ḧikûmetî paşa kore

miḧemed beg le dway wefatî bawkî, her dû mamekey girt û hełîwasîn û berebere desî kird be gewrekirdinî îmaretekey. ’eşayrî silîwan (şîrwan) û biradostî legeł sûrçî hênaye jêr îta’et, ḧikûmetî bebey le ḧerîr derpeřand, şarî hewlêrî zewt kird û ’eşîretî dizeyî damirkand, ałtûn‌koprî, koye û řanyeşî dagîr kird û zêy koyey le beynî xoy û babanda kird be serḧed.

walîy beẍda, ’elî řeza paşa, beramber be quwet û şîddetî mîre kore, hîçî pê nekira û be na’îlacî îşekey be şîrînî biřyewe. ḧikûmetekey tesdîq kird û řutbey mîrî mîranîşî bo send.

le 1249 h (1833 m)da leşkirêkî baş û muntezemî pêkewe na û be teşwîqî mûsa paşay badînanî, řûy kirde badînan û le dway çend şeřêk legeł îsma’îl paşay badînanîda ’eqrey girt û lewêwe çuwe ser ’îmadîye û se’îd paşay ḧakmî ewêy esîr kird û şarekeşî zewt kird. le paşda řûy kirde yezîdîy teřefî be’şîqe û kuştarêkî zorî lê kirdin. ’elî begî ře’îsyanî girt û nardye řewandiz û dû sał ḧepsî kird û le paşda kuştî. be řîwayetêk lêrewe řûy kirde kirdote cezîrey îbnî ’umer û mardîn û nesîbînîşî le berdixan beg zewt kirduwe.

xulase, miḧemed paşa (paşa kore), le muddetêkî kemda gelê wiłatanî dagîr kird. le řanye û deştî pişderewe ta nesîbîn û mardîn û le keleşînewe ta mexmûr ḧukmî carî bû.

bem teřḧe ẍelebe sendinî nifûz û şewketî miḧemed paşa ḧikûmetî ’usmanî tengetaw kird. sułtan meḧmûd, sedrî e’zem mistefa řeşîd paşay be leşkirêkî zorewe narde serî û ’elî řeza paşay beẍda û meḧmûd paşay mûsłîş bo mu’awenet me’mûr bûn.

mîr miḧemed paşa ke way zanî, xoy kêşayewe řewandiz û lewê bo mudafe’e xoy ḧazir kird. leşkirî sedrî e’zem le dway zewtkirdnî badînan řûy kirde řewandiz. ’elî řeza paşa û leşkirî mûsłîş be ser hewlêrda řûyan têkird. beşêkî zorî leşkirî sedrî e’zem û ’elî řeza paşa ’eşayrî kurd bû. em dû orduwe, le deştî dyana û ḧerîrda hełyanda. mîr miḧemed paşaş, gełî ’elî begî girtibû. sedrî e’zem muxaberey legeł kird û le xwên‌řiştinî musułmanan û muxalefetî xelîfe teḧzîrî kird û te’mînatî daye û le ser eme, mîr miḧemed paşa teslîmî mistefa řeşîd paşa bû û biraye estamoł û ’efu kira û geřayewe. bełam le ser nûsînî ’elî řeza paşay beẍda, le 1253 h.da le tubzun girtyan û kuştyan {fn|mêcer mîlînẍ weqtêk ke çote wan, řesûł paşa lewê walî buwe (teqrîben 1870 m). maceray miḧemed paşay biray, bem terḧe bo gêřawetewe:

«le dewrî 1834 m.da bû ke miḧemed paşa wîstî wiłatekey le des ḧikûmetî ’usmanî necat bida û bîxate jêr ḧukmî xanedanî xoyewe. miḧemed paşa ewsafî fatḧî û îdarîy le xoyda cem’ kirdibuwewe û twanî be ordûy kurd eyalatî dirawsêy wekû kerkûk û mûsił bênête jêr nifûzî xoyewe. řesûł paşa qumandanî leşkirî bû û welî’ehdibû. babî ’alî, leşkirêkî le îdarey řeşîd paşay ser’eskerda ke dostî miḧemed paşa bû, narde ser řewandiz; bełam ḧikûmet eywîst em heraye bê şeř bibřêtewe. le ber ewe, le jêr perdey dostîda xyanet kira û miḧemed paşa kewte dawî xyanetewe û bo muzakere çuwe qerargahî řeşîd paşa. bełam gîra û nêrra bo estamoł. sułtan, miḧemed paşay zor baş qebûł kird. babî ’alî qerarî da ke le hemû kurdistanda miḧemed paşa walîy ’imûmî bê û selaḧîyetêkî tewawî bibê. bem qewl û qerare, swarî sefîneyekî ḧerbîyey turk kira û nêrrayewe bo memleketî xoy. êsta eme sî û pênc sałe miḧemed paşa le estamoł derçuwe bełam negeyştote wiłatî xoy. le hîç cêgeyek kes neydîwe. xwa eyzanê xoy û pênc pyawekey çîyan lê hat. le dway miḧemed paşa, řesûł paşaş be xoy û leşkiryewe teslîm bû. beynêk le beẍda danîşt û le şeřî qedîmda leşkirêkî swarey kurdî pêkewe na û xidmetêkî zorî kird. le dwayîda ḧikûmet kirdî be muteseřîfî qars û le paşda teḧwîl kira bo wan. (ḧeyatêkî weḧşî le kurdistanda, li 50, 185- 187).} .

le dway mîr miḧemed paşa, eḧmed begî biray bû be ḧakmî soran. řesûł paşay biraşî, ḧakmî ’îmadîye bû. eḧmed beg, le dway dû sał le teřef amozakanyewe kujra û silêman begî biray kira be emîr. bełam be sebebî bêkareyî, şeş mangêk îmaretî pê kira, le paş beynêk û le ser tikay ehalî, be musa’edey ḧikûmet, řesûł paşa le ’îmadîyewe hatewe û îmaretekey girte des xoy le dway ḧewt sałêk, le ser nedanî wîrku , ḧikûmet leşkirî kirde serî û le dway dû şeř, le dîre û xelîfanda xoy kêşayewe řewandiz û lewêwe le ser tezîyqî ḧikûmet, na’îlac ma, çuwe oşno û pênc sałêk lewê ma.

îmaretî soranîş le şikłî qezayekda řastew řast kewte jêr ḧukmî turkewe. řesûł paşa le dwayîda be tikay welî’ehdî êran ’efu kira û hate beẍda û le teřef ḧikûmetewe me’aş û texsîsatêkî 7500 qurûşî bo biřayewe û danîşt. le şeřî «qirîm»da çû bo cîhad û le erziřom buwe qumandanî ’eşayr û qway mu’awene û le 1275 h.da hatewe beẍda. le dway seferî ḧîcaz û estamołî, kira be muteseřîfî wan û le dway sê sał çuwe erziřom danîşt û le 1301 h.da lewê wefatî kird.