٥
زینێ، زینێ، گەرەکە، تو بدی من...
ب ڤێ گۆتنا موسلیم ئاغا، هەموو مەجلسا حوسێن ئاغایێ ئیبیش دکەنە. ب قاسی کێلیەکە درێژ، هەرکەس، ب دەنگەکێ بلند، دکەنە. ب تەنێ جەلادەت بەگ ناکەنە. ئەو جخارا خوە دکشینە و ل وان دنهێرە.
- ناخوە، وە فاهم کر کۆ ئەز ئێ چیرۆکا خەلیل ئاغا و قەرواشا وی بێژم، موسلیم ئاغا دبێژە و دیسان دکەنە.
جڤات ژی پێ رە. د ڤێ شەڤا چکسایی دە، مەجلیسا حوسێنێ ئیبیش هەم شێنە، هەم ژی گەرم. ب قاسی دەهـ کەسان، کوردێن شامێ و چەندێن ئالیێ جزیرێ کۆ ب مێڤانداری هاتنە شامێ، ژ بۆ شەڤبهورکێ، جڤیانە. دوومانا سۆبا کۆ ل بەر دەڤێ دەرییە و دوومانا جخارێ دکەڤە ناڤا هەڤ. دەری و پەنجەرە گرتینە، هاوا ئۆدێ گەلەکی گرانە. جەلادەت بەگێ کۆ هینێ هاوا پاقژ بوویە و سال دۆنزدەهـ مەهـ پەنجەرێن مالێ ڤەدکە، ژ هاوا ئۆدێ ئەجز دبە. لێ ئەو دەنگێ خوە ناکە، چایا کۆ ژێ رە هاتیە، ڤەدخوە و مینا یێن دن، جخارێ دکشینە. ئۆدە سادەیە. ل عەردێ مەهفوورن و خالیچەیەکە بەسیت راخستییە. ل سەر مەهفووران ژی دۆشەک. مێڤان ل سەر دۆشەکان رۆنشتنە. حوسێن ئاغایێ ئیبیش نە ل ئۆدێیە. ئەو حەتا دەرەکە چوویە
- میرێ من، ئەگەر تە ئیزن هەبە، ئەز ئێ ژ جەمەتێ رە چیرۆکا خەلیل ئاغا بێژم، موسلیم ئاغا ژ جەلادەت بەگ دپرسە.
- ریجا دکم، موسلیم ئاغا، جەلادەت بەگ، ب هێدیکا دبێژە. فەرمۆ...
موسلیم ئاغا ل جڤاتا ئۆدێ دنهێرە، سمبێلێن خوە با ددە، دکەنە، «هوون دزانن، خەلیل ئاغا هەیە»
دبێژە و دەست ب چیرۆکا خوە دکە، - هوون دزانن، خەلیل ئاغا ئەلمیە کۆ خزمەتکارا وی، خالتیا زینێ، هەر دەم ئالیێ وی بکە و ب مسینێ دەست و لنگێن وی بشۆ...
موسلیم ئاغا کۆ خوەدیێ چەند ژنان و چەند گوندێن ئالیێ چیایێ کورمێنجە، ل ڤر، رادوەستە و دیسان ل جەلادەت بەگ دنهێرە. بالا جەلادەت بەگ نە ل سەر موسلیم ئاغایە، ئەو ل سۆبە و دوومانێن کۆ ژێ رادبە، دنهێرە.
- میرێ من، ل قسوورێ مەنێرە، موسلیم ئاغا دبێژە، دیسان دکەنە و چیرۆکا خوە ددۆمینە، بەلێ، خالتیا زینێ ئالیێ خەلیل ئاغا دکە. رۆژەکێ... خەلیل ئاغا... ئەوێ خوە... یانی قامیشێ خوە رەپ دکە...
و بانی زینێ دکە، دبێژە، «زینێ، دە وەرە، ئالیێ من.» دەما زینێ دەرە با وی، ئەو ئەوێ خوە... یانی ئەوێ خوە یێ رەپ دەردخە و دبێژە، «زینێ، دە وەرە، جارەکێ ژی ڤی رەبەنێ ها بشۆ... ما تو ڤی ژی جارەکێ بشۆیی، کەڤر ئێ ببارە!»
