەدا بوو... خانوویەک یەخچاڵ و تەلەفوونی تیابوو. ئامە دەستی گرتم و بردمییە ژوورەوە و بە عەرەبی لە کابرای پاسەوانی پرسی:
- ئەیە قەورە هن کییە؟
- قەبری فڕۆکەوانێکە لە دیجلەدا مەلەی کرد و خنکا.
- ئەی ئەو تەلەفوونە چەس؟
- دایکی لێرە دایناوە... دایکی شێت بووە... دەڵێ بزانم ڕۆژی هەیینی دڵی چ خواردنێکی دەوێ بابۆی لێنێم... تەلەفوونی بۆ دەکات... من وەڵامی دەدەمەوە منیش درۆ دەکەم... جاری وا هەیە دەڵێم خەوتووە... دایکیشی دەڵێ تووخوا هەڵیمەسێنە دیارە هیلاکە با بۆ خۆی بخەوێ.
- ئەی ئەو بیبی مەتووە «تووتی»یە چەس؟
- ئەویش هەر دایکی لێرە دایناوە دەڵێ با دڵی کوڕەکەم تەنگ نەبێ.
بەکورتی ڤێللا بوو، هەموو شتێکی تیادا بوو، ئیتر ئامەش وەکوو من لە پرسیارکردن نەدەکەوت، لە هەموو شتێکی دەپرسی... سەیری قەنەفە و کورسی و ژووری نان خواردن و هۆڵ و بخورد و جگەرەی دەکرد. ئامە بە کابرای وت:
- ئیمە ورسگمانە.
- دانیشن هەر ئێستا.
لە دە دەقیقە کەمتر هەموو شتێ حازر بوو... دەستم بۆ نان برد و هاوارم کرد:
- ئامە زوانم سووزیا.
- ئاو بخۆ.
کابرا زیاتر لە دوو سێ پاکەتە جگەرەی غازی و ترکی و لۆکسی دا بە ئامە و ئامەیش بایی جگەرە و نان خواردنەکە فاتیحای خوێند.
هاتینە دەرەوە بە ئامەم وت:
- میزم تێد لە کوورە میز بکەم؟
- لەورا.
پەنجەی بۆ لایەک ڕاکێشا، چوار قەبر بەتەنیشتی یەکترییەوە وەکوو قەبرەکانی پاشا کۆپری وا بوون وتم:
- گووناحە میز بکەم وە بان مردییەگان.
- میز بکە و حەقد نەود.
- نێدوینی ئەوە دوو پیاو و ژنیگە لەوران لەورا نیشتنەس.
- یەکیگیان سەییدە مارەی ئەو ژن و پیاوە بڕد ئەرا سەعاتیگ و دوان، یەگ ڕوژ دوو ڕوژ دویاخر تەڵاقی دەد.
- ئەرا؟
- ئووە... وڕ بیم ئەیە وەپی ئیژن سیخە.
- سیخە چەس؟
- نایژم فرە نەپرس.
- ئاخر دایە توام بزانم.
- ها... ئەی عاڵەمە لە گشت لاییگ ئەرا زیارەت تێنە ئەیرا ئنجا بیوەژن و کرمنەگان تا مانگی لەیرا مینن و ئنجا شووی کەن.
- هەر لە قەورسان مارەیان بڕن؟ ئەرا حوجرەی قەنەفەیان نێیە؟!.
- نە، لە بازاڕ... لەناو ئیمام... لەسەر دووکان... لە گشت شوینیگ... بیلا بچینە ئەولا میزەگەد بکە تا منیش دوو فاتیحا ئەرا «.........» بخۆنم.
- ئەیە قەور کییە؟!
- ئەیە قەور جدە «فەیمە»س... خودا ڕەحمی بکەد فرە پوولەکی بی چەند ژن لەژیر دەسی مردن... مامانیگ خاس نەوی... ئا... ئەیە ئاخر یەسی... ئاخر شەڕ... ئەوەنە پارە جەم کرد...
تا سەر لەلی شیویا پارە... پارە. وەها ئەزانست وە دادی ڕەسن... بەڵام چەند جار ئەوتمە پێ: خاسی بکە و فڕەی بدە ناو ئەڵوەن... وە قسەم نەکرد!! عاڵەمەگەش لە وەخت تەنگانە ئەچینە شوینی و ئەوت:
- تاقەتم نییە وەی نیوەشەوە بام... سەرم ژان کەد.
