ذکر شق صدر آن سرور عالی مقدار به امر خالق پروردگار و آگاه یافتن حلیمه و مردم‌ها
لە کتێبی:
روضة الصفا
بەرهەمی:
میرزا عەبدولقادری پاوەیی (1850-1910)
10 خولەک
569 بینین
جەو دما حەزرەت شای بوڵەند ئێقباڵ
عومر شەریفش یاوا بە سێ ساڵ
دوو نەفەر ئێخوان ڕەزاعی هەم داشت
مەشین وە سەحرا هەر سوب تا وە چاشت
بە عەزم نیاز حەیوان چەرانی
مەکەرد پەی وێشان دایم چووپانی
حەزرەت بەو خێلقەت کەس نەدارەوە
بەو لەفز شیرین شەکەر بارەوە
پەرسا جە دایە کۆن برادەران
دیارشان نیەن یە وە کۆ مەشان؟
حەلیمە واتش ڕۆحم فدات بۆ
برادەرانت هان جە سەحرا و کۆ
مەشغووڵەن وە کار حەیوان چەرانی
بە شەو هان جە ماڵ بە ڕۆ شەبانی
فەرما تۆ پەی چێش منیچ نەکیانای
من چەنی ئەوان تەفاوت زانای؟
حەلیمە واتش وە بان دیدەم
سەبا تۆیچ بشۆ هەی بەرگوزیدەم
چوون «علي الصباحعەرەبی» سەرش شانە کەرد
پرچ موشکینش دانە دانە کەرد
دیدەی شابازش ڕەشت بە سورمەی توور
خێزا جە تەلعەت زیباش، کۆ کۆی نوور
لێباس ئەعلاش پۆشا وە قامەت
پەرێ ئەو قامەت خێزا قیامەت
پەی دەفع نەزەر عەین بەدکاران
یەک گەردەن بەندێ ڕۆی ڕۆزگاران
گشت لەعل یەمەن فیرووزەی کانی
جزع تلێسمات چوون نەقش مانی
وستش وە گەردەن مینای موحەممەد
پەخش بی وە قامەت ڕەعنای موحەممەد
جە ناگا دەست بەرد شای تاج لەولاک
جە وێش کەردەوە هەواش دا نە خاک
وات ئەو کەس نگادارندەی منەن
ڕەحمەت بێ پایان دارندەی منەن
نگام مەدارۆ وە ئەلتاف وێش
جە قوڵوانەی قۆڵ گەردنبەندم چێش
تەشریف بەرد و شی وە بێ مودارا
چەنی ئێخوانان ڕوو کەرد وە سارا
حەلیمە وەسیەت کەرد بە فەرزەندان
خەیلێ لاڵە کەرد بەو ئەرجومەندان
واتش دەخیلم جە سەحرا و جە کۆ
ئارۆ ئاگاتان جە موحەممەد بۆ
خوەلاسەی کەلام هەر سێ چەنی هەم
شین وە چراگای حەیوان وە بێ خەم
ناگا دوو نەفەر بەرگ سفید پۆش
یەکێشان حەزرەت گێرت وە بان دۆش
بەردشان وە بان یەک کۆیێ بوڵەند
سینەشان شکافت وە بێ چوون و چەند
یەکێ جە ئێخوان ڕوو نیا پەی ماڵ
پەرێ حەلیمە ئاوەردش ئەحواڵ
بە چەند ئێزتێراب فەریادش مەکەرد
دیا و حەلیم دی زەردە خەندەش کەرد
موشکڵەن بە گیان تۆ بیاوی پێش
سینەش چاک بیەن وە سەر مەودای نێش
حەلیمە چەنی شەوهەرش دەرلاد
ڕوو کەردن وە دەشت وە داد و بێداد
تەعجیل کەردشان تا یاوان بە کۆ
دین حەزرەت نیشتەن وێنەی ماهـ نۆ
نگاش بە ئەتراف ئاسمان مەکەرد
دیا وە حەلیم زەردە خەندەش کەرد
حەلیمە بۆسا ڕوخسار پاکش
فەرق مونەووەر تاج لەولاکش