چیرۆک خەلاس دبە. موسلیم ئاغا دکەنە، گاڤا ئەو دکەنە، هەموو بەدەنا وی یا گرس دهەژە. یێن دن ژی دکەنن. وەلێ دخویە کۆ کێفا وان گەلەکی ژ چیرۆکێ رە هاتیە. ئەو، ب دەنگ، دکەنن.
جەلادەت بەگ، ب تەنێ، جخارە دکشینە و ل موسلیم ئاغا، رۆیێ وی یێ فرەهـ، کەنێ وی یێ بێپەروا دنهێرە، جارەکێ ل موسلیم ئاغا، جارەکێ ژی ل یێن دن دنهێرە. ب هێنجەتا چ ڤی ئاغایی ئەڤ چیرۆک گۆت؟ چما؟ ئەڤ ئێن دن چما ئەڤچەند دکەنن؟ چما ئەڤ چیرۆک ئەڤچەند خوەش و بالکێش بوو؟
جەلادەت بەگ هێ وەها دفکرە، یەکێ دن ئێ کال، بەژندرێژ، ژار و ریهدرێژ کۆ جەلادەت بەگ بەرێ هیچ نەدیتیە، دەست ب ئاخافتنێ دکە.
- ئەگەر میرێ مە رێ بدە، ئەز ئێ چیرۆکەکێ ببێژم، ئەو دبێژە، لێ یا من نە مینا یا موسلیم ئاغا بێ ئەدەبە.
بێیی کۆ ئەو ل بەرسڤا جەلادەت بەگ بپێ، ئەو دەست ب چیرۆکا خوە دکە و دبێژە،
- رۆژەکێ هەزرەتێ محەمەد ئەلەیهیسەلام ژ جەبرائیل دپرسە، دبێژە، «یا جەبرائیل ئەلەیهیسەلام، تو ئایەتان ژ من رە تینی. باشە، کی وان دشینە؟ کییە؟» جەبرایل دبێژە، «ئەز نزانم. ئەز دەرم قاتا خوەدێ، ل ور ئایەتان وەردگرم و تێم. کەسێ کۆ ئایەتان ددە، ل پاش پەردەکێیە. ئەز وی نابینم.» هەزرەتێ محەمەد ژ جەبرایل دخوازە کۆ ئەو جارەکە دن ل پاش پەردێ بمەیزینە، کا کییە ئایەتان دشینە. جەبرایل وەکێ هەزرەتێ محەمەد دکە، دەرە و پەردێ ڤەدکە. لێ چ ببینە؟ هەزرەتێ محەمەد ب خوەیە، ل ور رۆنشتیە. ئەو پۆشمان دبە، ڤەدگەرە، تێ با هەزرەتێ محەمەد. محەمەد ئەلەیهیسەلام ب مەراق ژێ دپرسە کا کییە ل پاش پەردێ رۆنشتیە. جەبرائیل دبێژە، «یا محەمەد، کەسێ پاش پەردێ و پێش پەردێ ژی ئەینییە، یانی تو هەم ل ڤر ی و هەم ژی ل ور ی...»
جڤات دیسان دکەنە. دیسان، ژ جەلادەت بەگ پێ ڤە، هەموو ب هەڤ رە دکەنن.
- سەیدا تە ئەڤ چیرۆک ب هێنجەتا چ گۆت؟ جەلادەت بەگ ژ کالێ ریسپی دپرسە. ببۆرە، ئەز باش تێنەگهیشتم.
- من ئەو ب قەستا مەلە و شێخێن مە گۆت، میرێ من، خوەدیێ چیرۆکێ دبێژە. تو دزانی، مەلە و شێخێن مە...
وی هێ گۆتنا خوە خەلاس نەکریە، حوسێن ئاغایێ ئیبیش دکەڤە هوندر. جڤات رادبە سەر پیان.
حوسێن ئاغا سلاڤ ل وان دکە و تێ نک جەلادەت بەگ و دەستێ خوە ددیێ.
