ademîzad û eşya û huner
selam le gwêgrî behest û hunerperist.
ademîzad taqe darêkî terîk nîye le dûřgeyekî gemaro diraw be ḧewt derya. le payanî bê sinûrî hebûna. ademîzad beşêke lew peykere ke pêy ekutrê kewn û legeł beşekanî tirî hebûna peywendî řastewxoy heye. ademîzad têkeł û awêtey komełe ke le cembûnewey ademîzadanî tir pêk dê. herweha têkełe legeł şit; wate ew şitane ke zîndûn û zîndû nîn. ba neçînewe ser ew base felsefîye ke biřway waye ademîzad le cîmadîyewe bû benamî, paşan buwe bezîndû û emcar bû be’însan û le însanîyewe beriztir ebêtewe bo pileyekî ewto ke awezî beşerî nagatê! ême lem bernameyeda basî ademîzad û eşya ekeyn belêkdaneweyekî wêjeyî û hunerî ełêyn ademîzad legeł ademîzadî tira ejî û le naw ew şitaneda ejî ke dewryan lêdawe. axo ew hewaye ke ademîzad hełî’emjê, ew awe ke eyxiwatewe, ew hetawe ke germî ekatewe û gułî bo epşikiwênê û ew barane ke beser kêłgeya ebarê, hemûyan şit nîn?! tenanet ew diřke ke le pêy řa’eçê û ew berde ke serî eşkênê, bekurtî hemû ew şitane ke xêr û xoşî edenê ya xem û tałî bo pêk ehênin, le hebûnî ademîzad karêkyan bedeste û dewrêk egêřn!
axo lezet û xoşî nabête manay jyan û xem û pejare û derd û keser û nexoşî lewpeřî xoya, nagate mirdin?!
ke wehaye aya merg û jyan dû şit nîn û ême natwanîn manay şit ewende biław bikeynewe ke tenanet merg û jyanîş le herêmî desełatya cêy bibêtewe?!
tenya şit, wate eşya nîn ke le ademîzada te’sîryan heye, ademîzadîş kar ekate ser şit. eygořê, lêkî edatewe û şitî bo nwêtir pêk dênê. pêwendîyeke le nêwan însan û şey’ida heye, jyanî bîr, wate ḧeyatî zêhnî ademîzade ke bezmanî feřengî pêy ekutrê mind (maynid).
ademîzad katê beleş û be’awez û taqîkarî legeł şita řûbeřû bê, zanist lew berengarîye pêkdê. bo nimûne hewa sarde, leşî ademîzad etezê û azar ebînê. carêk û duwan û syan, paşan ademîzad kewłî ḧeywanêk ke xoy řawî kirduwe bexoya epêçê, hest eka germî botewe. ewcar bo bergirî le serma kewł bexoyda eda. bo ewe ke kewłeke baş beleşyewe biçespê û le kelênekanîyewe «ba» leşî azar neda, kewłeke edûrê û wirde wirde awez û taqîkarî yarmetî yek eden û berg beçeşnê ke emřo heye dirust ekirê û emřo zanistî ademîzad ke lew taqîkarîye wirde wirdane pêkhatuwe, zor şit lem bareyewe ezanê. ezanê ke bergî řeş germa zyatir egrê; xurî le loke gerimtire û bo hemû ew zanistaneş bełgey ’îlmî bedesteweye. eme berengarbûnî leşî ademîzad bû legeł tebî’et. herwek kutman ademîzad katê kospêkî leser řêgaya hest kird, hewł eda lay da. em hewłe ebête hoy gořanî tebî’et û tebî’et cige le komełî eşya şitêkî tir nîye. bełam ademîzad bebarêkî tirîş cige le leş legeł eşya wate şitî siruştîya řûbeřû ebê. bebarî ’atîfî û zêhnî û lem berengarbûne nasînî hunerî, wate me’refetî hunerî peyda ebê. nasînî hunerî bê guman hewênî esłî xoy le eşya û tebî’etî derewe egrê. bełam le zêhnî ademîzada eřazêtewe û beçeşnê derdê ke hunermend eyewê. becorêkî tir biłêyn hunermendîş herwek zana, karî beştewe heye û legeł şit têkełe û şit wer’egrê û eygořê û zortir le zana xerîke waq’îyet û ḧeqîqet leyek nizîk bikatewe.
