حیکایەتا چلێ

نەقل دکەن کو دبەری نها، زەمانێ بۆری تایفەیەکا لەشکەرێ رۆمیان هەبوویە، سوارێ لەوەند دگۆتن، ل حەموو وەلاتێد رۆمێ ئەو لەشکەرێد لەوەندان هەبوون و قەوی لەشکەرەکێ سەربەست و بێ پەروا بوو و گەلەک زولم و تەعەددا ل گوندان و رەعیە و فەقیران دکرن و زاڤ جاران ئیتاعەتا پاشایێد وەلاتان نەدکرن، هەر بڤی تەرزی ڕۆژ بڕۆژێ جەبر و زولما وان زێدە بوویی، توغیان و عسیان دکرن و بخوە سەری دچوونە وەلاتان و دبوونە میوان و دراڤ دستاندن و عباد اللهعەرەبی د ئێشاندن، ئێدی ئەهلێ رۆمێ ژ وێ تایفا لەوەندان زێدە عاجز بوویی، ب دەفعات عەریزە داینە خوندکاری، کو ئەمان داد ئەڤان لەوەندان ئەم سووتینە، ئێدی خوندکار ئەو لەشکەرێد لەوەندان پێکڤە فەرمانلوو کری ب حەموو ئەترافێد وەلاتێد رۆمێ فەرمان بەلاڤ بووین، کو بەلێ ئەمرێ پادشاهییە، تایفا لەوەندان حەموو مەزن و بچووک فەرمانلونە، ئزن و دەستوورە ل کی دەرێ ئەو تایفا شەقی هەین و پەیدا دبن بلانێ ئەوان بگرن و بکوژن و هەرچی هەسپ و ئەشیایێد وان ژی هەین بلانێ ژ بۆی ئەهالی وسەکەنەیێد ولاتان بیتن، ئێدی لسەر ڤی ئەمرێ خوندکاری ل تایفا لەوەندان بوویە فەرمانا پادشاهی و ل عەرەبستانێ و ئەنادۆلی و مووسل و بەغدایێ دەست پێکرنە، ئەو تایفا لەوەندان تەرەف ب تەرەف دگرتن و د شەلاندن و دکوشتن، عەینی وەکو پاشی ل تایفا یەنکە چەریانناوی تایبەت واقیعە بوویی، ئیجارێ ژ کنارێ سێواس و تۆقات و ئاماسیەیێ، قەدەرێ دوو هزار سوارێد لەوەندان بهەڤ کەتی و سەروکێ حەموویان ژی لەوەند باش ئاغاسی حافز ئاغا دگۆتن، ئەو ژی دگەل دوو هزار سوارێد لەوەندانێ فەرمانلو ژ وەلاتێد سێواس و هەم جیوارێد وێ خرابی کرن و مرۆڤ شەلاندن و ژ گوندان دراڤ دستاندن و د ئێورین، بڤی تەرزی کەسەکی قووەتا چوونا بەراییکێ و مقاوەمەتێ نەبوویی و ل کو هەسپێد چی هەبوویە دستاندن، ل کو دەرێ کوڕەکی ئەمرەد وڕند هەبوویی دڕەڤاندن وتینان ژ بۆی خوە دکرنە کۆلە، خولاسە بڤی وەجهێ خرابی و عسیان، بەراخوە داینە تەرەفێ مووسل و بەغدایێ و هاتن و لکی دەرێ ژی ل رێیان کو د ئێورین، دیسان كذالكعەرەبی هەسپێد خەلقی و کورێد ئەمرەد ڕادکێشان و دبرن و دراڤ ژ گوندان عەواید دستاندن، بڤی تەرزی، بێ ترس ب کەیفا خوە، هەر ڕۆژێ دوو سێ ساعەت دچوون و ل گوندان د ئێورین و جارنان ژی ئوتراغ دکرن، لەوڕانێ ئێدی ژ کەسەکی ترس و پەروا وان نەبوویی، ئەڤنەهاتینە و ژ دیاربەکرێ و دەشتا بشێریێ و دەشتا جزیرێ بڤی وەجهی بۆرینە و داخلی سینورێ وەلاتێ بەهدینان بوویی، قەزایەک بەهدینان هەیە ئاکرەناوی تایبەت دبێژن، ئەکرادن و سێ سەد چارسەد مال دبن و میرەکێ وانێ خوە جهی ژی میر شەمدین ناڤ هەبوویە، وەکو لەوەند ئاغاسی حافز ئاغاناوی تایبەت نێزوکی هێشەتا ئاکرەیێ بووی، باش ئاغایێ لەوەندان، ب قەدەرێ پێنجەهـ سوار ژ پێشڤە ژ بۆی قوناغچی تیێ ڤڕێکرنە نک میر شەمدین، کو ئەڤە دوو هزار سوارێد لەوەندان دوو سێ ڕۆژان بکەی مێوان، پاشی ئەم دێ ببورین و بچینە کنارێ مووسلێ، وەکو باش ئاغایێ لەوەندان دگەل وان سواران ژ پێشڤە هاتینە نێڤا هێشەتا ئاکرەیێ و بووینە مێوانێ میر شەمدینی، ئێدی میر شەمدین مولاحەزە دکەتن ئەگەر ئەم ئەڤانە نەکەینە مێوان و بکەڤنە حسارێ و بدەنە بەر تفەنگان و ئاسێ ببن، دبیتن کو ئەڤنە دوو هزار سوارن و هندە جهـ هاتنە و فەرمانلو بووینە و ژ جانێد خوە بۆرینە پاشی ل مە غالب ببن، ئێ قەنج ئەوە، کو ئەم ئەڤنە ب ئەزمانێ شرین و لێب بێنە نێڤا هێشەتێ، ئێدی پرس پرسیار نینن، ژ خوە ئەڤنە فەرمانلو نە ب تەرزەکی بەلکو ئەم ئەڤان لەوەندێد فەرمانلو بەرزە و تەلەف بکەن و ئەڤە مال و چەک و ئەشیایێد وانە ژی دمینتن ژ بۆی مە و سەرێد چەندەکان ژی و ژ ئاغا لەرێد وان ژێ دکەم و ڤرێد کەمە مووسلێ ژ بۆی وا لیێ وێ دەرێ و ئەڤە ژی گۆیا خزمەتەک ژبۆی ڕۆمێ دبینم، خولاسە چەند مرۆڤان ژ ئەختیارێد ئاکرەیێ گازی نک خوە دکەتن و ئەڤێ شێورێ بخەف دگەل وان ئەختیاران دکەتن، خەلقە هن کورت و هن درێژ دبێژن، ئاخری خانما میر شەمدین کو کچا پاشایێ عیمادیەناوی تایبەتیێ بوویی و ناڤی مەلکە خاتونناوی تایبەت بوو، ئەو ژی لوێ شێورێ بوویی، هندەکان ژ ڕی سپی یێد ئاکرەیێ گۆتن کو بەلێ قەنجە ئەڤ شۆلە، لاکین ئەڤە لەوەند ئاغاسی حافز ئاغا، قەوی جا مێرەکێ مەشهورە و هندە شەڕ و دەعوا دیتنە، دبتن کو بمە نەخاپتن و باوەری بمەنە ئینتن، پاشی شۆلا مە زایع ببتن و ئەم و لەوەند لهەڤدوو با بکەڤن، ئەڤنە دوو هزار سوارن، ئێدی بنیاتا مە بدەرینن، ئێدی مەلکە خانم دبێژیتن، کو نە، شۆلا هەوە ژ کوشتنا حافز ئاغای نەبتن، بلا حافز ئاغا ل کەلێ ببیتە مێوان، کوشتنا وی ل ئەستویێ من، ئەز دێ لێبەکێ لوی بکەم و بێ زەحمەت ئەوی بدەمە کوشتن، هوون تەدبیرێ ل ئێدمایی بکەن، خولاسە ئەهلێ ئاکرەیێ مەزن و بچووک ل سەر ڤێ شێورێ ئیتیفاق کرینە و سوبەیێ جەواب داینەباش ئاغایێ لەوەندان، کو بەلێ سەرسەران و سەرچاوان بلانێ حافز ئاغا بێتن، مالا وییە ببتە مێوان، ئیجارێ چەند مرۆڤ ژ ئەهلێ ئاکرەیێ ژی دگەل باش ئاغا دچنە بەرایکا حافز ئاغای و خەلقێ هێشەت ژی، ئەوان سوارێد لەوەندانێ دگەل حافز ئاغای ل مالێد خوە پارڤە دکەن و قوتاغان حازر دکەن، لاکین حافز ئاغا بخوە دگەل چەند ئەتباعەکان، دێ ل سەرێ کەلێ ل میر شەمدینی ببیتە مێوان، خولاسە وەکو حافز ئاغا و سوارێد لەوەندان نێزوکی ئاکرەیێ دبن، میر شەمدین و ئەعیانێد هێشەتێ پێکڤە سوار دبن و دچنە بەراییا حافز ئاغای و سوارێد لەوەندان و دگەل یەکودوو مولاقی دبن و ژ سەد زێدە بهەڤڕا خوەش و بێشی