خاکی جزیر و بۆتان، یەعنی وڵاتی کوردان

لە کتێبی:

دیوانی حاجی قادری کۆیی

بەرهەمی:

حاجی قادری کۆیی (1816-1897)

4 خولەک 2919 بینین

زمان:

کوردیی ناوەندی

قاڵب:

قەسیدە

کێش:

فۆنت:

خاکی و ، یەعنی وڵاتی کوردان

سەد حەیف و سەد مخابن دەیکەن بە

وا ڕێگەتان دەبەسرێ عێلاتی و

گەر مردوون لە گەرمێن مەمنووعە بچنە کوێستان

کامی کچ و هەتیوی شیرین بێ ڕایدەکێشن

هاوار دەبەن ئەبەر کێ پەشمە دەخیل و ئامان

مەسجید دەبێتە دێرە ناقووسیان موئەززین

مەتران دەبێتە قازی، موفتی دەبێتە ڕەهبان

هیچ غیرەتێک نەماوە سەد جار قەسەم بە قورئان

پەیدا بێ نامێنێ یەک لە کوردان

سەرتان لە قوڕ هەڵێنن، ئەحواڵمان ببینن

چۆنین لە دەستی زوڵمی بێدینی دوور لە ئیمان

وەڵڵاهی سوممە بیللا، تەڵڵاهی ئەم بەڵایە

هەر هێندی پێ دەزانن ئیقلیمی کردە تۆفان

تۆفانی ئاو نییە هیچ دەرچێ لە کێوی

بەحری تفەنگ و تۆپە، ئینسانە

ئەم قیسسەیەی کە کردم ناگاتە چەند ساڵێ

ئەم حاڵەتە دەبینن یەک یەک بە چاوی خۆتان

حاڵ ئێستەکە وەهایە مەگەر خودا بە سووکی

تێکیان بدا وە ئیللا دوورە لە عەقڵی ئینسان

هەرچی وەکوو بەیانم بۆ کردوون بە تەحقیق

پەیدا دەبن سەگانە، کام قوڕ بکەین بە سەرمان

لەم بەینە ئیتتیفاقێ پەیدا بکەن بە مەردی

فەرقی نەبێ شوان و جوتیار و میر و گاوان

[سوێندیش بخۆن بە دین و ئیمان و سێ تەڵاقە

بۆ حیفزی دین و میللەت خۆتان بکەن بە قوربان]

گەر هیچ نەبێ بە ئۆین تابیع بە دەوڵەتێ بن

بێگانە چاکە دوشمن نەک دوشمنی لە خۆتان

ڕۆمی وەکوو بەنی موون کەس پشتیان پێ نەبەستێ

کەوتوونە داوی خۆیان، سەرگەشتە ماون و حەیران

کوا والیی ، بەگزادەیی

کوا حاکمانی ، میری و

ئەو ئایەتەی خوا کە فەرمووی

ئیجرای دەکەن سەگانە شاهی خۆیان

کوا ئەو دەمەی کە کوردان ئازاد و سەربەخۆ بوون

سوڵتانی موڵک و میللەت، ساحیبی جەیش و عیرفان

جۆشێک بدەن وەکوو هەنگ، تەدبیر بکەن بەبێ دەنگ

ئەسبابی شەڕ پەیا کەن ئەرکانی حەرب و لێدان

پاڕانەوە و تەوەککول لەم عەسرە پارە ناکا

تیرە دوعایی جەوشەن پەیکانە حیرزی مەیدان

بۆ چی بەشیری ئێمە یەعنی ڕەسوولی ئەکرەم

هیچ ئەدعییەی نەزانی ڕۆژێ کە دەچووە مەیدان

وەک و ، ناڕوا بەڵا بە هیممەت

ڕەفعی بکەن مەشایخ، دەفعی بکەن مەلاتان

هەر میرێ کەوتە شوێنی یەک دوو کەسی ڕەش و ڕووت

خەڵکی بە موور دەزانێ، خۆی حەزرەتی

یەکتان نەچوونە گەردش وا تێ دەگەن لە دنیا

هەر پادشاهی ڕۆمە و شاهی عەجەم لە

قوتبی زەمانە ئاوارە بوو وەکوو من

بێ قەدر و قیمەت و شان، بێ خان و مان و بێ نان

شیر و قەڵەم شەریکن لەم عەسرەدا، درێغا

شیرم قەڵەمتراشە و کالانییە قەڵەمدان!

ئەم مەسئەلە مەشهوورە گەر قوڕ دەکەی بە سەرتا

ئیکسیرە خاک و خۆڵی دەرماڵی گەورەماڵان

تەنها ئەمە وەها نین، دیباچەیی

حاڵیت دەکا چلۆنە ئەحواڵیان سوخەندان

خۆتان دەڵێن: ئەگەرچی مەشهووری خاس و عامە

هەر ڕێوییەک گەڕابێ ئازاترە لە شێران

سەد قائیمە و قەسیدە کەس نایکڕێ بە پوولێ

ڕۆژنامە و جەریدە کەوتۆتە قیمەت و شان

بنواڕە سەعی و غیرەت ئێستا لە دەوڵەتی

خۆیان خەزێنەدارن، خۆیان تەبیب و سوڵتان

هەر دوێنێ ئەهلی هەستانە پێ وەکوو شێر

ئێستێکە موستەقیللن مەحسوودی کوللی ئەدیان

و و ، هەم و

هەر پێنجیان بە تەعداد نابن بە قەددی

هەر یێکە موستەقیللن، کوللێکی دەوڵەتێکن

ساحیبی جەیش و ڕایەت، ئەرکانی حەرب و مەیدان

هەم حەققیانە ئەرمەن غیرەتکەشی یەکترن

وەک ئێمە نین لەگەڵ یەک دەعوا بکەن بە شیران

بۆ فەننی حەرب و سەنعەت، بۆ زەبت و ڕەبتی میللەت

دەینێرنە ئورووپا گەورە و بچووکی خۆیان

کەسێکە بێکەس بۆ ئێوە قوڕ دەپێوێ

گوێی لێ گرن زەریفە، ناگرن بەڵا لە خۆتان

ئەم سەگانەی کە لەلای ئێمە وەزیر و وکەلان لە ڕۆما کەوتە بەر چاوم کەسێکی هائیم و حەیران