- میرێ من، من ئەفوو بکە، هایا من ژ هاتنا تە نەبوو، ئەو ب کەن دبێژە. زارۆیان خەبەر ب من گهاندن، ئەز ب لەز هاتم. فەرمۆ، ئەم رۆنن.
- نا، گەلەک سپاس، ئەگەر تە هنەکێ وەخت هەبە، من دل هەبوو، ئەم هنەکێ بپەیڤیانا، جەلادەت بەگ، ل پێ، دبێژە.
- فەرمۆ، حوسێن ئاغا دبێژە و ب دەستان رێ نیشانێ جەلادەت بەگ دکە.
جەلادەت بەگ ژ جڤاتێ خاتر دخوازە، پێلاڤێن خوە یێن کۆ ل بەر دەری نە، دخە لنگێن خوە، حوسێن ئاغا ژی یێن خوە، دیسان، دخە لنگێن خوە و هەردو ب هەڤ رە، ژ ئۆدێ دەردکەڤن.
د وان رۆژان دە کۆ تو نها بەحس دکی، ئەز ب دوور کەتبووم؛ ژ خوە، ژ هەبوونا خوە، ژ وەلاتێ خوە، ژ دەم و وەختێن خوە یێن زارۆکتی و خۆرتیێ یێن ستەمبۆلێ، ژ بیر و حس، ژ ناس و دۆست، ژ خوەندن و نڤیسین، ژ گۆتن و قسەیێن بریندار دوور بووبووم. ئەز دوورکەتی و دەرکەتی بووم. هەر تشت د ناڤ بێدەنگیەکە کوور دە غەریبێ من بوو. ئەز، غەریبێ وەلاتێن غەریب، بووبووم غەریبێ هەر تشتی.
نەچاری و بێگاڤیێ نەفەس ل من چکاندبوو، ئەز ژ هەر تشتی ب دوور خستبووم. ب تەنێ سەید و نێچیر مابوو. ب تەنێ نێچیر و سەیدێ ئەز ژ دەرد و کەسەران، نەچاری و بێگاڤیان ب دوور دخستم. دۆستێن من رۆجێ لێسکو، حوسێن ئاغایێ ئیبیش و چەند فرانسزێن دن کۆ ژ نێچیر و سەیدێ حەز دکرن، بووبوون هەڤالێن من ئێن رەڤێ. (بەلێ، نێچیر و سەید رەڤ بوو.) سەید و نێچیرێ ئەو ڤالاهیا بۆش ئا هاوار و رۆناهی -یێ داگرتبوو... هەما چ بگرە هەر هەفتە، ئەم دچوون سەیدێ. تو کێمانیێن کنچ، تاخم و تفنگێن من ئێن نێچیرێ نین بوون. کنج و تاخمان کاموران ژ پاریسێ شاندبوون، تفنگ ژی یا حەسەن ئاغایێ هاجۆ بوو. گاڤا بەربانگا سبێ، بەری کۆ رۆ هلهاتبە، هەڤالێن من، ب جیپێ، دهاتن، ئەز حازر بووم. د ئێڤارێ دە، من بەرک حازر کربوون و بەری کۆ ئەو وەرن، من کنجێن خوە یێن بۆز ل خوە کربوون و رەخت گرێدابوون. ئو ب هاتنا وان، ئەم ب رێ دکەتن. گەرچی نە شەنگێ و نە ژی بەلێنێ مابوون. شەنگێ ل کوچێ د بن عەرەبەیەکێ دە مابوو و مە ژێ رە، ب هێسترێن سینەم و جەمشید، شینەکە نەدیتی ل دار خستبوو. بەلێنا کۆ ئێدی پیر بووبوو ژی چووبوو گوندێ خوە. پشتی کۆ من کەو ئازاد کرن، من بەلێنێ ژی شاند گوند. ژخوە سەگ و تاژیێن من ئێن وەفاکار نەبوونا ژی دبوو، ژ بەر کۆ ئێدێ ژیپ هەبوون، ب ژیپێن مر. لێسکۆ و حوسێن ئاغایێ ئیبیش، ئەم دکەتن پەی نێچیرێن خوە. ئەم دچوون نێچیرا غەزال و بەتان کۆ د هەر دەرێن سووریێ دە هەبوون. ل جزیرێ، سەرێ کانیێ، ناڤبەرا دێر و هەسچێ، ل دۆرالیێن تدموور و رسافێ، ل ناسریرە و جێروودێ... غەزال کەرێ ب کەرێ دگەریان. جارنا کارێن وان راستی مە دهاتن، جارنا ژی نێری. جارنا ژی کەورۆشک. د بەربانگێن سبەهان و هنگوورێن ئێڤاران دە، غەزالان خوە ل زەڤیێن گارسان دگرتن. گەلەک جاران ب غەزالان رە بەت ژی دهاتن دیتن.
