قانع و کڵاشکەیەی
لە کتێبی:
شاخی هەورامان
بەرهەمی:
قانع (1898-1965)
4 خولەک
773 بینین
قانع
کڵاشە کۆنەی! پیری دارزیو
هەمیشە مات و ئیسراحەت نەدیو
بێ تیرەی سیرمە بە سرێش ڕاوەساو
بە بێ سەر و قنگ بە پەڕۆ چنراو
سەیر! سەیر! لەو لووتە وەک لووتی کیسەڵ
بڕوانە پاژنەی وەک نووکی پفەڵ
پەڕۆ چادرە کۆن دەسکار وەسا ژن
وەک تەوقی لەعنەت چویتە ملی من
خۆزگەم بەو ساتە کە نیت لە پێما
پێ خاوس ئەڕۆم بو خۆم بە ڕێما
گەڵوی قوڕی وشک بە ناوا لکاو
پێمی کردووە بە چاوگەی زووخاو
ئەر پێ خاوس بم سەد هەنگاو جارێ
دڕک ئەچێتە پێم بەردت لێ بارێ
ئەر تۆم لە پێ بێ کوتەرەی عەزاب
پێم لەت لەت ئەکەی وەک گوشتی قەساب
نە سەگ خواردیتی، نە دز بردیتی
کام خوا نەناسێ! وەها کردیتی؟
ئاخ! بمردمایە و نەجاتم بوایێ
بەڵکو جارێتر تۆم نە دیایێ
بەڵێ دڕاوی دەسەڵات نییە
ئەی ئەم بۆگەنتە، توخوا هی چییە؟
ئەبێ هەمیشە گڵۆڵەیەک بەن
لە باخەڵ ما بێ خۆم بکەم بە پەن
کاتی ڕێ ڕۆین کە تۆی پێ بەسم
نەوا داماڵێی دەرچی لە دەسم
ئەو بەنە کەوا سەرفی تۆی ئەکەم
ئەگەر لە بازار بە کەوشی بدەم
جوتێ جزمەی چاک ئەکا بە ئاسان
مەمنوونیش ئەبێ خاوەنی دووکان
کڵاشی خەڵکی وەختارێ تەر بوو
هەڵئەگەڕێتۆ هەروا زوو بە زوو
تۆ بۆچی هەتا بتنێمە ناو ئاو؟
درێژتر ئەبی یەک گەزشا تەواو
وه‌ڵامی کڵاش
قانع تۆ شێتی هیچ من نابینی
نازانی من چیم، خۆیشت خنکێنی
خۆ، من چم چمم، کەی من کڵاشم؟
لە چاوی کۆنیم هێشتا هەر باشم
ئەوەڵ چم چم بووم چەرمی مانگالات
تەمەن سی ساڵ بوو کە گەیشتمە لات
خەتای پینەیە ئەوەندە زۆرە
لە ڕەش و سپی لە سوور و بۆرە
هەوەڵ چم چم بوم وام لێ هاتووە
تازە گۆڕاوم لە دەس دەرچووە
ئەمە چل ساڵە کە پێڵاوی تۆم
لە تۆ خراپتر کە من ڕەنجەڕۆم
بۆچی؟ نازانی هەرچی کە کۆن بوو؟
کەڵکی نامێنێ ئەوەڵ هەر چۆن بوو
نیزامی عاڵەم چونکە کۆن بووە
کەڵکی نەماوە لە دەس دەرچووە
بنواڕە قانوون لە ئەسڵا چاک بوو
وەکوو کارەبا تەواو ڕووناک بوو
چونکە کۆن بووە تامی نەماوە
بۆ ئەوە چاکە بیخەیتە لاوە
ئەوسا پەرژین بوو بۆ حەقی بێ دەس
هیچ کەس زۆر نەکا لە ماڵی هیچ کەس
ئێستە سندووقی پارەی بەرتیلە
بێ دەس بە قانوون تەواو زەلیلە
یا دینی ئیسلام کە کردی زهوور
چوار قوڕنەی دنیای چاک پڕ کرد لە نوور
چونکە کۆن بووە قەدری نەماوە
لە من خراپتر تەواو فەوتاوە
شیربایی حەرام ئەکەن بە حەڵاڵ
ئەسوڕێتەوە ئەم ماڵ بۆ ئەو ماڵ
مامۆسای زیرەک هیچ لێی ناوەستێ
لەسەر شیربایی مارە ئەبەستێ
بەهەشت ئەفرۆشن بە هەژارەکان
چاو خەڵک ئەبەستن بۆ زۆردارەکان
سوودی مام حاجی ناو ئەنێن سەلەم
خەڵک ئەخڵەتێنن لە زۆر تا بە کەم
نیزامی عاڵەم بۆیە شێواوە
خوار و خێچ بوە و چاک لێی قەوماوە
چونکە دەمێکە دروس کراوە
تەواو کۆن بووە، بۆیە فەوتاوە
نابینی کە کوڕ دوژمنی بابە؟
باب بۆ مەرگی کوڕ دڵی کەبابە
نابینی کە کچ ڕەحمی نەماوە؟
بۆ ئەمری دایکی گوێی هەڵدوراوە
نابینی کە ژن گوێ نادا بە پیاو؟
مایەی ماڵەکەی ئەدا بە سوراو
کێ دیویە هەرگیز ئیمزا بە پارە
بۆ لێقەوماوی کزی بێچارە
کێ دیویە عەتتار کوتاڵفرۆش بێ
هەم سەیدەلی بێ و دەوای نەخۆش بێ
شێخ و جاسووسی؟ حاجی و دەسبڕین؟
مامەڵەی بەهەشت بە پارە کڕین
مەئموور و دووکان! ئاسنگەر و جووت؟
خەیات و حۆقە؟ یا نانەوا و فووت؟
ئەفەندی و بەرتیل؟ لادێیی و گریان
توتنچی و لاسیک؟ سەعاتچی و کورتان؟
ئەمانە هەموو ئەبینرێن بە چاو
ناشتوانی تەواو ناوی خەیتە ناو
نیزامی عالەم ئەگەر چاک ئەبوو
لەم توڕەهاتە تۆزێ پاک ئەبوو
مەگەر دووبارە دەورێکی تازە
ناڕێکی ڕێک کا بێتە ئەندازە
هەر کەسێ لەسەر ئیشێ دانیشێ
بۆ ئیشێکی تر ئاخ هەڵنەکێشێ
قانعناسناوی ئەدەبی بە ناحەق گلەم لێ ئەکەی
بە خوت و خۆڕایی تانەم لێ ئەدەی