quřesûrî ziman û gozey şî’ir!

Li pirtûka:
Çirakanî Ser Hellemût
Berhema:
Şêrko Bêkes (1940-2013)
 10 Xulek  1381 Dîtin

be hengawî çolekeyek, leser befrî nwabarîwî 1997/1/9

çend dêřê cirîwe û cûkey şîn ba û

çend beytê firmêskî qafyedar û çend noteyekî pirûşe û

çend henase

pexşanêkî «serçinar»m nûsî!

be qełembazî mamzê

pêdeştî şî’irim tey kird û

leser kanî û awî zimanêkî le çawî qirjang řûntir,

demim na be pilûskî řewan bêjîyewe û

sînem bû be mêrgî oxjin.

le peřepeřey çawî gułebeřojeyekî «qeredaxCih»

hezar wirde awêney berdemî berd û hezar balîfe gełay,

jêr serî şewnimim dirust kird!

le tałeqjî perîyekanî «ferhengî xem»yiş colanem bo dîlanêy

pepûle hełxist û

řeşmałêk bo kizeba û

popeşmînê bo awî řakşaw

çepke temêkîşim daye dest dirextî çaweřwan!

ew şewe, min lêre xewnî çyayekî wêł bûm

çiřnûkî koç eyřnîmewe û

bařêzeyekî sergerdanîş eydam be dem

kefejîlkey bendere nadyarekanewe.

ew şewe, min destî lerzokî namoyî bûm

perdaxêkî wirduxaşî «se’at» û

qapî şerabî kujraw û

kursîyekî şel û

kemançeyekî lał bûm.

min ew şewe, hengezerdeyekî pûrey xapûr bûm

le şîley zimanekey xomda exnikam!

* * *

be şeqawî mangeşewêk

leser befrî nwabarîwî 1997/1/9

xermaneyek zayełem nûsî û

berlewey kazîwe çawî bigłofê

xermanekem hełgirt û kirdime milî «ferhengî xem»

be hełbeze û dabezey denke terze

şî’rêkî natewawî ew ferhengem tewaw kird

be hełçûn û daçûnî şepolêkî ew dîwane

gemyey ’eşqim xiste sema

min semay «wecd» û

min semay dûkeł û

min semay giryan û

min semay «ḧellac»ekey «şêx» bûm

lew şeweda

* * *

hewarî xołemêş û sutmak le memleketî şî’irda

meste be bonî badey «ferhengî xemî» to,

ey pîrî ewîndaran û

çirawgî des serxoşanî kořî semender û qeqnesî yaran!

be lay êmeda badewe, xałîye

goşey piř le nûrî xełwetgey mewlane û, xałîye

jûrî qułqułey pêkenîneket

çima lew sefere efsunawîye negeřaytewe?!

ey baranî řewend û ey darhermê guł sipîyekey qeredax

çima lew temeneda

wek pirşingêkî gîrxiwardû maytewe?! negeřaytewe?! çima?!

ewe to nebûy agirman sard bikeytewe, ewe to nebûy

çaweřwanîman bikey be pûş û pełaşî wêraneyek û be

çaweřwanîy melêkî cût kujraw! çi zû, le kwêwe bûy

be honhonî esrînekanî çemî dêwane û yan be pencereyekî

«xorinşînî» qopîw çi zû! meylî gił û meylî tirawîlke û meylî

«kejał» hełîgirtî bo saray ebedî û le kwêwe

çûytewe naw diłope baran?!

be yałî kam «badî xoş mirûr»xot hełwasî û

geyşitye tarawgekey «nałî»?! kam «şem’î şewî» meḧwî

le berdemtewe eřoyşit û toyş perwanekey cawîdan?!

* * *

zimanî kurdî: le gerûta, şimşałekey «welî» bû

zimanî kurdî: le berdestita, ew quřesûre mubareke bû,

ke gozey be lencewlarî şî’irit lê dirust ekird

zimanî kurdî «derbend baseře» û toyş bałî berînî

qełemêkî le şîneşaho çûy deverî xewbînîn bûy.

to! be taqe gya kełeyekî naw mêrgî şî’ir aramit

leber ebřa û hezar car em dîw ew dîw be melotkeyekî

taze zawî naw baweşî xeyałit ekird

ewendet bese

gułdanêkî şî’irit leser banîjey hetaw danabê

ewendet bese

diłî zimanî kurdît xoş kirdibê

ewendet bese

«nalî»yek maçî nêwçewanî kirdibî

ewendet bese

şaxî zerdîş lem koçeda

yek diłop firmêskî bo řiştibî!

