٤٤
مەم لە گرتووخانەدا بۆتە چلەکێش
لە کتێبی:
وەرگێڕانی مەم و زین
بەرهەمی:
هەژار (1921-1991)
4 خولەک
882 بینین
بڕوانە لەڕووی گەڕانی گەردوون
جارێک بزەیە و دە جار گرژ بوون
هەرچی کە بڕێک بڕەو پەیا کات
گورجێ دەیەوێ دە خاکی ڕا کات
نزمە و هەچی بەرزی سەرزەوی بێ
پێی خۆشە کە چەشنی وی نەوی بێ
نابینی کە ڕۆژێ سەرزەمینێ
هەر ڕۆژە دەخاتە خۆرنشینێ؟
چەوتە، دزە، لارە، خوارە، دووڕوو
وا هاتووە، وا دەبێ، وەها چوو
نەخوازە نەیاری دڵتەڕانە
هەر ئێمە دەهاڕێ لەم گەڕانە
دڵمان دەگرێ بە داوی نازان
پێخوستی دەکا لەبەر بەرازان
پێشان بە هومێد و شاد و خۆشین
پاشان لە دەسی زووخاو دەنۆشین
مەم دەگرێ بە داوی بسکی زینێ
ڕۆیدێڵێ لە چاڵ و ژێر زەمینێ
ئەو چارەڕەشی کزی بەخت کەم
بێ دۆست و هەواڵ و یار و هاودەم
ئەو بولبولی وێڵی دەشت و چیمەن
زیندانی ڕەشی کرا نشیمەن
هاوڕازی کوڵ و کەسەر خەفەت بوو
زیندان نەبوو، گۆڕی تەنگەبەر بوو
تووشی ببوو دەردی گۆڕەشارێ
هەر تاوە هەزار چەلان نە جارێ
چاڵ لێی بوە چاڵی مانگی نەخشەو
ئەو مانگە دووحەوتە بوو بە یەکشەو
بێ خواردن و خەو لە ڕەنج و ئێشا
بوە گۆشەنشین چلەی دەکێشا
دەروێش کە کرووژمە کا لە قوژبن
دۆستی نەبێ هەر شتێک دەکا ون
جارێک وەکوو خواپەرەستی بەنیاز
گاگا وەکی دڵتەڕان بە دڵخواز
هەر تاوە لەگەڵ کوڵێ گرینی
بەو وێنەوە ڕووی دەکردە زینی:
ئەی بەندی دڵ و چرای دەروونم
ئەی بەستە بە تۆ نەبوون و بوونم
مەزنیت بەڕاست، بۆ گەدا بەفیزی
ناپرسی لە ئێمە چیتە زیزی!
لە دڵم دەدڕی کراسی ئارام
گیرۆدەیی تۆم و نایەیە لام
لەیلێ وەرە شێتی خۆت ببینە!
چاوی تەڕ و سوورە ژینی شینە
شیرین تری، شیرنێ کەمێک داد!
یادێک بە دڵت بگا لە فەرهاد
دنیا کە لە من بووە بە زیندان
ئەمڕۆ بەتەنێ منم موسوڵمان
فەرمایشی خۆشەویستی خوایە
فەرموودەیی ئەو دیارە وایە
دنیا کە بەهەشتی گاورانە
زیندانی دڵی بەباوەڕانە
هەرچەندە دڵم گەلێک پەرۆشە
چونکە لە ڕێگەی تە دایە خۆشە
سوێندم بە دوو لێوی تەنگ و ئاڵت
بەو بسکی ڕەشت بە وردەخاڵت
سوێندم بە بەری بەیانی لاجانگ
بەو هەنیە کە شۆق دەدا بە ڕووی مانگ
سوێندم بە دوو چاوە مەستەکانت
سەد جارێ بە شیوی ناو مەمانت
سوێند بە بزەی کە دێتە لێوت
سوێندم بە دوو مەمکی شەکرەسێوت
سوێندم بە نەمامی بەژن و باڵا
سەد ساڵی تریش بژیم لە چاڵا
تا ماوە هەناسەیەک دەزانم
تۆ ناچیە دەرێ لەناو گییانم
لەو بەندە کە وا شەتەک دراوم
پێت وانەبێ لێت هومێدبڕاوم
ڕۆشم کە بەرن بەناخی گڵدا
دەرناچێ هومێدی تۆم لە دڵدا
هەرچەندە کە میر بەسەر منا هات
ئەم جارە بە لانی دوژمنا هات
بێ جێ نەبوو زۆر سپاس کە وا بوو
ئەو جل نە بە بەژنی من بڕابوو
شازادەیی و من گەدا و هەژارم
چۆن ڕێم دەکەوێ ببیتە یارم
تۆ ڕۆژی بەتیشک و من گڵی ڕەش
من چقڵ و دڕوو، ئەتۆ گوڵی گەش
تۆی تازەنەمامی باخی ژینێ
تۆی گەوهەری شەوچرای زەمینێ
مەم سیسەپەپوولەیەک لەپڕدا
ویستی کە بسووتێ خۆی لە گڕدا
تۆ مانگی گەشی و لە بێبەشی من
دادەڕزێ بە تیشکی تۆ لەشی من
من لولوپەڕ و ئەتۆی هەتاوم
لێت دوورم و نوقمی ئاوی چاوم
با یادی گوڵم دڵم دەرێنێ
دڵداری هەزار ئەوەندە دێنێ
با بڕزێ لەشم لە گرتووخانە
ئەسرین لە گلێنە ببنە تانە
دەروێشم و ئەشکەوتنشینم
دڵخۆشی ئەوینی ڕوویی زینم
مەم بەر لەوە بمرێ مردنی دیی
ئەم مردنە ژینە! مردنی چی؟
پا ببوەوە کەوتە ڕیزی چاکان
دەرچوو بوو لە چینی ئاو و خاکان
تیشکێکی گەییشتە ناو دەروونی
ڕوونی دڵی ببوە ڕێنموونی
هێشتا چلەیەک نەبووبوو تێپەڕ
سەرپاکی گومانی بوونە باوەڕ
سووربوونەوە بۆی شتی نهێنی
ڕاستی وەڕێ هات و کەوتە شوێنی
هاویشتی لە دڵ ئەوینی تێکوڵ
گوڵ هاتە بەری لەباتی پێکوڵ
گیان باویەتی چی لە لاشی پووچەڵ
گەپجاڕی مناڵە داری کۆتەڵ
گوڵگەشت و بەهەشت و دەشت و چیمەن
لەو چاڵەوە لێی ببوو بە دیمەن
دار و دەوەن و چڵ و چیا و کەژ
بێ گیان و ژیاو لە ئاو، لەسەر بەژ
هەرچی کە بە دڵ لەوی دەنۆری
هەرچێکی بە بیریا دەبووری
زینێکی دەهاتە پێشی چاوان
دڵداری بەڕاستی ڕاستە، ئا، وان
ئەستێرەگەری دەکرد لە چاڵا
چارەی ڕەشی خۆی دەدی لە خاڵا