بەیتا شێخێ سەنعانی (٦)

لە کتێبی:

دیوانا فەقیێ تەیران

بەرهەمی:

فەقێ تەیران (1590-1660)

7 خولەک 1667 بینین

زمان:

کوردیی باکووری

قاڵب:

قەسیدە

کێش:

فۆنت:

٣٠٠

حالێ ل شەیخ رەحمانیە؛ دا هوون مەبێن نەفسانیە

وی یەک دییە، یەک زانییە؛ دین کر مەیا وەحدانەتێ

ئەڤ رەنگ دبێ پەیغەمبەرە؛ شەیخ مەستێ بادا ئەکبەرە

خەمرا ڤەخواری کەوسەرە؛ ئەو مەی ژ وێ مێوێ وەتێ

هەر مێوەکێ خەمرەک هەیە؛ هەر خەمرەکێ تەمرەک هەیە

ڤان لەولەبان ئەمرەک هەیە؛ چەرخەک دچی، چەرخا دِ تێ

هەر چەرخەکێ دەنگەک هەیە؛ هەر وەقتەکێ رەنگەک هەیە

هەر شۆخەکێ شەنگەک هەیە؛ بابەت دکێشی بابەتێ

ئەو حۆرییا شەیخ بابەتە؛ ئەبیەز یەدا جهـ جەننەتە

لەب شەککەرا نەی قامەتە؛ تێک تەییباتا نعمەتێ

ئەو تەییبات و تەییبین؛ تەرسا بەچا پوڕ هەمنشین

دێ بێتە دەست شەیخێ ئەمین؛ جاما کو قەرقەف ب خوە تێ

جاما خودێ سیقال کری؛ تەژی شەرابا ئال کری

قسمەتێ شەیخێ کال کری؛ کەلبێ سیاهـ دەڤ نادەتێ

تاها دبێ نیشان ئەڤە؛ ئەو زاهری ژ رەنگێ مەڤە

باندێ سوبەح شەیخ تێتەڤە؛ بەلکی کو کچ دپێڤەتێ

ژ بەرەکەتا وەقتێ سەبایێ؛ شەیخ عەتار مزگین گهایێ

نوو ڤەکر سازێ سەمایێ؛ سۆفیان جۆش ڤێکەتێ

سۆفیێ موسحەف حەمائل؛ تێک و ڤێک چوونە موقابل

وان هلاڤێتن جەلاجل؛ دەنگها شەیخ دغەفلەتێ

شەیخِ گاڤانێ بەرازان؛ ئشتها چوو زکر و سازان

چەڕڕخی دا چەرخ و بازان؛ مەشییا ناڤ داوەتێ

مەشییا ژ دوورڤە دیار بوو؛ گوهـ ل دەنگێ شەیخ عەتار بوو

هێژ ب کونکۆخ و زنار بوو؛ خۆهـ ژ شەرمان ڤێکەتێ

شەیخ بوویە دۆلاب ل دەشتێ؛ مەلەکێ هادی گەهشتێ

وی زنار ئاڤێت ژ پوشتێ؛ شوشتی ب ئاڤا رەحمەتێ

مەلەکێ هادی بخار هات؛ قسسەتا مورشد بکار هات

شەیخ بدەستێ شەیخ عەتار هات؛ هەروەکی ژ کەعبێ ڤەتێ

دوڕ ژ بەحرا «نوون» و «کاف»ێ؛ شەیخ عەتار ئینا کەشافێ

سۆفیان بەردا تەوافێ؛ خاچ حەبینێ دل کەتێ

دل کەتە ذکر و سەمایێ؛ گازییا بانگا قەزایێ

دلبەرێ ل «دێرا کەلایێ»؛ سەکنی، گوهـ ددەتێ

سەکنی گوهـ دا خورۆشێ؛ سۆفیان دا نۆشە نۆشێ

باتنی کچ هاتە جۆشێ؛ ئەسەرا وان ڤێکەتێ

ئەسەرا نوورا کەمالێ؛ ئاگرێ شەیخێ شەمالێ

گرتە فندا چاڤ غەزالێ؛ ئەو فەتیلا شوعلەتێ

شوعلەیا رۆهنی شەفاف کر؛ عەور ژ بەر رۆژێ بەلاڤ کر

شەیخ ل مەحبووبێ هەتاڤ کر؛ بر ژ پەردا زولمەتێ

تاریە نوور هاتە نێڤە؛ سۆفیان شەیخ بر بڕێڤە