دکەن و سورەتەن ژ هاتنا ڤانە گۆیا خۆشنوود دبن، ئەڤنە ب ئیعزاز و ب قەدر و هەر کەسەک ژ لەوەندان دچن و ل قۆناغێد د ئێورین و حافز ئاغا ژی تێتە سەرێ کەلێ و دبیتە میوانێ میر شەمدین و ژ حەرەمێ شەربەت و قاوە و کەیف پرسین و خوەش هاتن ژ بۆی حافز ئاغای ڤڕێدکەتن و خانم جەوابێ ڤڕێدکەتن کو حافز سەرسەران هاتنە، ئەڤە مالاوی یە و ئەو برایێ منە، ئێدی بلانێ ژ ڕۆمێ و فەرمانلو بووینێ ئەسلەن تو فکاران نەکەتن، ئەڤە وەلاتێ مە سینورە و کوردستانە، حسێبکە حوکمێ ڕۆمێ ئێدی لڤان کناران ناخەبتی، بلانێ راحەت ببتن، ئەڤ وەلاتە پێکڤە د ئۆغەرا وی دانە، وەکو مەلکە خانمێ بڤی تەرزی تەکلیف و دل منایی ژ بۆی حافز ئاغای ڤڕێکریە، ئەوی ژی ب تەمامی حسێب کری ژ مەلکە خانمێ و میر شەمدین، قەوی زێدە مەمنون و رازی بوویە، خولاسە حافز ئاغا و لەوەند وێ شەڤێ لوێ دەرێ بووینە مێوان و هیسایی بووینە، سوبەیێ مەلکە خانم بخوە هاتیە یالێ مێران سلاڤیا حافز ئاغای و یەکو دوو دیتن و دیسانێ ژ نووڤە مەلکە خانمێ زاڤ تەکلیف و نەوازش ل حافز ئاغای کرینە، کو ئەڤە مالاوەیە و تۆ عەینێ برایێ منی و هندە ڕێ هاتی و رحەت بوویی، چەند ڕۆژەکان ل ئێرە ساکن ببن، دا حەیوانێد هەوە ژی هیسای ببن، پاشی خودێ سەلامەتی بدەتن و ئەگەر تە دڤێتن کچەکا من هەیە، ئەز دێ بدەمەتە، ل نک مە بمینە، خولاسە ئێ کەلام حافز ئاغای ژی بڤان خەبەرێد مەلکە خانمێ باوەری کر، سێ چار ڕۆژان ل ئاکرەیێ ساکن بووین، قەرار دایێ و جەواب ژ بۆی بولیک باشێد لەوەندان ڤڕێکری، تەنبیهـ کرن، کو بەلێ ئەز و مەلکەخانم بووینە برا و خوهـ، ئێدی مەلکە خانم سێ چار ڕۆژان دەستورا چوونێ نادەتن، بلانێ ئاغا لەر و نەفەرات ژی چەند ڕۆژان هیسای ببن، ئەم دێ ب سەمتێ بەغدایێ و عەرەبێد چۆلی ڤە بچن، وەکو ئەڤ خەبەرا حافز ئاغای گەهایە لەوەندان، ئەوان قەوی ژ ڤێ شۆلێ حەز کرن، لەوڕانێ ئەڤە موددەیەک بوو ڕەحەت نەبووینە، فەرمانلو و ژ ڕۆمێ و ترسان و فکار دکرن، ئێدی گۆیا ژ ترسێ ئەمین بووین، دێ چەند ڕۆژەکان ل ئاکرەیێ سەلامەت ڕاحەت ببن، ئێدی قەرارا لەوەندان بوویە مایین، ئێ کو جلێد خوە ددەتە شوشتن، ئێ کوچەک و سیلاحێد خوە دبەن و ددەنە ئۆستان درستکرنێ و بخوە ژی ئەمین و هەسیای ل قۆناغێد خوە ساکن بوویی، ڕۆژێ جارەکێ وەقتێ نیڤرۆ ژی تێنە سەرێ کەلێ دیوانا حافز ئاغای و هەرکەسەک دیسانێ دچتە قۆناغا خوە، مەلکە خانمێ و میر شەمدین ب خەبەران و ئیکرامان حافز ئاغا و لەوەند داینە باوەریێ، لاکین ژ بن دەست ئەو ل تەدارەکێ بووین و مرۆڤ بخەف ڤڕێکرینە گوندێد نێزوکی ئاکرەیێ کو بلانێ فلان شەڤێ حەموو چەک و راتب گرێدای، نیڤا شەڤێ بێنە نێڤا هێشەتا ئاکرەیێ و بخوە ژی تەنبیهی غولامێد خوە کرینە کو شەڤا چارێ ساعەت ل سێ یان هوون