گفتار در بیان آنچه از مشرکان بە حضرت رسالت ﷺ رسید و کرده‌اند
لە کتێبی:
روضة الصفا
بەرهەمی:
میرزا عەبدولقادری پاوەیی (1850-1910)
6 خولەک
489 بینین
هێجر موهاجێر بە قورەیش یاوا
تۆی دەروون جەرگ یەک یەک شکاوا
گشت بە ئێتێفاق نێسبەت حەزرەت
مەڎان بە ساحێر، هەم بە کەهانەت
گاهێ بە شاعێر نامش مەبەردن
گاهـ بە مەجنوونش حەساب مەکەردن
ئەشراف قورەیش یەک ڕۆ جە حەجەر
ئێجتماع کەردن چوون جەمع لەشکەر
واتشان تاکەی سەبر و تەحەمموڵ
داغ موحەممەد مەبەرین وە گڵ
ئابڕوو و عێززەت خوڎایان گشت بەرد
ئەمواتمان گشت جە گۆڕ بەراوەرد
عاقڵان یەک یەک کەردن دێوانە
شێونا شادی بەزم بوتخانە
باتڵ کەردەن دین قەبیلەی قورەیش
یەکجار وە ئەشراف بەتاڵ کەردەن عەیش
تەفرەقەش وستەن نە بەین خوێشان
زێندەگی عاڵەم کەردەن پەرێشان
نەی گفتوگۆ بین ئەو قەوم نامەرد
ناگا پێغەمبەر تەشریفش ئاوەرد
یەقین بەست بە حەق بە عەقیدەی ساف
«حجرالأسودعەرەبی» تەمام کەرد تەواف
ویەرد جە مابەین ئەوان وە بێ دەنگ
ئامان ئەو جواب قەوم دڵ جە سەنگ
حەرف نامەربووت ئەهل بێ ئەدەب
واتشان جە ڕووی شای ئەعلا نەسەب
حەزرەت وات ئەی قەوم تاکەی قیل و قاڵ
قەسەم بە واحێد زات بێ زەواڵ
نەفس موحەممەد بە یەک سنعەتش
دایم ها جە یەد قەبزەی قودرەتش
جە قەوم نا هاڵ ڕەنجم ئاوەردەن
هەرگێز وە خیلاف ئەمرم نەکەردەن
سا کە شنەفتن قەوم کینەکێش
ساکن بین جە دەرد سەر وستن وە پێش
فەححاش موشرێک قەبیلەی ڕوو زشت
ئەهل نحووسات بەدتەرین گشت
بەو تەور تەوازوع گفتوگۆ کەردش
ئاداب دنیا وە جا ئاوەردش
وات یا موحەممەد تۆ نە جاهڵی
بەڵ خەیلێ بزورگ دانا و کامڵی
خوەلاسە حەزرەت کەردش ڕەوانە
تاکە تەشریف بەرد وە دەوڵەت خانە
دیسان هەم قورەیش گومڕای کینە باز
بەزم عەداوەت جە نۆ کەردن ساز
یەک سەر ئێجتماع بەردن ئەو حەجەر
عەهدشان کەرد پەی، قەتڵ پێغەمبەر
دیتان موحەممەد چێش کەردەن پێمان؟
ئێمە نەدارین خەبەر جە وێمان
جە ناگا حەزرەت باز هەم تەشریف بەرد
عەزم زیارەت «كعبة اللهعەرەبی» کەرد
موشرێک جە غەرەز یەکسەر ماتەم بین
چوون خوونەخوارە نە دەورش جەم بین
واتشان دەر حەق ئێمە چێش کەردی
ئابڕووی قورەیش یەکسەر گشت بەردی
نەکەردی ئەندێش جە وجوودمان
چەند جار دوشنام دای بە مەعبوودمان
حەزرەت وات بەڵێ کەردەنم پێتان
جە ڕۆی قیامەت دووزەخەن جێتان
کافرێ ناگا چوون سەگ هەڵمەت بەرد
بێ ئەندێش حەمڵەش وە حەزرەت ئاوەرد
نە تەرسا جە قەهر خوڎای بان سەر
گێرتش گریبان جامەی پێغەمبەر
سددیق ئەکبەر ئاخێز کەرد وە جەخت
خەلاس کەرد حەزرەت جە دەست بەڎبەخت
وات شەخسێ ماچۆ خوڎای لامەکان
خالق مەخلۆق کول ئێنس و جان
خوڎای من ئەوەن ئێوە و خوڎاتان
قەتڵش واجبەن مەگەر جە لاتان
هەم ئێبن عەبباس کەردەن ڕێوایەت
زوڵم موشرێکان یاوا وە غایەت
قەبیلەی قورەیش هەم شین ئەو حەجەر
عەهد کەردن پەی، قەتڵ پێغەمبەر
بە لات و عوززا سەوگەند وەردشان
سەنادید یەک یەک ئێقرار کەردشان
هەر وەقت موحەممەد بوینیم وە چەم
هونش بڕێزیم پەی نەزم عالەم
فاتێمەی زەهرا شنەفتش دەر حاڵ
پەلاپەل خێزا وە خاتر مەلاڵ
کوورەی دیک دڵ پاک ئاوەرد وە جۆش
وە گریانەوە شی وە لای بابۆش
عەرزش کەرد قورەیش گومڕای کەم هونەر