ژ سبێ حەتا ئێڤارێ، ئەم ل پەی وان بوون. من بیر و هشێ خوە ددایێ، ژ سبێ حەتا ئێڤارێ، هشێ من ل سەر وان بوو، -دا کۆ هشێ من ژ ژینا من ب دوور کەتا. لێ راستیێ هەرتم زۆرا خەونێ دبر. دەرەنگێ ئێڤاران، ئەز، تەڤی غەزال و بەتێن کوشتی، ڤەدگەریام مالێ. زارۆک ل دۆرا من دجڤیان، وان و رۆشەنێ حەیوانێن کۆ من ئانیبوون، دبرن متبەخێ. سینەمێ دلەزاند و دچوو پلاکا ترکی «هەر یەر کارانلک» داتانی سەر گرامۆفۆنێ. وێ دزانیبوو کۆ من گەلەکی ژ شیرا وێ سترانێ حەز دکر. (لێ وێ نزانیبوو کۆ ستران قولپیبوو سەر قەدەرا من و وێ حسێن من ژی ڤەدگۆتن...) جەمشید ژی تەختێ سەترەنجێ دانی دا کۆ من پێ رە بلیستا.
وێ شەڤا کۆ ئەز چووم مالا حوسێن ئاغایێ ئیبیش، دیسان، ئەز ژ سەید و نێچیرێ هاتبووم. ئیجار ئەز دەست ڤالا بووم. مە ب تەنێ کارکەک، ساخ گرتبوو و ئەو ژی دابوو لەزگین ئاغا، یانێ مر. لێسکو دا کۆ ئەو وێ دیاری خانما خوە فلۆرەنسێ بکە. وێ شەڤێ، پشتی کۆ سینەمێ پلاک دانی سەرێ، ئەو هاتە نک من و ل عەردێ رۆنشت. وێ دل دکر تشتەک بگۆتا. من ئەو پێ دا گۆتن؛ وێ جل و بەرگێن نۆ دڤیان... تاڤلێ من خوە دا هەڤ و ب کنجێن سەیدێ، ئەز دەرکەتم، تەڤی کۆ شەڤ ئێدی دەرەنگ بوو، چووم مالا حوسێنێ ئیبیش. ل ور ژێ، هەر مینا کۆ تو بەحس دکی، ئەو شێخ و ئاغایێن مە رۆنشتبوون و چیرۆکێن خوە ژ هەڤ رە دگۆتن! ئیش و کارێ وان هەرتم چیرۆک بوو. بیر و هشێ وان هەر ل سەر چیرۆکان بوو. خوەندن، نڤیسین، ئافرین، ئاڤاکرن، ئەسەر، مەدەنیەت... ئەڤ تشت دوورێ وان بوو. شەب و شەکر ل نک وان یەک بوو. ب پیقەپیق، ئەو دکەنیان و مینا هەر جارێ، شەڤبهورکا خوە ل دار دخستن. وەختا لەگلەگێ دچوو ب لەقلەقێ... ئەگەر یەکێ کۆ ئەو ناس نەکرنا، ل ور بوویا، وێ دێ باوەر بکرا کۆ دۆستی و سامیمیەتا وان کەسێن رۆنشتێ بێپایان بوو. لێ من دزانیبوو کۆ نە وەلێ بوو. ئەو ب هەڤ رە دکەنیان و چیرۆکێن مەلە و شێخان دگۆتن. لێ ل پەی هەڤ ژی دژمنێ هەڤ بوون و هەزار و یەک تشتی ل دژێ هەڤ دگۆتن. هەروەها ل دژێ من ژی... ٢٤-٢٥ سالێن من ئێن رۆهلاتێ هینی من کربوو؛ کورد نە یەک بوون، یەکیتیا وان پر دژوار بوو و وان گۆرا هەڤوودو دکۆلان. دنیا