ئەوتنە پێ: چەنی پارە تواید دەینە پید.
ئەییش ئەگەر بزانستاد دەوڵەمەنن زووی خۆی و چەقوو... و... و... تڕ و تەشقەڵەگەی وەرەو ئەو ماڵە دەوڵەمەنە ئەکەفتە ڕی... ئەگەر بزانستاد فەقیرن نەئەچی... ئەگەر ئەو ژنە سێ ڕۆژ ژان بگرداد هەر نەئەچی... دی تا ئەمردن. یا وە هەزار ئەزیەت ئەو ژنە فەقیرە مناڵەگەی ئەوێ و فەیمەیش هەر گووش نەئەتەکان ئەگەر ئەو ماڵە فەقیرە فرە تەنگاو بیاتان ئەوە زووی ئەهاتنە شوین من «هە، من فاتە بەلاشم»...
ئنجا ڕووی لە گۆڕی فەیمە کرد:
- ئێ فەیمە ئاخرشەڕ، کوڕەگەد... پارەگەد... دۆیتەگاند ئێ وە فکرد تێد پارەگەد گولیلە ئەکردید و ئەخستیدەی ناو چاڵ... ئیسە گیاند لەناو چاڵە... بیلا ئەو پارەیە بتواند گیاند لەی چاڵە دەربکەد. بزانم توێند؟! چاود کوور بی قمشی نەکردید عەمەلیاتی بکەید، ئێەکە زینگ بید، گووش لە کەس نەئەتەکانید ئنجا ئیسە!
ئەمویست تێمبگەیەنێ کە مەبەستی چییە... یا بە زمانێ باسی ئەم شتانەم بۆ بکات.
کە من تێی بگەم کەچی زوو وەڵامی دامەوە و وتی: کەی گەورا بید خۆد فامید.
لە دەستی گرتم و وتی:
- یاڵڵا بیلا بچین دویاخر حەیامان بەن، توو زووی میزەگەد بکە منیش فاتیحا خۆنمە بان ئەی قەورە.
لە قەبرێک نزیک بووەوە و ڕووی لە من کرد و وتی:
- ئەیە قەور ژنیگە ناوی «نەنە ئەڵماسە» خودا عافی بکەد کاری خراو بی. چەند دوێت و ژن لەوەر دەسی بین لەودیو کۆردەرە ماڵیگ گەورا داشت جیگەی قەچاخچی و هەرچیوپەرچی و هەرزەومەرزەی خانەقی و ئەو ئاوایییانەی چوار دەوری «نەنە ئەڵماس» ئەناسین. ماڵ هەزار کەس ویران کرد دوێت و بیوەژن و فەقیر هەڵخەڵەتان. ئەگەر هەر ژنیگ جوان بیاتاد ئەووەڵ جار وەک دایگ خۆی نیشان ئەدا... دویاخر ئەرا خراوترین کار ڕەوانەیان ئەکرد... لەو ماڵە چەند ژنیگ کوژریا، چەند کەسیگ زامدار بی... حکومەت دوای گشت شەڕیگ حەوشەگەی خشت کلیل ئەدا دویاخر حەسەن ئاغاوە واستە ماڵەگەی ئەکردەوە.
- ئەرا؟
- حەسەن ئاغا دۆست نەنە ئەڵماز بی... دویت جوانیش ئەرای ئەهاورد.
ئامە ڕەش ئنسکلۆپیدیای من بوو. تا گەیشتە لای دایکم و نەنکم و ئافرەتەکان، هەر قسەی بۆم دەکرد... هەرکە دایکم ئێمەی بینی هێرشی بردە سەرمان و وتی:
- ئامە گیس بڕیای! وە پەن کریای! لە کوورە بید؟ ئەیە دوو سەعاتە چاوەڕید کەیمن...
- چیمە قەورسان...
- ئەرا خوو باوگ و دایگد لەیرا گوڕوەگوڕ نەکریانە ئەرا چیدە قەورسان؟.
- تا دوو سێ فاتیحە بخۆنمە بان مردییەگان.
- ئیسە وەخت فاتیحەس؟ تلیاکەگەد لە کوو و فاتیحا لە کوو؟ ئەی مڵاڵە ئەرا بردید؟
لەورسگی نەمرد؟.
- نە نان خاس خواردیمن... فرە خۆش بی.