واتش فدات بام ئەرواحەکەی وێم
واقێعات وێت بەیان کەر پەرێم
حەزرەت دا جواب وات چەنی ئەغنام
جە لای ئێخوانان نیشتەبێم وە کام
ناگا دوو نەفەر پەیڎا بین جە سەر
من جە لای ئێخوان بەرکەردن وە بەر
چوون نەسیم سوبح باد عەنبەر بۆ
تا من یاونان وە بان ئی کۆ
فەوری وە بێ تێغ سینەم شکاوان
بەڵام زەحمەتێ بە من نەیاوان
دەس بەردن دڵم جە گۆشەی دەروون
یەک نوقتە سیای جیای پەڕ جە هوون
ئاوەردن وە بەر هەوا دان نە خاک
دەروونم جە غەش غەیرە کەردن پاک
واتشان ئانە حەز لەعینەن
ئەتباع کوفر و ئێنکار دینەن
یەکێشان ئێبریق سفید چوون سەدەف
ئەو هەم یەک تەشتێ زوموڕڕود نە کەف
دەروونم وە بەرف شوستشان تەمام
نە ئێش بی نە دەرد نە زوخ بی نە زام
وێشان وێنەی تەیر شەققە دان وە باڵ
شین پەی ئاسمان وە بێ قیل و قاڵ
حەلیمە چەنی شەوهەرش جە نۆ
هۆرگێرتن حەزرەت جە بان ئەو کۆ
بەردشانەوە دیسان پەی یانە
شایع بی جە لای خوێش و بێگانە
جەمعێ جە مەردوم خەیلێ فراوان
واتشان ئاسیب جننی پێش یاوان
سەلاح هەر ئێڎەن بە سێدق و یەقین
ببەریش وە لای یەکێ جە کاهین
حەزرەت فەرماوا بە ئەهل مەردم
«صحیح المزاج»، بێ بەڵا و دەردم
خەیاڵ مەردم جە ئاسیب جن
هیچ مەزەڕەتێ نەیاوان بە من
خوەلاسەی کەلام قەوم قەبووڵ نەکەرد
حەلیم موحەممەد وە لای کاهێن بەرد
واتش ئی فەرزەند دڵڕوبای دڵکێش
عەجیبێ وەی تەور واقێع بیەن لێش
جەی ڕەمزە خەیلێ دڵ بە ئەندێشەن
بڎیە نە کێتاب بزانە چێشەن
کاهێن واتش تۆ خامۆش کەر زەبان
تا ئەو شەرح وێش بکەرۆ بەیان
موحەممەد تەمام واقێعات وێش
بەیان کەرد پەرێ گومڕای کینە کێش
کاهێن چوون جەرگش بڎۆ وە نێشدا
موحەممەد کێشا وە سینەی وێشدا
فەریاد کەرد جە نۆ واتش ئەی مەعشەر
عەرەب عەشایر قەوم بێ خەبەر
بەیان موحەممەد پارە کەن وە تێغ
کەس جە قەتڵ ئەو نەکەرۆ درێغ
منیچ چەنی ئەو بڕێزان هوونم
سەروازەن جە غەم دیگ دەروونم
ئەگەر بیاوۆ ئێڎ بە حەد وێش
نە ئوسوول مازۆ نە ئایین نە کێش
نە بوت مەمانۆ نە هەم بوتخانە
مەبۆ بە سەردار ئەهل زەمانە
ماوەرۆ دینێ تازە بە ڕووی کار
باقی ئەدیان گشت، مەبۆ نگوونسار
جە بەتحا و یەسرێب مەگیرۆ مەنزڵ
دین مێللەت گشت مەکەرۆ باتڵ
حەلیمە خێزا دەردەم واتش فووت
ئەی پیر مەخشووش خەرەفیای فەرتووت
لێوەی بەد کەلام بەد خووی بەد چارە
تەنخوای موحەممەد تۆ کەران پارە
دەست بەرد عەمامەش جە سەر شەندەوە
حەزرەتش جە دەست کاهێن سەندەوە
وە سەد خەیاڵات غایلە و ئەندێش