دژمنێ وان بوو، ئەو ژی دژمنێ هەڤ بوون. هەر جارا کۆ من جڤاتێن وان ددیتن، گۆتنێن ئۆڤدوس، مامۆستەیێ رۆژێن من ئێ ستەمبۆلێ، دهاتن بیرا من؛ مرۆڤ گورێ هەڤن... لێ کورد نە ب تەنێ گورێ هەڤ، ئەو روهستینێ هەڤ بوون ژی. دنیایێ نەفەس ل وان چکاندبوو، وان ژی، ب دژیتی، بەربەری، هەسوودی، دەخەسی، تەشقەلە و خرەجرێن بچۆک و پووچ، هەر رۆژ، هەر ساعەت، هەر دەقە، نەفەس ل هەڤ دچکاندن. دنیایێ رێ ل وان گرتبوو، وان ژی ل هەڤ... و ل من... ل من... هنگێ ل پارلامەنتۆیا سووریێ شانزدەهـ وەکیلێن کوردان هەبوون. من هەموو دناسین، هەموو دهاتن و دچوون مالا مە. لێ مە دکر نەدکر، مە نکاریبوو ئەو بانیانا نک هەڤ دا کۆ وان ژ بۆ گەلێ خوە یێ رەبەن و بێماف تشتن چێ بکرانا. ئەو نەدهاتن نک هەڤ، -ژ بەر کۆ ئەو ل دژی هەڤ بوون، نا نە ل دژی هەڤ، دژمنێ هەڤ بوون. ئەو دچوون و ب دژمنێن زمان و چاندا کوردی رە دبوون یەک، لێ نە ب یێن خوە رە!.. دەڤ ژێ بەردە، ئەم گۆتنێ زێدە نەکن. تو ڤەگەرە سەر رۆمانێ، سەر بیرێ، بیرا قەدەرێ...
- میرێ من، فەرمۆ، ئەمرەکێ تە؟ حوسێن ئاغا، ل بەر دەری، ژ جەلادەت بەگ، ب مەراق دپرسە.
خزمەتەک کۆ ئەز بکاربم پێ رابم؟
- حوسێن بەگ، ئەو زەڤیێن تە یێن گوند... جەلادەت بەگ ژ پاکێتا جخارێ جخارەیەک دەردخە، وێ ڤێدخە و بێیی کۆ ل حوسێنێ ئیبیش بنهێرە، دپەیڤە. تێ بیرا تە، تە بەحسا وان زەڤیان کربوو...
- بەلێ، تێ بیرا من.
- گەلۆ ئەو ژ بۆ پەمبوو نابن؟ نها هەرکەس بەحسا پەمبوو دکە هەرکەس پەمبوو دچینە... مرۆڤ نکارە ل ور پەمبوو بچینە؟
- بەلێ، چما نا. عەرد گەلەکی رندە. لێ ئاڤ دڤێ...
- ما مرۆڤ نکارە بیرەکێ بکۆلە و ژێ ئاڤ دەرخە؟
- بەلێ، چما نا... ئاڤ پرە، مەرڤ دکارە ئاڤێ دەرخە.
- حوسێن بەگ، من بریارا خوە دایە، ئەز دڤێ دەست ب شخولەکێ بکم کۆ هنەکێ پەرە بینە، هنەکێ حالێ مە چێتر بکە. ئەگەر ب دلێ تە بە ژی، م دل هەیە، ئەم پەمبوو بچینن...
- میرێ من، سحەتا تە خوەش. نە هەوجەیە کۆ ئەم گۆتنێ راکن و داینن. ژ نها پێ ڤە، ئەو زەڤی یێن تە نە...
- حوسێن بەگ، ئەم ئێ پەمبوو بچینن، ئەم ئێ بیرەکە یەکتا بکۆلن، ژێ ئاڤەکە بۆش دەرخن و ئەم ئێ پەمبوویەکە باش راکن...