٣
جەلادەت، جانان و هەردو برایێن جەلادەت، کاموران و تەوفیق بەرێ خوە ددن گالاتایێ، رەستۆرانا جەنیۆ دا کۆ ل ور تشتەکێ ڤەخون، هەتا کۆ کەشتیا ساعەت پێنجێ دانێ ئێڤارێ تێ. جەنیۆ مینا ئیستاسیۆنا کەشتیانە، کەسێن کۆ ل هێڤیا هاتنا کەشتیانن، تێن ڤر، چەندەک روودنن، تشتەکێ دخون و ڤەدخون و پاشێ دەرن. کەسێن کۆ تێن، بێتر رۆژنامەڤان و نڤیسکارن. هایا وان باش ژ گوهەرین و پێشکەتنێن جیهانێ، رەوشا دەولەتێ و لیستکێن سیاسی یێن ل پەی دەریان هەیە. پرانیا وان د رۆژنامە و کۆڤارێن جاگالۆگلویێ دە دخەبتن و ئالیگرێن هێز و کۆمێن سیاسی نە. ژ بەر ڤێ یەکێیە کۆ ناڤێ جەنیۆ بوویە «بەرۆشا گۆتن و پاشگۆتنێ.» نووچەیێن هەرێ داوین ئێن هەر تشتێ، پێشی ژ جەنیۆ تێ بهیستن و پاشێ بەلاڤ دبە.
د ڤان رۆژێن داویا تەباخا ١٩١٤ -ئان دە، نووچە و خەبەرێن پر گران و گرینگ، ب لەزا برووسکێ، ل پەی هەڤ تێن. شەرەکێ پر مەزن ئێ جیهانێ دەست پێ کریە، دەولەتێن هەری مەزن و دەستهەلاتدار ئێن جیهانێ کەتنە هەڤ. فرانسز، ئینگلیز و ئیتالی ل ئالیەکێ نە، ئالەمان، نەمسەیی و رووس ژی ل ئالیەکێ نە. هەردو ئالی ژی ب خورتی دەرن سەر هەڤ و ب خورتی هەول ددن کۆ ئەنیا خوە، ب دەولەتێن دۆست و ئالیگر، فرەهـ بکن. ژ بۆ هەردو ئالیان ژی هەبوون و پشتگریا دەولەتا ئۆسمانی پر گرینگە و هەردو ئالی ژی ل پەی دۆستیا دەولەتا ئۆسمانی نە. لێ بەلێ، دەولەتا ئۆسمانی کۆ د دەستپێکێ دە نە خوەدیێ سیاسەتەکە دیار بوو، نها سیاسەتا خوە دیار کریە؛ ئەو پشتگری ل ئەنیا ئالەمانان دکە. دەولەتێ ب ئالەمانان رە پەیمانەکە دۆستیێ ئیمزە کریە، جەنەرالەکێ ئالەمانی کریە سەرۆکێ هێزێن ئەسکەرێ یێن دەولەتێ، سەفەربەرێ ئیلان کریە، هەموو پەیمانێن کەڤن ئێن ب دەولەتێن دن ئێن ئەوروپێ رە، ب سەرێ خوە، فەسخ کریە و نها ژی د ناڤ حازریێن نو دەیە.
نووچەیا هەری داوین ئا جەنیۆ ئەڤە؛ ئیتیحادچێ کۆ دەولەت ب دەست خستنە و کارێن دەولەتێ دمەشینن، حازریا ئێریشەکێ مەزن دکن. ئەو ئێ، ب ئیهتمالەکە مەزن، باڤێژن سەر رووسیایێ. و ئەو ئێ هەرچ کەسێن کۆ دکارن چەک هلدن، بکن ئەسکەر.
د ناڤ ڤان خەبەر و حازریان دە جەلادەت و جانان ژی حازریەکێ دکن؛ ئەو ئێ د دەمەکە نێزیک دە دەستگرتی بن. ئەو ئێ د جەنیۆ دە هەم هنەکێ روونن و هەم ژی بریارا خوە یا نۆ ژ کاموران و تەوفیق رە ببێژن. جانان، ب بەژنا خوە یا درێژ، ب پۆرێ خوە یێ درێژ، ب چاڤێن خوە یێن هونگوڤین، ئیرۆ، د ناڤ فیستانەکێ بنەڤشی دە، بوویە مینا ژنەکە خەونان. چاڤێن وێ یێن کلکری، مینا ئەسمانێ ئیرۆ، دبرقن. روویێ وێ یێ خوەش و سادە دکەنە، مینا ڤێ رۆژا گەرم، گەرمە، دلێ دۆرئالی گەرم دکە.
گاڤا ئەو ل کێلەکا ماسەیەکە درێژ روودنن، کاموران دەست ل گارسۆنێ ل بەر دەری دکە و ب کەن ژ یێن دۆرا خوە رە دبێژە،
- ئەم ئێ ڤێ خەبەرا پیرۆز، ب قەدەهەکە مەیا سپی یا جەمدی، پیرۆز بکن.
