گفتار در بیان مهاجر و ذکر حبشه و آنچه روی داد
لە کتێبی:
روضة الصفا
بەرهەمی:
میرزا عەبدولقادری پاوەیی (1850-1910)
5 خولەک
475 بینین
چەند هەدیەی عەجیب بێ موزد و میننەت
پەرێ نەجاشی و ئەرکان دەوڵەت
یەکێ ئێبن عاس ئەهل بەدیعە
ئەو یەک عەبدوڵڵا ئێبن ڕەبیعە
عەبدوڵڵا و عومەر مەردان سەرکەش
غەرەز تا یاوان وە ئولکەی حەبەش
وە موقەڕیبان پەنا بەردشان
پەی ئامای یاران ئێزهار کەردشان
ئومەرای دەوڵەت گشت بین بە کەفیل
هەدیە و توحفەجات گشت دریا تەحویل
قاسێدان سوجدەی پای تەخت بەردشان
نەجاشی جە کار حاڵی کەردشان
چەند کەس جە قورەیش خرووجش کەردەن
پەنا وە جەناب عالی ئاوەردەن
ناگا گشت یەک یەک وێنەی دێوانە
پشت کەردەن وە ڕووی خوڎای بوتخانە
خارج وە ئایین جە گشت ئەندازە
دینێ جەدید و ئایینێ تازە
ئاوەردن جەی دەم تازە وە ڕووی کار
هیچ کەس نەشنەفتەن جە ڕۆی ڕۆزگار
نە تەرز ئایین نام ئاوەرانەن
نە دین سابق پێغەمبەرانەن
جە ئەشراف قەوم گورێزان کەردەن
جە دین ئەجداد وێشان ویەردەن
تۆ هەم بزورگان وە چەم بڎارە
ئەوان بە ئێمە جە نۆ بسپارە
موعاودەت دەین جە نۆ وە پێشان
بشان وە مەکان مەئلووف وێشان
موقەڕێبان هەم کەردشان تەحقیق
واتشان خوڎا بڎەرۆ تەوفیق
مەبۆ موهاجێر یەکسەر وە دەوان
ئەلئان بسپاری وە دەست ئەوان
دەردەم نەجاشی شاهـ خەیر ئەندێش
غوڕا نە جەرگەی مەحرەمان وێش
وات قەومێ پەنا بە من ئاوەردەن
من وە جای پەنا و جای ئومێد کەردەن
چۆن مەبۆ ئەوان بەر کەروون وە بەر
بڎەوشان بە دەست قەوم کینە وەر
نەجاشی خەشمێ فەراهەم ئاوەرد
جەمع موهاجێر یەکسەر تەڵەب کەرد
ئەرکان دەوڵەت جە نزا و جە دوور
یەکسەر جە دیوان «حاضر الحضور»
فەوری کیانا ئێنجیل ئاوەردن
ڕەهبانان دەور گشت حازر کەردن
موسڵمانان وات چێش ئاما پێمان
نەجاشی جە دین مەپەرسۆ لێمان
مەبۆ جەی دەمدا چێش بڎەین جەواب
نمەز جەو دما خەیرەن یا سەواب
جە ناگا جەعفەر حەق ڕازی بۆ لێش
بن ئەبی تالێب پا نیا وە پێش
نەجاشی پەرسا جە یاران خەبەر
قەوڵ قاسێدان عەبدوڵڵا و عومەر
مەواچان ئێوە بەد ئامان پێتان
بێزارن جە دین ئەجداد وێتان
دینێ تازەتان کەردەن ئێختیار
مەشغووڵن دایم بە لەیل و نەهار
ئەو دینە چێشەن فایێڎەش کامەن
کێ دانش قەرار یا چێشش نامەن
نە دین موسان «عليه السلامعەرەبی»
نە دین عیسان دایر بۆ جە عام
مەعلووم کەن وە من دڵ نە ئەندێشەن
تا بزانوون فەزڵ ئەو دینە چێشەن
جەعفەر ئێڎ شنەفت ئاما وە گوفتار