موبتەلا بوو کچ دپێڤە؛ بێ قرار کر هممەتێ

سۆفیان یارێ کەچێ بر؛ شەیخ ژ سەر دینێ نەچێ بر

جەگەرا تەرسا پەچێ بر؛ شەهسوارێ غارەتێ

شەیخ ژ بەر وەحشان سەفەر کر؛ دلبەرێ پێڤە نەزەر کر

موحبەتێ دل کەر بکەر کر؛ کچ گری وێ ساعەتێ

دلبەرێ بەردا گرینێ؛ هسترێ وێ نازەنینێ

بوونە جووبارێدِ خوینێ؛ تێ ژ عەورێ فرقەتێ

مەتەرا عەورێ فراقێ؛ تێ ژ رەعدێ ئشتیاقێ

کچ ژ بەر هاتە رەواقێ؛ گاڤەکێ نا تەبتێ

کچ گاڤەکێ نا سەبری؛ دائین ل نک تێ فکری

تەنها دبێ چوا دگری؛ ئیرۆ قەوی بێ راحەتێ

ئیرۆ قەوی بێ رەنگی تو؛ بێ هەڤرییو هەڤڕەنگی تو

نابێی ژ کێ دل تەنگی تو؛ ژ ماشتان بدوور کەتێ

ئەو ماشتا ماوەر ددەست؛ سورمە نەدا چاڤێ د مەست

تاجا مورەسسەع لێ نەبەست؛ زنجیر و تاجا دەولەتێ

دۆهتا میرێ گورجیانی؛ سەر ڕەفا قاز و سییانی

نسبەتا شەهـ توتیانی؛ نازکا حوور تەبعەتێ

حووریا بادە فرۆشی؛ شەڤ و رۆژ خەمرێ دنۆشی

ئەتلەس و کەمخان دپۆشی؛ هەر ب زێڕ و زینەتێ

تو زینەتێ دبەر بکە؛ فەخر و تاجا ب سەر بکە

دێمێ گولین ماوەر بکە؛ پەردێ هەلین ژبەر سۆرەتێ

ژبەر سۆرەتێ پەردێ هەلین؛ ماوەر بکە دێمێ گولین

زولفا سیاهـ ب کلکلین؛ تاتا بکە ل سەر سۆرەتێ

ل سەر سۆرەتێ تاتا بکە؛ هەمیان شیرین بەربا بکە

ساحب دلان پێ شا بکە؛ تو دینا خەلقێ جەبهەتێ

دائین دبێ یا نازەنی؛ بێ زێڕ شەفەق نادەت ئەنی

سنگێ تە و بێ زێڕ و بەنی؛ خەمل تەرکرن قەت ژێ نەتێ

خەملا خوە دیسان کار بکە؛ حەمیان ل بەژنێ بار بکە

ساحب دلان پێ هار بکە؛ هەرچی دەرا مەیلا تەتێ

ئەو عەنبەر و وێ بەربەنێ؛ بارکە ل سنگ و گەردەنێ

پێ دین کە شەیخێ یەمەنێ؛ حەیران ببیت ل قامەتێ

ئەڤ رەنگ دبێ یا چاڤ بەلەک؛ چبکم ب زێڕ، چبکم ب چەک

لەوڕا کو دۆم ناکەت فەلەک؛ تەحلم ژ ڤێ بێ موروەتێ

تەحلم ژ چەرخا بێ وەفا؛ ئێ بێتە دەست جوزئەک سەفا

هادر د هنگێڤی جەفا؛ دەوران دەوامێ نادەتێ

دەوران قەوی دۆم ناکەتە؛ روحا شیرین ئەمانەتە

نێ ئەجەلێ بێ موهلەتە؛ وێ رەحم ب مەحبووبان نەتێ

مەحبووب و نازک پوڕ هەنە؛ هندی شەپال و توحفەنە

دائیم ڤبەر خەملا خوەنە؛ ب کەس نادەت مەرگ،موهلەتێ

پاش کو مەرگ و مرن هەنە؛ خەمل و زینەت بێ فایدەنە

مسک و زوباد و سورمەنە؛ چاڤێ د رەش کل ژێ نەتێ

چاڤان ژ کێڕا کل بکم؛ دێ پووستەکێ ل مل بکم

چم جەننەتێ حاسل بکم؛ دارول بەقا بکێر مەتێ

من پووستەکێ باقی دڤێ؛ کەوسەر ژ دەست ساقی دڤێ