حەموو پێکڤە بچەک و سیلاح بخەف لسەرێ کەلێ حازر و بدزی خەبەر ڤڕێکرینە ژ بۆی خەلقێ هێشەتێ، کو بەلێ ئیشەڤە ئەم دێ شۆلا حافز ئاغای دگەل ئەتباعێد لسەر کەلێ تەمام بکەن، هوون ژی دگەل لەشکەرێد کو ژ گوندان دێ بشەڤ بێتن، نیڤا شەڤێ بێ دەنگ یەکو یەکو بسەر قۆناغێد لەوەندان بگەڕن و بشەلین، ئیکو دەست هەلدگرن بکوژن و ئێدی مایی حەبس بکەن، حەتتا سوبە دبتن، ئێدی میر شەمدین ئەڤ تەنبیهە ل ئاغا و خەلقێ هێشەتێ کرینە، وەکو بوویە شەڤا چارێ، گۆیا سوبەیێ لەوەند ژی دێ بچن، شەڤا دوشەنبی سەعەت ل سێیان، مەلکەخانم گۆیا د سەکنە جلان دا تینتە نیڤا بوخچەیەکێ و هەدییە ژ بۆی براکێ خوە حافز ئاغای تینتن و تێتە دیوانخانەیێ نک حافز ئاغای و دەمەکی ل ئۆدەیێ ڕووتنتن و حافز ئاغا قەدەرەکێ زێڕان ددەتە خوها خوە مەلکە خانم و دگەل یەکو دوو خەبەر ددەن، میر شەمدین ژ ئۆدەیێ بدەردکەڤتن، گۆیا ژ بۆی دەستمێژێ و بخەف تەنبیهی غولامێد خوە دکەتن، کو وەکو ئەز دچمە ئۆدەیێ، هوون دەرێ ئۆدەیا قاوەخانێ لسەر ئەتباعێد حافز ئاغای گرێ بدەن و هوون پێکڤە وەرنە نێڤا دیوانخانەیێ، ئیجارێ سێ چار غولامێد میر شەمدین دگەل میر بووینە دیوانخانەیێ، کو حافز ئاغا دگەل مەلکە خانمێ یارانی دکەتن، غولامەک میر شەمدین گۆیا سوججادەیێ هلدگریتن کو ژ بۆی میر شەمدین ڕاخستین کو لسەر نمێژێ بکەتن، سوججادەیێ ژ ژوورڤە داڤێتە سەر حافز ئاغای و دکەفتە سەر وی و غولامێد مایی ژی سێ چارەک ڕوو دننە سەر حافز ئاغای، ئێدی مەجالا حافز ئاغا لباتێ و رابوونێ نابتن، حافز ددەنە بەر خەنجەران و غولامێد ژ دەرڤە ژی هجوم کرینە قاوەخانێ سەر ئەتباعێد حافز ئاغای، ئێدی ئەوان ژی ئیمکانا دەست هلانینێ نەبوویی، پێکڤە شەلاندن و گرێدان و خەلقێ هێشەتێ ژی بێ دەنگ یەکو یەکو قۆناغێد لەوەندان باسقون کری، ئێکو دەست هلانی کوشتن، ئێدمایی حەموو شەلاندن و دەست گرێدان، ئێدی سوبەیێ میر شەمدین سەرێ حافز ئاغای و سەرێد مرۆڤێد کو هاتبوونە کوشتن ژێ کرن و دگەل هەسپنە وانێ بژارە و چی داینە چەند مرۆڤێد خوە و ڤڕێکرینە ژ بۆی والێی مووسلێ و ئەحوالێ حافز ئاغای وەکو بووی نڤیسی و ئەو لەوەندێد کو گرتبوون، ئەو ژی ئازاد کرنە، هەر کەس ڕووس و تازی ب کنارەکی چووینە، ئەو قەدەر مال و سیلاح و ئەشیایێد وان لەوەندان ژ بۆی میر شەمدین و ئەهلێ ئاکرەیێ مایی، لاکین ئەڤ شۆلە ب جەسارەتە مەلکە خاتۆن بوێ مەشهورە کرنە، میر شەمدین هندە تەدبیر و جەرگ نەبوویە ژ بۆی ڤێ جەسارەتێ، پاش فەوتا میر شەمدین، موددەیەکی میریتیا ئاکرەیێ بخوە سەرگەهایە دەستێ مەلکەخاتونێ و نها ژی ژ وێ سیلسیلەیێ دیسانێ بەگزادە ل ئاکرەناوی تایبەتیێ هەین، لاکین حکومەت گەهایە دەستێ ڕۆمێ، بیانی حاکم بووینە، چەرخا فەلەکێ ب کەسەکێ ڕانەدوماندییە.