عەرزش کەرد واتش کە ئەی شەهریار
ئێمە جەی وەرتەر گشت خاتر شاد بین
مەشغووڵ وە ئایین ئابا و ئەجداد بین
کاسب بیم و بوت پەرستی وێمان
حەق پێغەمبەرێ کیاست پەرێمان
بە ئەسڵ و نەسەب بە سێدق و یەقین
بە لوتف و کەرەم بە تەرز و تەمکین
بە حەیا و بە حێلم بە موعجێزەی پاک
بە لەفز شیرین ئایەی شەرەفناک
ئێمەش دەعوەت کەرد بە حەق پەرەستی
بێڎار بین جە خاو نادانی و مەستی
تەرک کوفر و شرک کوففار کەردمان
سوجدە بە خوڎای واحێد بەردمان
غەیر جە ئەو مەعبوود هەن؟ مەبۆ؟ بیەن؟
مەعبوودێ هەنی کەس بە حەق نیەن
سەر مەشق ئێڎ دان پێمان پێغەمبەر
ئەمر بە مەعرووف نەهی جە مونکەر
تاعەت حەق وێش قەرار دان جە سەر
کیانا بە وار پەرێ پێغەمبەر
سەلات و سیام، حەج و زەکاتەن
جە ئایەی شەریف خوڎا وێش واتەن
ئیمان ئاوەردیم «الحمدللهعەرەبی»
بە دڵ بە زەبان «آمنت باللهعەرەبی»
قەوڵ پێغەمبەر جە لامان حەققەن
حەق بینا و دانا و فەرد موتڵەقەن
جەو بۆن تەرک دین ئەجداد گشت کەردیم
سوجدە بە خوڎای بێ زەواڵ بەردیم
چوون دار بیدەن، بوت بێ سەمەرەن
موحەممەد شەفیع «يَوم المَحشَرعەرەبی»ەن
قەوم هەم چەند داشان ئەزییەت پێمان
تا گورێز کەردیم جە ماوای وێمان
ئێمە بە فتوای پێغەمبەر جە نۆ
گشت وێمان وستین وە سای پەنای تۆ
تا زوڵم قورەیش نەیاوۆ پێمان
شاغڵ بین پەی تۆ بە دوعای وێمان
نەجاشی پەرسا هیچ هەن جە لاتان
جەو ئایەی شەریف کەلام ئەڵڵاتان
جەعفەر وات بەڵێ ئەی شاهـ دانا
سورەتی «كهيعصعەرەبی» وانا
بێ شک تەئسیرش سەنگ مەکەرد بە ئاو
دڵ جە دەروون دا مەکەرد وە کەواو
نەجاشی وە سۆز ئەوند کەرد گرین
سکەی سفیدش تەڕ بی وە ئەسرین
موقەڕێبانش یەک یەک بین حەزین
گشت سەیل ئەسرین ڕێزان وە زەمین
واتش ئی کەلام جە خاس دەلیلەن
ناسخ تەورات نەسخ ئێنجیلەن
مەعلووم بۆ جە لای گشت سوخەن فامان
هەر سێ ئی کەلام نە یەک جا ئامان
جەو دما واتش من ئی جەماعەت
پەرێ ڕۆی دنیا هەرگێز یەک ساعەت
نمەڎەون وە دەس قورەیش مەغروور
ئەگەر پێم بڎەن بەهای یەک کروور
وات جە موڵک من بە فەراغەت باڵ
بنیشین ئێمساڵ تاکە هەزار ساڵ
بەرات و ئەنعام مەڎەروون پێتان
تەرخان و مەعاف ساکن پەی وێتان
ئێبن ڕەبیعە چەنی عەمروعاس
نائومێد بەرشین هەم بە نائێخلاس
هەر کەسێ ئەزیەت وە ئێوە دەرۆ
بێ جا مەکەرۆ سەر وە سەنگ دەرۆ
دەست زوڵم کەس نەیاوۆ پێتان
مەشغووڵ بن بە ئەمر مەعبوود وێتان
تاکە بزانین کەچ باز چەپگەرد
چەرخ ڕۆزگار چێش ماوەرۆ نەرد