قەلبێ خوە موشتاقی دڤێ؛ بۆڕەک دڤێ کچ پێڕە تێ

من هەسپەکێ چوونخوەش دڤێ؛ کمێتەکێ کاپڕەش دڤێ

چاپخوونەکێ پوڕ مەش دڤێ؛ خۆشچوون ل تەبعێ من کەتێ

من بۆڕەکێ مەعنەک دڤێ؛ بەزایەکێ چەلەک دڤێ

نە ژ یێ ببەر لەڤەک دڤێ؛ من غەمڕەڤینەک ڤێکەتێ

دلبەرێ بۆڕ ئختیار کر؛ مهتەران زوو کار و بارکر

راهبان بر لێ سوار کر؛ ئەو نزانن عللەتێ

راهبان عللەت نەزانی؛ هەسپەکێ چوونخۆش دەرانی

دلبەرا شەیخێ یەمانی؛ پێ بسەر پوشتێ کەتێ

خوە سڤک ئاڤێتە پوشتێ؛ فورسەتا چوونێ گەهشتێ

ڤەلڤاند جارەک ل دەشتێ؛ عوببەیان کی پێڤەتێ

عوببەیان دا بەر رکێبان؛ بێ حەد و قەول و حسێبان

بەدەوا موخلس ژ عێبان؛ گاڤەکێ بهن نادەتێ

بێ حساب لێ د لەزینێ؛ دەم دەمان وی د تەزینێ

ژ موحبەتا شەیخ د بەزینێ؛ با ببەر زولفان کەتێ

بای هەژاندن زولف و خێلە؛ بەدەوێ دەیباب کحێلە

لێ درێژ بوون دەشت و هێلە؛ ژ جانبێ دێرێ ڤەتێ

شەیخ گۆتی: یا شەیخ عەتارە؛ نازکا من ئختیارە

خالقی ژ دێرێ هنارە؛ رێ گرتییە پێ پێ مەتێ

تێ ب لەز شوبهەتێ بایێ؛ ل فەرەسێ چەنگ ژ هەوایێ

د مەنزلا سانی گهایێ؛ رۆژ د پوشت روکبێ کەتێ

ئەو دێم هەییڤا رۆژ نەزیر؛ ساحب جەمالا بێ نەزیر

شەیخ و مورید چوونە ژبیر؛ هەر گەردشەک د وەقتێ خوەتێ

گەردشا وەقتێ وجوودێ؛ شەیخ برە عەینێ شهوودێ

سۆفیان بەردا سجوودێ؛ ژ حەق د خوازن مننەتێ

سەجدەیا شوکرێ تەمام کر؛ موعجزا شەیخ دی، وە تام کر

دلبەرێ ئەوول سەلام کر؛ خۆهـ ژ شەرمان ڤێکەتێ

وێ خۆهێ دیندار شەفاف کر؛ موحبەتێ دێم سۆر و ساف کر

هەردووان ڤێکڕا تەواف کر؛ سۆفییەک نێزیک نەتێ

سۆفیان شەرما کچێ کر؛ وان ژ دوور ذکرێ خودێ کر

هوون بنێ قۆجە چ چێکر؛ کچ گەهاندە تەوبەتێ

خەلقنۆ بنێ، قۆجە چکر؛ ئەو جاهلا جوانا بکر

کو موبتەلا ئانی ذکر؛ تەعلیم ددە شەهادەتێ

سەددەق ژ رەمزا مورشدان؛ دێم دوڕ ژ دەستێ مولحدان

ئانی تەریقا زاهدان؛ هەردو گەهانە حەزرەتێ

ل حزرەتا هەڤ ناگرن؛ ل بەر سوڕێ نا سەبرن

هەردو ب هەڤڕا دمرن؛ ل وێ گهانە وەسلەتێ

٣٦٠

ژ وەسلەتا حالەک وە دی؛ هەردو ب لبسێ جەسەدی

چوونە حەیاتا ئەبەدی؛ زاڤا وو بووکێ ئاخرەتێ

لەو «میم و حێ» سۆهت عشقهێ؛ د دەهسەد و سالا سهێ

مکسی ژ وێ مەی مەستەهێ؛ تەویل دکەت حکایەتێ

«مکسی» ژ عشقێ سۆهتییە؛ ئەڤ قەول ب شەیخ ڤە نۆهتییە

حالێ خوە تێدا گۆهتییە؛ ژ «غەین» و «لام»ێ هجرەتێ

بەیتا شێخێ سەنعانی (٥)