* * *

le xanexaney yadgar lê nîştûy sałanda,

hemû carê ew elbûmî hewr řêjane der’ehênim

ke diłop diłop şî’ryan lê etkê û

ke xeyałyan tya epşikiwê û

ke řengyan tya eřwê û

ke pepûleyan tya enwê

be şî’ir çawî xeyał eřêjim û

le řengekanî bîrewerîşda

pepûle be «ba» edem û

bîrit ekem!

birakem! lay hendê kew nebê,

ke ezanin çon bo çyay ’eşq exwênin

ke ezanin be qaspe befir binûsnewe

lay hendê kirmî awrîşim nebê

ke ezanin çon qozaxe biçnin û

ke ezanin çon dirext bilawênnewe

lay hendê masî nebê

ke ezanin gera le kam qułayîda exen û

awzengî aw çon dirust eken û

çon le gêjen epeřnewe

welê îtir le paşagerdanî wiłatî şî’irda

êste «zimanî kurdî» le beřûy bê kiław û

le gundî řagwêzraw û

le hetîwî kizî ber beroçke û

le çolekey kesîre û

lew nîşane besezmane eçê

řojî hezar tîrî nezanî tê egîrê!

* * *

silêmanîCih le bîrêtî:

le serdemêkda wişeman ekird be mom û

şewane le defrî kirîstałî befirda daman’egîrsan!

lew demeda: hemû kursîyekanî ’aşiqanî şî’ir

lem şareda, çil kursî bûn û le baxçe lakêşekey

«yekêtîy nûseran»da řîzman ekirdin û hendê car

nîweyan le didanî keł eçûn çoł û be mîwanî

nuktekanî xoman piřman ekirdinewe!

to lew demeda le xuřey awêkî tîj eçûy

qaqakanit ewende germ û lerzêner bûn

le bincewe çîroke barîkekanî

«şakir fetaḧKes»t da’eçłekan!

kalaney firmêsk têzawîşt le qûłî miştita bû

çawit le pelke gyay awingawî eçû

dîmenî kiřûzanewey gułegenmî giryanî berdê

řuxsarî peřîwî derwezekerê, çolekeyekî ’asî û

bałefřêy sikałayek bes bûn bo ewey

kispe le cergî şî’irit hestênin.

obał be gerdinî şî’irim

«řiq» ne barîkî û ne estûrî

lenaw dareřakanî binmîçî jûrekey diłî toda nebû.

obał be gerdinî şî’irim

le serînî jêr serî şewaneta

ne «tołe»y le binda bû ne «êreyî» û ne peřî «buẍiz»

ewey lêt ne’ezanî dû şit bûn:

bazirganî û syaset.

ewey ke lêşt ezanî herdû şit bûn:

şî’ir û ewîn!

to le şestekanî temenda bûyt û

bełam diłî mindałêkî dwanze sałane le singita bû

wek ewey dartûyekî şest dest û pel

gułe mêxekêk diłî bêt!

wek ewey «beranêk» kotrêk diłî bêt û

wek ewey «mameyare» biçûktirîn qurbanîy

em wiłate, diłî bêt!

lebîrme!

yekemîn heresî şaxe befrî leşî to

le girme û nałey koçekey «kejał» û le birûskey

erxewanîy xwênî ewew destî kird be dařman!

berlewey ew «mang»e awa bê,

berlewey ew goranîye xiłtanî bêdengî bêt

berlewey ew milwankey tirîfeye piçřêtewe

berlewey ew şûşey xoretawe wirduxaş bê

to hajey nêw gelîy cesteyek bûyt

gałtet be tořî merg û wişk bûn ekird.

gałtet be qiłpibûnewey keştîy ’umir û

gałtet be kujanewey çirawgî ber řeşeba ekird

to ew deme ḧîley taşeberd bûy

pêkenînit be xilorbûnewey sał ehat

pêkenînit bew dizey mirdine ehat

ke be çwarimişqî yan be řakşanewe

zeferit pê berê!

