به خشم رفتن شیرین از شاپور
لە کتێبی:
شیرین و خوسرەو
بەرهەمی:
خانای قوبادی (1704-1778)
6 خولەک
588 بینین
شیرین جەی گوفتار دەروونش جۆشا
چون بەحر قوازم جە قین خورۆشا
پەنجەی ڕەنگین بەرد جە خیشم پەروێز
پارە کەرد یەخەش چون غونچەی نەوخێز
جە جام نەرگس ئەو سیمین عوزار
بەرگ سەمەن کەرد بە لالەی وەهار
بەتوندی و بە خیشم واتش بە شاپوور
خوسرەو بێ شەرمەن هەم جە خودا دوور
پادشان بەڵێ نیگوون بۆ بەختش
چون پادشاهان نیەن شنەختش
سا کێن سیوای ئەو سەرش دان وە سەنگ
جە من زەنگ کەردەن تەکلیف بەی ڕەنگ
مەر من خاتوونم تۆ ماچی هەر شەو
مریەم نەزانۆ بشووم بە لای ئەو
شاپر تۆیچ خەیلێ مەست سەرشاری
هیچ پەروات نیەن جە شەرمەساری
کۆتا کەر ئەی حەرف مەینەت ئەنگێزە
سا وەس وە ئەڵماس جەرگم کەر ڕێزە
فرێ گەوهەر هەن سفتەنی نیەن
فرێ گفتە هەن گفتەنی نیەن
ڕاستەن خیرەدمەند موو شکافەنی
بەڵێ فراوان بێ ئینسافەنی
جە بێ ئینسافیت گەور کۆ نیەن
وەس بێ ئینساف بەر، باب تۆ نیەن
چێش بی من بەی تەور، دانای موو شکاو
جە نادانی وێم کەفتم نە گێجاو
هەم دەرکارتەن بە چاپلووسی
بێ سیغەی نیکاح، بە بێ عورووسی
بە دزیی مریەم، بەی سوخەن وەری
پەی نۆکەریی وێت دەس کێشم کەری
بە خودا هەرچەند تۆ دڵ نەوازی
هەنیچ بە حیلە نمەدیم بازی
ئەر جارێ بە حەرف تۆ بازی وەردم
سەرم دا وە سەنگ وە قەولت کەردم
پەی چێش شا یەند من سوبوک مزانۆ
تۆ بەی تەرز و تەور وە لام بکیانۆ
ئاخر نە منیچ فەڕڕوخ ئەختەرم
جا نەسڵ شاهان ساحێب ئەفسەرم
ئافەرین هەی شای فەرەیدوون شکۆ
حەق جە باڵای سەر لێت ناڕازی بۆ
من چەند جار پەی تۆ ڕای چۆڵ تەی کەردم
چەند قەترەی زووخاو زام وێم وەردم
جە سۆنگ سەودات چەند سیاسەت دیم
جە تاج و جە تەخت پدشاهی بیم
ئاخر جە شاهی و جە شەهریاری
پەرێ تۆ یاوام بە پەرستاری
نامەردت کەران بێ شەرتی کەردی
ڕەویەی بزورگان بە جا ناوەردی
ئەرێ هەی شاپوور ساحێب فام و هۆش
مەحرەم پای تەخت خوسرەو لاڵ پۆش
سا یە لایقەن من چەنی خوسرەو
بنۆشین شەراب شەوێ یا دوو شەو
بەڵێ بە شەرتێ مریەم نەزانۆ
نەوا خواریمان چەنی بنمانۆ
نۆشای ئەو شەراب، ئەو شەو نشینی
بە ژار مار بۆ شاپوور چینی
جە ترس تەوبیخ ڕۆمیی «بَيت المالعەرەبی»
خوسرەو چەنی من مەی نۆشۆ بەی حاڵ
ئەر ساحێب شنەخت ئابڕوو دارەن
جە نەسڵ شاهان فەڕڕوخ تەبارەن
هەنیچ بەی دەستوور وە لام نەکیانۆ
من بە هەرزەکار سوبوک نەزانۆ
بە ئەروای بانوی کڵاف سۆسەنی
بە هەر هەفت ئەورەنگ قیبلەی ئەرمەنی
ئەر ئیمجار وە لام بکیانۆ وەی تەور
مکەرووش وە پەند نە ڕووی عەرسەی دەور
شاپوور تۆیچ جە قین بێ ڕایتی پەروێز
مکەرووش دەرسات دەردەم حەلق ئاوێز
بەڵێ ئامانت شاپوور چینی
وەختێ کە مشی خوسرەو موینی
واچە فەرز کەردم ئەمن چەنی ئەو
بە دوزدی نیشتین شەوێ یا دووشەو
چون لۆتی جە ترس دارۆغە بازار
نۆشامان بە هەم بادەی خۆش گەوار