پەرێ قەتڵ تۆ گشت بەستن کەمەر
حەزرەت بە تەوفیق دادەی خوڎاوەند
ئاوش تەڵەب کەرد دەردەم وزوو سەند
تەشریف خەیرش هەم وە مەسجد بەرد
کافران دیشان جە ئەوان ویەرد
مەجمووع موشرێک جوملەی خاس و عام
جە موعجێزەی پاک شای «خير الأنامعەرەبی»
خوشک بین یەکا یەک نە جاگەی وێشان
قووەی حەرەکەت هیچ نەمەند پێشان
حەزرەت مشتێ خاک هۆرگێرت جە زەمین
شانا بەو گرۆی گومڕای موشرێکین
جە عێجز دەروون نێدا کەرد وە گشت
ڕووتان هەر زشت بۆ ئەی قەوم ڕوو زشت
ئەو خاکە ئەو ڕۆ شنیا وە هەر کەس
باد نێدامەت یانەش کەرد دەربەس
جە دەعوای بەدر وە خەستە و خجڵ
یەک سەر وە دووزەخ یەک یەک بین واسڵ
ئەر سەد بەعزێ حەرف خارج جە عەقڵەن
چوون جە عەبدوڵڵا بن عومەر نەقڵەن
یەک ڕۆ هەم حەزرەت شای «خير الأنامعەرەبی»
جە فەزای کەعبە گێرتە بێ موقام
ناگا عەقەبە بن موعەیت یاوا
چەنی ئەو حەزرەت دەس کەرد وە داوا
گومڕای دڵ جە سەنگ بەری جە گشت دین
دووش موبارەک حەزرەت گێرت وە قین
جامەی موبارەک مەلایک بافش
وستش نە گەردەن بلوور سافش
ئەوند پێچش دا حەزرەت خەستە کەرد
تا ڕاگەی نەفەس حەڵقش بەستە کەرد
سددیق ئەکبەر حەق ڕازی بۆ لێش
ناگا وە تەعجیل جەو دەم یاوا پێش
وە چەند مەرارەت مەعرەکە و نەبەرد
تا حەزرەت جە دەست مەلعوون خەلاس کەرد
وێش کەفت نە تۆی دام ماجەرای کوففار
گرد بین نە دەورش قەوم بەد کردار
پەی پەی مەدان لێش هەر کام پەی وێشان
ئەوند مەحاسن شەریفش کێشان
جەو مەهلەکەی سەخت تا گیان وە بەر بەرد
مادام جەو دما سێداع نمەکەرد
دیسان هەم حەزرەت شای «خير البشرعەرەبی»
بە عەزم مەسجد تەشریف بەرد وە بەر
یاوا وە مەسجد نییەت ئاوەردش
فەریزەی ئەو وەخت ئەدا مەکەردش
گرووهێ قورەیش چوون خوونەخوارە
مەکەردن پەرێ حەزرەت ئێشارە
تازە مەشیمەی وشترێ نەو جا
حازر کەوتە بێ نە ئەو گوزەرگا
واتشان کێ بۆ ئی مەشیمەی نەو
بکەرۆش وە کۆڵ، کۆڵ پشت ئەو
عەقەبەی بەڎبەخت فەوری ئاخێز کەرد
مەشیمەی قەبیح خوون ئالوودەش بەرد
قەهر خوڎاوەند ناوەرد ئەو نەزەر
چەسپناش وە پشت پاک پێغەمبەر
حەزرەت جەو دەمدا سوجدە مەبەردش
هەر جەو سوجدە دا تەوەققوف کەردش
تاکە فاتێمەی زەهرا یاوا پێش
تاهێر کەرد لێباس پشت بابۆی وێش
رەنجیا لێشان حەزرەت جەو ئانە
جە دمای تاعەت یەکتای یەگانە
وە ئەندووە دڵ دوعا کەرد لێشان
خوڎاوەند بەو تەور نمانا پێشان
واتش یا عەلیم ئاگای جە حاڵم
سا ئێنتێقام گیر مەزڵووم جە زاڵم
قەبیلەی قورەیش زۆرش ئاوەردەن
زوڵمشان جە حەد حەساب ویەردەن
فەنا دەر فێرقەی ئەهل بەدیعە
ئەووەڵ عەتەبەی ئێبن ڕەبیعە
سانی ئەبووجەهل گومڕای بن هێشام
موسەللەت بیەن وە ئەهل ئێسلام
سالس عەقەبەی بن ئەبی موعەیت
چاروم بوولەهەب «سارقة البيتعەرەبی»
ئوبەی بن خەلەف، ئومەیە بن خەلەف
وە شاد جام مەی نەگێران وە کەف
هەر شش وە لەعنەت حەق گرفتار بان
وە مەودای شمشێر لەتار لەتار بان
جە دەعوای بەدر وەخت ڕستاخیز
هەر شش بین وە تام توعمەی تێغ تیز
جە باب ئەسحاب یاران تاهێر
غەریب دڵ تەنگ ئەهل موهاجێر
قورەیش هەم کەفتن گشت نە جوویاشان
کەردشان تەدبیر هەم پەی ئاماشان
دوو نەفەر عاقڵ دانا و پەڕ هونەر
هەم مەرد مەیدان هەم زەبان ئاوەر