- لە قەورسان چوین نان خواردن، ئیمە لەیرا وە کەواو پیس خۆمان تیر کردین،، وەڵڵا باوە دی چەتوای؟. بەختد هەس خودا نیرد ئەراد... زیارەت کردید؟.
- ئیسە کەمەی.
منیش لەم گفتوگۆیەی دایکم و ئامە ڕۆحم چووبوو و چاوەڕێی ئەوەم دەکرد دایکم کەزیم بگرێ و بمدا بە عەرزەکەدا، هەرچی خەڵکی نەجەف هەیە نەتوانن لەژێر دەستی ڕزگارم بکەن... بەدزییەوە سەیری دەموچاوی دایکمم دەکرد. ئەمزانی چۆن لەپڕ پەلامارم دەدات و دەستم لێ دەوەشێنێت... منیش وردە وردە هەر بەرەو دواوە دەچووم... ئەگەر نا پەلامارم بدات دەستی پێم نەگات و ڕابکەم...
خوای دەکرد بە پێ لە نەجەفەوە بگەڕێمەوە بۆ خانەقی... بەلامەوە ئاسانتر بوو لەوەی بکەومە بەر دەستی دایکم، خۆ ئەوەندە بە کافرانە لێی دەدام دەربەستی ئەوە نەدەهات لەژێر دەسیتیشیدا بمرم...
هاوارم دەکرد بێفایدە بوو... دەمقیژان کەس نەدەوێرا دەستی بگرێ... باش بوو، دیارە ئەمجارە لێم نادات یا لەبیری چوومەتەوە، ڕەنگە بە هەرزان بوخورد و عابا و پەچەی دەست کەوتبێ.
دایکم وە ئامەی وت:
- یاڵڵا دی بچوو وەچەمەری گیاند، زیارەتەگەد بکە.
ئامە دەستی گرتم، بەرەو ژوورێ چووین و بەدەوری ئیمامەکەدا سووڕاینەوە... هاتینە دەرێ و لە حەوشەکەدا وەستام و سەیری ئەو مردووانەم دەکرد کە لەسەر «قەفەس و بە ئەرحەم» پۆشرابوون و بە چوار دەوری ئیمامدا دەیانسووڕانەوە... دوو دیمەنی زۆر سەیرم بەدی کرد.
هەرچییەکم کرد «ئامە» بۆم باس بکات بێسوود بوو... لە ناوەندی حەوشەکەدا سەرم وەکوو جۆلانە دەهات و دەچوو... ئەگەر بکرێ وێنەیەکی کاریکاتۆری بۆ سەرە بچکۆلەکەی ئەو سەردەمەم بکێشرێ وا دەزانم ئاوەها دەکەوێتە بەرچاو...
سەرم بووە دوو بەشەوە. بەشێکیان:
گوێیەک، چاوێک، کونەلووتێک. نیودەم... ئەو بەشەی تریشیان بەقەد ئەمەی تر بوو و لە سەرێکدا کۆببوونەوە: دیمەنی یەکەم لە نزیکی ئاودەستخانەکەوە چەند خشتێکیان هەڵکەند و پانکەیەکی بچووکیان هێنا بە وایەری سەیار خستیانە کار، بۆ ئەوەی بۆنی ژێر زەمینەکە هەندێ دەرکاتە دەرێ و فێنکی کاتەوە... کوونە لووتێکم پڕ بوو لە بۆنی سەیر، بۆنێکی کوشندە لەناو کونە لووتێکما پاڵەپەستۆی مێشکمی ئەدا... کابرایەک دابەزییە ژێر زەمینەکە و مردووەکەیان بۆ شۆڕکردەوە خوارەوە، کابرا هاتە دەرەوە خشتەکانیان خستە جێی خۆی و بانی ژێر زەمینەکەیان داپۆشییەوە.
دیمەنی دووەم: لە حەوشەی ئیمامەکەدا پەنجا مەتر لە نزیک مەرقەدەوە باغچەیەکی جوان و چەند موحەجەرێک... زیاتر لە سەد کەس ژن و پیاو بە سیمای هەموویاندا دیار بوو دەوڵەمەندن... بەدیار مردووەکەوە دانیشتبوون، بۆنی بوخورد و کافوور و عەتر کونە لووتێکمی پڕ کردبوو، چەند زەلامێک بە بەردی مەڕمەڕ مردووەکەیان لەناو باغچە داپۆشی... ئەم دوو دیمەنە هەردووکی لە یەک کاتدا بوو... منیش لە نێوانی ئەم دوو دیمەنەدا سەرم وەکوو بێشکە دەهەژا، جارێ بە لای چەپا... یەک دوو زەلام بەپەلە و بۆڵەبۆڵ، ئیش دەکەن، بۆنی ئاودەستخانە و بۆنێکی ناخۆشتر...