حەزرەت یاونا هەم وە یانەی وێش
جەو دما خوێشان گرۆی قەوم و فەرد
خەیلێ سەرزەنش حەلیمەشان کەرد
واتن موحەممەد ڕمووزێ پێشەن
جە خۆفش دایم دڵ وە ئەندێشەن
هەنووز ئاسیبێ تا ڕوو نەڎان لێش
بیاونش وە لای قەوم و کار وێش
ئاخێز کەرد دەرلاد حەلیمەی عەرەب
حەزرەت سوار کەرد وە پشت مەرکەب
هاتفێ ئاما جە چەرخ چەپ گەرد
جە بەنی سەعد، بەرەکەت کۆچ کەرد
نەکەرد مودارا بەو دڵەی پەڕ خەم
تاکە دەروازەی مەککەی موعەززەم
پەی قەزای حاجەت پا ئاوەردەوە
موحەممەد دەرلاد پیاڎە کەردەوە
جەو دەم حەزرەتش کەردە بی غافڵ
دیش لەکە ئەبرێ سفید بی نازڵ
نگاش کەرد حەزرەت دیارش نیەن
شوعلەی نوور بەدر ڕوخسارش نیەن
دەست کەرد بە فەریاد وە شین و زاری
ئەسرین چوون چەشمەی چەمان کەرد جاری
مەپەرسا جە خەڵق مەڎا وە سەردا
مەگێڵا بێ یار بەو دەشت و دەردا
راهیبێ پەرسا ئەی عەورەت چێشەن؟
تۆ پەی کێ وەی تەور خاترت ڕێشەن؟
وات پەی موحەممەد قورەیشی نەسەب
ئێبن عەبدوڵڵا موستەفا لەقەب
جەی کووچە ساتێ غافڵم کەردەن
غافڵاوەم بۆ نمەز کێ بەردەن
هەر چەند مەگێڵوون دیارش نیەن
وەی وە یانەم وەی، جە دەس بەرشیەن
ڕاهێب وات بشۆ وە بوتخانە زوود
پەنا بەر وە بوت بزورگ مەعبوود
یەقین ئەو پەرێت مەبۆ ڕەهنمۆن
تەحقیق مەزانۆ فەرزەندت جە کۆن
حەلیم وات ئەی پیر دێوانەی ئەحمەق
خەرەفیای خەر تەبع، بەد چێهرەی ئەرزەق
مەر تۆ نەزانای جە ڕووی سەرزەمین
جە شەو مەولوود موحەممەد ئەمین
ئەهل کوفر و شرک گشت بیەن خجڵ
حوکم بوتخانان گشت بیەن باتڵ؟
وجوود پاکش جەی زەمانەدا
لاوێز ئاوەردەن وە بوتخانەدا
ئەو چۆی ڕەق و وشک چێش کەردەن پەی وێش
تاکە من بشوون پەنا بەروون پێش
پەنام هەر وە لای خوڎای ئێبراهیم
بکەرۆ کەرەم موشکڵ گوشاییم
ڕاهێب وات عەورەت هەزیان مەواچە
جەی فێشتەر مەبەر هەم دەسەپاچە
تاکە من بشوون وە تۆی بوتخانە
تەنخوای تۆ عەرز کەم بە مەحرەمانە
پەرێ فەرزەندت کەروون شەفاعەت
بەڵ پەیداش کەرۆ هوبەل جەی ساعەت
ئەو پیر جاهێڵ خێزا پەلاپەل
تا شی سوجدە بەرد سێ جار وە هوبەل
عەرز کەرد ئی عەورەت سەعدیەی دڵتەنگ
مەڕێزۆ هووناو ئەسەر لالە ڕەنگ
یەک موحەممەد نام عالەم پەی ڕاغب
ئێبن عەبدوڵڵا «عبدالمطلب»
ئارۆ گوم کەردەن جە کووچەی شاردا
مەگێڵان مەخلووق ئەهل بازاردا
نیەن، ناپەیدان، نمەز کێ بەردەن
ئیسە ها پەناش وە تۆ ئاوەردەن
مەعلوومەن جە تۆ موحەممەد جە کۆن
هەنی وێت زانی ئێختیار بە تۆن
شەیتان شی نە قەلب جەوف ئەو سەنەم
پەی گفت و شنوود ئەهل بەینەت کەم