* * *

ḧezit be ser û fesałî çeqokeş «řexney kurdî» ne’ekird

etut: ewane qaçaxçîy wişen!

darçinarêk bûyt û keçî le jimardinda eyanpeřandî

kiławřojney şî’re cwanekantyan

be parçe miqeba da’epoşî.

pêm ewtî hêşta ew řexneye

le dîrokî tołey dûrudrêjî «qamîşî û diřeyî» eçê

em řexneye pyawêkî keteye û

camanekey hî xomane û

çawîlkekey hî xomane û

zubanekeşî her hî xomane

bełam em pyawe ewey hî xoy nîye

serêtî û

çawêtî û

gerûyetî!

to beçke kerwêşkî naw laney sînet

hendê car be qunequn pêşt ekewn û

eybirdî û eykirdî be dawewe!

ewey řastî bê to her gułekêwîlekey «sêwsînan» bûy

boye le baxçey řyay şarda

gułe demamk û

gułe jehrawîyekanit

be wirdî le yektir cwê ne’ekirdewe

to xot nêçîrî

pakêtîy xot bûyt!

* * *

pirsîbût: çonim?!

min kifnî cestey şewî xomim

dû awanekey «nałî û ḧacî»yiş řijawete naw minewe

letaw dahołe pyaw

haław, le ẍerîbîşim heł’estê, haław

dahołe pyaw

nîştimanyan kird be kaẍezî qumar

nîştimanyan kird be peştemał

nîştimanyan kird be espî řayz

nîştimanyan be xořayî û be cilî xoyewe

carêk pêşkeşî «ḧecac» kird û

be bêwejnîş carêkî dî dayanewe

mistefa kemalKes!

nîştimanyan fotokopî kirdotewe

bo ewey le bazgekanî gumirgida

le batî carêk, çend carêk pareyan bo bikat

haław, le ẍerîbîm heł’estê, haław!

* * *

qeredax jwanî legeł hezaran gułestêreda buwe.

bełam her çend, guł estêreyekî leyad mawe

serçinar maçî nêw hezaran çinarî kirduwe

bełam çend maçêkî leyad mawe

kwanuwekan hezaran hezar ḧîkayetyan gwê lê buwe

bełam her çend ḧîkayetêkyan leyad mawe

řêze be řêze şestebaranekey koç û koçřewî

beharî 1991yiş

gwêy le çendîn hobeho

zayełey şî’ir bû

bełam herçend şî’rêkî leyad mawe û

yekêkyan henase sûtawekey to bû!

* * *

min emşew zengêkî piłpiłedarî şîn

ekeme milî aske befrînekey şî’ir û

be şeqamekanî tenyayîda, eygêřim

min emşew be hengawî momêkî kełeget

leser bejnî zirafî zerya çameyekî serxoş enûsim

be henawî firmêsk leser henyey geła

tirûskeyek enûsim

min emşew be henawî cwanûyek, mêrgêk enûsim

be henawî birînêk, qîjey yaqûtêk û

be qamkî şemał, ferhengî xem enûsim

lêmgeřên! êwe naçin, min xom eçim

le sereřêy hawar û zayełekanda ewestim

bo ewey bizanim çima ew lawkey ême nehatewe?!

lêmgeřên! êwe naçin, min xom eçim

yexey gewałe hewrekan egirim

le estêre karwançîyekan, sorax ekem

axo leberçî ew çira befrey ême nehatewe?!

ew sitrane bo kewte direngan?!

lêyan epirsim: em xeme perewazeye

le «kelîxan» gîrî xwarduwe û befir řêy nada bêtewe

yan her xoy xemêkî xwênsarde û

eyewê be kawxo bepêy pepûlan bêtewe?!

lêyan epirsim: ew sozey «meḧwîKes»

le řewezekanî «bemoda»’asîy buwe?!

birûskey «ḧellac» fiřandiwêtî?!

perîy aw, birdiwêtî

le «îşraqda» twawetewe?!

yan lewber sîrwanewe bo şewêk

lay ḧezretî «mewlewîKes» mawetewe?!

êwe naçin, min xom eçim û

le «zełimCih» epirsim: lewaneye le xuřey lûzew dabê

le «şemKes» epirsim: lewaneye le xorinşînî qijya bê

le «welîKes» epirsim: lewaneye çûbête naw şimşałekeyewe.

le «kuřekajaw» epirsim: kê nałê nebuwe be kiławkuřeyekî ew?!

min emşew be hengawî çolekeyek

leser befrî nwabarîwî 1988

be hengawî newřesêk leser defterî sehoł û

be hengawî qełemêkî sergerdan,

leser cestey tirafye û tarawge enûsim:

maława ḧesîb qeredaxîKes!