ئەمجا بە لای ڕاستدا... هەندێ دەموچاوی گەشاوە، بە هێمنییەوە کاریان دەکرد و لەژێر لێوەوە قسەی ستایشیان دەکرد و فرمێسکیان بۆ دەڕشت. گوێی چەپم دەیبیست:
- یاڵڵا دەی بڕۆن... ئیتر تەواو... ئەوا نێژرا... خوا عەفووی بکا... خۆی و کردەوەی خۆی... چی لە ناوچەوان نووسرا بێ هەر ئەوەیە... خوا کەریمە حیسابی خۆی لەگەڵا ئەکات...
دەی مەوەستن بڕۆن. یاڵڵا بڕۆن، ئەوا ئیتر...
گوێی ڕاستیشم ئەمەی دەبیست:
- فەرموون ئەوە گەیشتە دارەلبقا و ئینشائەڵڵا لە بەهەشتە خوا خێری بنووسێ. زۆر پیاوی چاک بوو... ئێوەش خوا سەبووریتان بدات، مردووی هەموومانە، بەتەنیا هی ئێوە نییە.
گوێی چەپم: دەی قەرەباڵغی نەکەن... بڕۆن... مەوەستن... ئەرێ کوا خاوەنەکەی؟ دینار و نیوێک پارەی... کوا لە کوێیە؟... پارە... ئەی بێ شەرەفانە خۆ... دەک عەمرتان نەمێنێ...
گوێی ڕاستم : زۆر مەمنوونتانین... عەمرتان درێژ بێ.
گوێی چەپ: تف لەعنەت لە گۆڕت.
گوێی ڕاست: هەزار ڕەحمەت لە قەبری بێ.
چاوی چەپ: یەک دوو زەلام بە پەشۆکاوی بەدوای خاوەن مردوودا دەگەڕێن!!.
چاوی ڕاست: هەموو بە هێمنییەوە دانیشتوون و هەندێکیان بە دەستەسڕ فرمێسکی چاویان دەسڕنەوە. ڕاست چەپ... ڕاست... چەپ، سەرم هەروەکوو جۆلانە دەهەژا...
وەستان لە نێوان دوو دیمەنی دژ بەیەک، لە یەک کاتدا دەبێتە هۆی ئەوەی مرۆڤ دابەش کات و بەپێی کاریگەری یەکێک لە دیمەنەکان سۆزی هەڵچێ و بە لایەکا خۆی ببینێ، واتە پشتگیری کردنی هەر لایەک بەستراوە بە جۆر و شێوەی دەرکەوتنی و ڕادەی کاریگەری. جا نەمزانی بۆ کەم کەس سەرنجی بۆ دیمەنی «چەپ» دەچوو و زیاتر سەیری دیمەنی ڕاستیان دەکرد... ئەشێ دیمەنی لای چەپم یەکێک بووبێ لەو دیمەنە دووبارە کراوانەوەی کە لە ڕۆژێکا دەیان جار دووبارە دەبنەوە و دیمەنی لای ڕاستیش یەکێک لەو دیمەنانەی کە ڕەنگە لە مانگێکدا یەک جار کەسێکی دەوڵەمەند نەمرێ... مردنی هەژار هەر ماڵوێرانی نییە...
نەفرەت و تف و جنێوە... هەژار لە مردنیشا کەس دانی خێری پێدا نانێت... سەیر ئەوەیە...
ئەوە جنێو بە مردووە هەژارەکە دەدات هەر سەر بەهەمان چینە و ئەشێ هەژاری تریش بێ...
ڕەنگە لە کاتی ئەوهادا جنێو مانای جنێوی نەبێ، جۆرێ بێ لە دڵدانەوەی خودی، ڕەنگە لە ڕێی ئەو جنێوەوە ئەو ڕۆژەی بکەوێتە یاد کە دەمرێ و نییەتی و خەڵک دەخاتە ئازارەوە...