ئەگەر مزانۆ ئەو شای جەم تەبار
هەر بەو دوو شەوە دروست مبۆ کار
خۆ موبارکەن چون نەسیم ئیمشەو
وێم میاونوو وە پای تەخت ئەو
وەرنە ئەی کارە جە حەد بەر شیەن
یە کار شەوێ یا دوو شەو نیەن
ئیسە ها جەی قەسر خرابەی بەد ڕەنگ
مەحبووس و ماتم چون نەقش ڕووی سەنگ
تا بزانوون من جەی دەور گەردوون
چێش ئیرادەشەن، چ تەور مبۆ، چوون
بەڵێ هەی شاپوور عەتارید خامە
نەققاش تەڕ دەست، مەقبووڵ عامە
ئەو کۆنە قەڵتاخ قەیسەر ڕۆمە
بواچە پەنەش بکەراش لۆمە
بە وێش نەنازۆ خوسرەوم بەردەن
چەنی وێم یەکجار ماورۆم کەردەن
ئەر من ڕەزام بۆ پەروێز خوسرەو
غەمزەم ماوەرۆش بە چەنگ هەر ئیمشەو
بە حەلقەی کەمەند گێسووی عەنبەر بێز
مکەرووش دەرسات چێگە حەلق ئاوێز
ئەگەر بکەروون بە چەم ئیشارەت
ماوەروو مەتای شادیش بە غارەت
ئەگەر بواچووم زوڵف عەنبەر فام
بە دەست بەستە ماوەرووش وە لام
نیهایەت جەی باب من فرێ داخم
فراوان دڵگیر، هەم بێ دەماخم
شەهەنشای جەم قەدر ئارۆ بە زەروور
من بە شێت زانان، کیاستەن شاپوور
بە دزیی مریەم نادیرەی بیسات
بەیۆ بکەرمێ بە هەم ئیختیلات
من خۆ بە دانش دانا پەسەندم
دانا عاجزەن جە مەکر و فەندم
خوسرەو ڕەزاشەن بە ئەفسوون سازی
بە دەس شاپوور بدەرۆم بازی
ئێد وات بە توندی، هەم ئەو لەب شەکەر
جە دور ج یاقووت ڕێزنا گەوهەر
شاپوور خاسەن جام مەینەت پێم چەشی
خاس ڕەنگێ زەریف پەرێ من ڕەشی
تا دە ساڵ جە پا، جە زوان بی لەنگ
نەکێشی بە شاد نەقش ڕەنگا ڕەنگ
خامەت چون خەدەنگ نە چۆی حەجەر سم
چەنی جێ دەوات نە دیدەت بۆ گوم
مووی نەققاشیی وێت چون نێش گەژدوم
پڕ بکەرۆ دین، سەر بە شەب بۆ گوم
پەنجەت سەقەت بۆ وە بای دەست جن
چەنی سوورەتێ تۆ کێشای پەی من
ئاخر یە خۆ تۆ بەی تەور پێم کەردی
سێسەد مەن زوخاو تۆ بە من وەردی
شاپوور دێش شیرین پۆشا بەگ شەڕ
تەرسا و زوان بەست وێنەی لاڵ و کەر
فەرماش سا گوم بەر، وەس ئازارم دەر
تابم نەمەندەن وەس بە خارم بەر
شاپوور ئێد شنەفت جەو شۆخ دڵبەر
جە خودا مواست هەر بشۆ وە بەر
هۆرکێشا چارخ بە دەواندەو
یاوا وە پای تەخت فەڕبەخش خوسرەو
شا وات هەی شاپوور دانای لاڵ شناس
وەش ئامای بە خەیر، شێری یا ڕواس
شاپوور حیکایەت ماجەرای شیرین
مەزموون گوفتار ئەو زوڵف عەبیرین
توندی و غەمزە و خیشم، لار و لەنج ئەو
یەک یەک یاونا بە عەزز خوسرەو
خوسرەو جە خەجڵەت سەرش وست نە وەر
جە دورج یاقووت خەرج نەکەرد گەوهەر
جە باب ئەو شۆخ زوڵف وێنەی سونبوڵ
پێچ وەرد، هیچ نەوات، داش بە تەغافول
***
نمەز کۆن خامەی «خانای قوبادیناسناوی ئەدەبی»
تا کە جەی مەقام با زەوق و شادی
شەممەیش جە عیشق فەرهاد کۆ کەن
جە بەخت شیرین چوڵ غونچەی ئەرمەن
پەی تەفریح تەبع یاران نامی
باوەرۆن بە نەزم وێنەی «نیزامی»
جە دمای تەقریر شیرین و خوسرەو
عەشق فەرهادیچ باوەرمێ بە دەو
گۆش دەرمێ وە بەخت فەرهاد کۆکەن
بە ڕاز شیرین شیرین ئەرمەن