waq’îyet ew ḧałeteye ke eşya le derewe heyane. wek sardî heway zistan û jakanî guł û kizbûnî barî cwanî řewişt le komeła. bełam ḧeqîqet eweye ke naşê weha bê. wate ademîzad baş nîye xoy başî welanê. herwa baş nîye ademîzad azar bida û řewa nîye guł sîs bê û hełwerê. le henawî hunermenda ḧeqîqet yanî cwanî. can kîtis nihxizk yimfisqj şa’îrî îngilîzî ełê: «cwanî ḧeqîqete û ḧeqîqet cwanîye. eweye ew şite ke leser zewî eyzanî û ebê bîzanî.»
zana şit ebînê. taybetîyekanî şit enasê û eyanbate kargayekewe ke payey leser lêkdanewey awez û taqîkarî danrawe. mêşk her ewende yarmetî zana eda ke waq’îyet hełbigrê. lewpeřî waq’îyeta cîhanî zanist cige le tarîkî hîçî tirî berçaw nakewê. zana eřwa berew pêş, bełam pê bepêy waq’îyet. berd řeqe û bê ewey befêłêkî zanistî û beřêgayekî ’îlmîya çare nekirê, nerim nabê. zana naçare řawestê û ew řêgaye behełsengandinî ew deskewtane ke heyetî û ew taqîkarîyane ke kirawin bidozêtewe. bê dozînewey ew řêgaye zana destî bestirawe, bełam hunermend weha nîye. le kargay ewa ke birîtîye le herêmî bîr û zêhin, berd zû nerim ekirê. ewende bese ke kabrayek zorî xew bêt ta berd le jêr serya nerim bibê wek peřî qû, ya kêşerî ewîn bîkêşê ta berd le jêr pêya bibête mafûrey nerim. emane le zanista nakirên çunkû zanist karî belêkdanewey derûn û ’atîfewe nîye, bełam le xeyałî şa’îra û beteswîr û nexşî zêhnî wate îmaj (image) baş ekirê; herwek zana tecrebe û taqîkarî û deskewte zanistîyekanî pêşûy heye, yarmetîyan lê werbigrê; hunermendîş kelepûrî zanyarî komełî xoy le pişte û yarmetî eden. mîratî ferhengî, řê û şwêne ayînî û felsefî û zanistî û hunerîyekanin ke hunermend zyatir le sunnetî dînî û hunerî kełk wer’egrê.
şa’îranî êranî û îslamî le çarenûs û beserhatî mensûrî ḧellac kełk wer’egirin. herwek ḧellac ełê: «ana aliḧq», şa’îrîş boy heye biłê: «ana alşî’». ezanîn ke ḧellac xuda nebû û eşzanîn xoy lay wabû diroy nedekird û beřastî lay wabû le katî cezbeda xudaye. leberçî? çunkû legeł xuda wate ew wicûde ke hebûnî bedeste û her buwe û her mawe lew serî hebûnewe ta ewpeřî hebûn desełatî buwe û ebê; têkeł ebû; weha têkeł bûnêk ke xoy nedenasîyewe. çeşnî diłopêk ke eçête naw deryawe û ebête derya û eşzanîn ke şa’îr şit nîye û ademîzade. bełam şa’îrî beřastî ke niday «ana alşî’» heł’ebřê û bangewazî «la fî cibe alşê’» eda beřastî le cibey derûnya cige le şit wate keresey seretayî pêkhatnî siruşt hîçî tirî nîye. şa’îr eger twanî bibête berd, bibête gijeba, bibête xałî ser gonay kîjêk, tifengî destî lawêk, şewnimî ser peřey gułêk, girêy giryanî ser çawêk, eger twanî bibê bejyan û bibê bemirdin, etwanê bibê beşa’îrêkî baş.