پێنووسا تە ریا خوە ڤەدکە، تو ب قیما خوە یی. من ناڤێ دەرس و شیرەتان ل تە بکم. لێ تو ژی دزانی، ریا قەدەرێ نە راستە -راستە، فەتلۆکەیە، تێ دە گەلەک خاچەرێ هەنە و ئەو هەموو قەدەرن، قەدەرێ تینن پێ. ئەز دنهێرم، بالا تە گەلەکێ ل سەر شەخس و سەرپێهاتیێن شەخسییە. تو هن تشت، بوویەر و پێوەندیێن دۆرئالی کۆ ل سەر ریا قەدەرێ نە، ژ بیر دکی، یان ژی نکاری ل هووناندنا رۆمانا خوە بینی. ئەم ببێژن، رەوشا کوردان ئا وان سالان، نەمازە رەوشا وان ئا ل باژارێ مە ستەمبۆلشوێنێ... ب ئالیەکێ ڤە، قەدەرا من ب ڤێ ژی گرێدایی بوو، ئەڤ ژی هیمەکی ئەساسی یێ قەدەرا من بوو.
د ناڤ وان تەشقەلە و گەرەمۆلێن خورت ئێن سیاسی و جڤاکی دە، کوردان ژی خوە دلڤاندن. دەستپێکا سالێن ١٩١٠ -ئان، ژ بۆ کوردان ژی گرینگ بوو. سالا ١٩١٢ -ئان، وان یەکیتیەک ب ناڤێ هێڤی ئاڤا کرن. ئامانجا هێڤی -یێ رەشاندنا هێڤیێ بوو. کورد هەوجەدارێ هێڤیێ بوون. کوردان، ب تایبەتی ژی خۆرتێن کوردان، خوە ل دۆرا ڤێ یەکتیێ گرتن. مام و پسمام، ئاپ و برازیێن من ژی تێ دە، ب خورتی، خەبتین. وان ب ناڤێ رۆژێ کورد، ب گۆتنا وێ رۆژێ، موجەلەیەک دەرخستن. پسمامێ من محەمەد سالح بەدرخان سەرنڤیسکارێ وێ بوو. ئەو باڤێ رەوشەنێ بوو. بەلێ، رەوشەنا کۆ دێ پاشێ د رۆژێن من ئێن تەنگ و تارێ یێن ژینا من ئا موهاجر دە، ببوویا هەڤالا ژینا من و دیا زارۆکێن من. من رەوشەن ژی، جارا یەکەمین، د وان رۆژێن رۆژێ کورد دە دیت. سالح بەگ، ژ بۆ کۆڤارێ، ب ناڤێ «هشیار بین» بەندەک، ب کوردی، نڤسیبوو و دخوەست وێ نیشانێ مە بدا. ئەز ژی ل نک مامێن خوە بووم. ئەو ل مالا مامێ من مراد بەگ بوو. رەوشەن و دیا وێ ژی پێ رە بوون. ب گۆتنا ئامۆژنا ستی، رەوشەن هنگێ پاریەکی زارۆک بوو. ئومرێ وێ نە ل سەر ٤ -٥ سالان بوو. ژ وێ رۆژێ، پۆرێ وێ یێ گورمشکی و فیستانێ وێ یێ رەنگین د هەشێ من دە مان.
هەچی کورد بوون، بەندا سالح بەگ رەوشا وان باش نیشان ددا. بەندا سالح بەگ وەها دەست پێ دکر؛ «ژ برایێن مە کوردان رە هشیاربین دڤێ. هەکە ژ پاش نهۆ ژی ئەم چاڤێ خوە ڤەنەکن و ژ وێ خەوا گران هشیار نەبن، ژ مە رە کوردانیا مە ناهێلن و ئێ مە ژ ناڤ هۆلێ باڤێژن.» ئەڤ رێزێن سالح بەگ کۆ من ژی پاشێ جار ب جار، ژ نۆ ڤە، ب گەلەک هێنجەتان، نڤیسین، هەوجەداریێن هەری بنگەهین ئێن کوردان بوون. کوردان یەکتی، زانین، هشیاری و هێزبوون دڤیا. کوردێن ستەمبۆلێ ب ڤی کاری رابووبوون. مالباتا مە ب خورتی د ناڤ ڤی کاری دە بوو، ئەز ژی کەتبووم ناڤ رەفێن وان...
من درێژ کر. من ژی جەرباندیە، ئەز دزانم، مەرڤ چ ژی بکە، د نەقشاندن و ئاڤاکرنا خەون و خەیالێن رۆمانێکێ دە، نکارە خوە ب هەر تشتی، ب هەر کتەکتێ، بگهینە. لێ گۆتنا من ئەڤە؛ د وان رۆژێن تەڤیهەڤ و ب لەز دە، ل سەر ریا قەدەرا من، ل ملەکێ ئەڤین، حەزکرن، جۆش، کێف، حازریێن دەستگرتیێ هەبوون، ل ملەکێ ژی ئامانج و هەدەفێن مەزن هەبوون.
- جارەکە دن، ژ بۆ خەبەرا پیرۆز، ژ بۆ سەرفرازیا جانان و کەکێ مە جەلادەت.
جانان، جەلادەت و هەردو برایێن وی دلۆپێن داوین ئێن پیانێن خوە ڤەدخون و رادبن پێ دا کۆ هەرن. ئێدی وەختا چووینێیە.