هوبەل چوون شنەفت زویر بی جە قار
ناگا وێنەی سەگ ئاما وە گوفتار
وات جە موحەممەد من کارم چێشەن
دایم دەروونم خۆ جە ئەو ڕێشەن
ئەو کەسێ دارۆ هیچ نەدارۆ باک
ئێمە گشت وە دەس ئەو مەبین هەلاک
دنیاش بە کامەن فەلەک یارشەن
خوڎای لامەکان نگاڎارشەن
تۆ سفارش کەر وە بوت پەرەستان
وە بادەخواران ئەهل سەرمەستان
ڕەزای من ئێڎەن قەوڵم نەکەن ڕەد
بکۆشان پەرێ قەتڵ موحەممەد
پیر جە بوتخانە سەر ئاوەرد وە بەر
وات وە حەلیمە تۆ هیچ خۆف مەکەر
فەرزەندت خەیلێ شەئنش عەزیمەن
حەبیب حەزرەت دانای قەدیمەن
بشۆ بپەرسە جە نۆ ئەحواڵش
شاد مەبی وە دین جەبهەی جەماڵش
حەلیمە جە پیر یەئسش حاسڵ کەرد
هانا وە «عبدالمطلب»ش بەرد
واتش موحەممەد جە فڵان گوزەر
گوم بیەن ئیسە نەداروون خەبەر
«عبدالمطلب» دێویا دەردش
سەرزەمین تەم بەست جە ئاهـ سەردش
ناڵا وە زگار پێچیا جە دەرد
دەرلاد تەشریفش وە کۆی سەفا بەرد
قەبیلەی قورەیش جەم کەرد و سەف دا
یەک یەک ڕاهی کەرد وە هەر تەرەف دا
مەککەی شەریف و ئەترافش تەمام
گێڵان هەر جە سوب تاکە نمای شام
هیچ کەس نەیاوا جە ئەو نیشانێ
دیارش نەبی جە هیچ مەکانێ
«عبدالمطلب» وێش موسەللەح کەرد
تەشریف بە تەواف «بيت الحرامعەرەبی» بەرد
موناجاتش کەرد هەر تاکە تاوا
دوعاش بە هەدەف ئێجابەت یاوا
هاتفێ ئاما وە گۆشش دەرلاد
وات پەی موحەممەد خاتر بکەر شاد
بزان موحەممەد خوڎایێ دارۆ
جە کوورەی ئایر نگاش مەڎارۆ
«عبدالمطلب» واتش ئەی هاتەف
موحەممەد جە کۆن ها جە کام تەرەف؟
وات ها جە سارای وادی تەهامە
نە پای درەختێ ئاڵای پەڕ خامە
نیشتەن پەرێ وێش بە شادمانی
ساغ و سڵامەت بە تۆ مزگانی
«عبدالمطلب» جە کەعبەی ئەنوەر
سەلاحش پۆشا ڕاگەش گێرت نە وەر
سەعد سەقەفی و وەرەقەی نوفەڵ
عومەر هەم چەنێش هەر سێ بێ بەدەڵ
دیشان موحەممەد مەحموود موختار
هانە پای درەخت مۆرد مێرغوزار
نیشتەن وە تەنها ئەدەب چوون جاران
مەشغووڵەن چەنی ئەوراق داران
عومەر پەرسا لێش وات کێنی تەنها؟
واتش موحەممەد ئێبن عەبدوڵڵا
عومەر حەزرەتش وە لای باباش بەرد
«عبدالمطلب» ساکن بی جە دەرد
دیدش کەفت جەماڵ خواجەی کائێنات
ڕۆشن بی جە نوور شای عالی سێفات
شوکرانەی حەق کەرد بە شادی و تەرەب
تا بەردش وە لای ئامینەی وەهەب
ئامینە چوون دیش ساتێ شی جە هۆش
جەو دما دیسان بۆ نیا وە بۆش
«عبدالمطلب» چەند وشتر جە زەڕ
دا بە یەتیمان عارەبان بەڕ
دیسان حەلیمەش تەمام غەنی کەرد
جە نۆ حەزرەتش هەم بە ئەو سپەرد