وەکوو خول خولە بە دەوری خۆما سووڕم دەخوارد هەتا ئامە ڕەش دەستی گرتم وتی:
- دوێتم بەو بچین.
- نایەم.
- ئەرا؟
- توام بزانم.
- چە بزانید؟
- ئەی دوو مردییە.
- کامانە؟
بەوردی باسی چاوی چەپ و چاوی ڕاست و گوێ و کونە لووتی چەپ و ڕاستم بۆ دەکرد... کەچی دووبارە گوێم لە وەڵامە ئاسایی و کوتوپڕییەکەی بووەوە.
- توو مڵاڵید... نێفامید گەورا بووید خۆد فامید... نەوەتم فرە مەپرس!!
بە تووڕەیییەوە وتم:
- د نە... تنیش !! گەورا بووید گەورا بووید!! کەی گەورا بووم؟
- چەند ساڵکی تر...
- هەو چەند ساڵێگ تر... من ئیسە توام گەورا بووم ئەرای چەمە دوای چەند ساڵیگ تر...
کە حەزم دەکرد گەورە بم نەک بۆ ئەوەی وەکوو دایکم و نەنکم و هەموو ئافرەتانی گەڕەکەکەمان عابا و پەچە بە خۆمدا بدەم و بەچەرغەت و بۆیەمە سەرم بپۆشم و تا بەگەورەم بزانن و گوێ لە قسەکانم بگرن... مەبەستم ئەوە نەبوو بەڵکوو نیازم ئەوە بوو کە جارێکی تر لە پرسیارێکما پێم نەڵێ هێشتا مناڵی کەی گەورە بیت خۆت دەزانی... نازانم بۆ ئەوەندە ڕقم لەم وەڵامە دەبووەوە...
خەریک بوو پێی بڵێم:- ئەی ئەو گۆڕهەڵکەنانە گەورەن، بۆ نافامن بەو مردووە ئیژن گوڕوەگوڕ... بۆ نازانن مردوو گوێی لێ نییە و گوناهی نییە...
نەیهێشت قسەکانم تەواو بکەم و بێ ئەوەیش لە مەبەستم تێبگات وتی: بەو بچین...
ئیسە هیلنەمانە جی.
دەستی گرتم بە ناو حەوشەی ئیمامدا وەکوو کوچکووچە ڕایکێشام. زیاتر لە چەند جارێک پێم هەڵئەنگووت و خەریک بوو بە دەما بکەوم...ڕایدەکێشام... سەرم هەر ڕاست و چەپی دەکرد... تا چووینە دەرێ هەر ئاوڕم لە ڕاست و چەپ دەدایەوە... ئەو دوو دیمەنە بووە مایەی ئەوەی زیاتر لە وەخت و ناوەختدا بپرسم ئەگەرچی ئەمزانی ئامە پێم دەڵێ زۆر مەپرسە گەورە بیت خۆت تێئەگەیت، کەچی زیاتر لە جاران دەمپرسی و گوێم لە وەڵامی ئەو نەدەگرت. ئەو شتانەی کە ئامە بە وردی نەیزانیبا دەیوت نازانم... ئەوەی مەبەستی بوایە لێی نەدوێ... دەیوت گەورە بیت خۆت تێئەگەیت... من دەمزانی هەر کاتێ تلیاک بکێشێ خۆی وەڵامی ئەوانە دەداتەوە کە پێی دەوتم گەورە بیت... بۆیە حەزم کرد بەپەلە بگەڕێینەوە بۆ خانەقی تا تلیاک بکێشێ و لە خۆیەوە دەس بە باسکردن بکا.
سواری پاس قەمەرە بووین... بە هەر جۆرێ بوو لەناو پاسەکەدا بووکەکە خۆی گەیاندە ئامە، هەموو ڕوخساری بووکەکە دەبریسکایەوە. لە دڵەوە دەیوت زۆر زۆر مەمنوونم ئامە...
هەفتەیەکی تر جەژنە، جەژنانەیەکی باشت دەدەمێ... ئامەش سەری بادا و بەئەسپایی پێی وت:
- هەیهو کاکەی هو گووش مەتەکن... ئەوەنە پینەی وەها کردمە مەگە هەر خودا بزاند...
گووش مەتەکن.
ئەمەش نهێنییەکی تر... دەمزانی شتێکی نهێنی هەیە و پینەی دەکەن... نەم دەزانی چییە!.