naw

101

naw kelîmeyêke ke bo nawlênanî kesê yan şitêk be kełk ehênrê.

sinfekanî naw

102

naw dû sinfî heye:

1- nawî taybetî

2- nawî hemû

103

nawî taybetî nawî kesê yan şitêkî taybetîye; weku,

ḧeme goyje hełebce ḧacî qadir serşeqam

be hemû pyawê nabêjrê «ḧeme», be hemû şaxê nabêjrê «goyje», be hemû şarê nabêjrê «hełebce», be hemû kesê nabêjrê «ḧacî qadir» we be hemû geřekê nabêjrê «serşeqam».

104

nawî hemû eweye ke be hemû ew kes û şitane ke cinsyan yeke ebêjrê, weku:

pyaw xanû baredar

be hemû pyawêk ebêjrê «pyaw», be hemû şêrêk ebêjrê «şêr», be hemû xanûyêk ebêjrê «xanû» we be hemû baredarêk ebêjrê «baredar».

naw etwanrê leser hendê sinfî keş cwê bikirêtewe

105

nawî me’newî, nawî xasîyetêk yan bîrêkî hemûyî beyan eka; weku,

tirs ta lerz zerdî azayî

106

nawî mesder nawî karê yan ḧałêke; weku,

helûkên fêłbazî kirêkarî řeşî zerdî hatin nûsîn bûn

107

nawî komeł be nawêk ełên ke herçende şikłekey tak bê, bełam komełêkî kes yan şit ehênête bîr; weku,

leşkireke geyîşte cê. řaneke geřanewe naw dê.

lêreda «leşkir» gelê supayî, «řan» gelê meř û bizin yênête bîr.

cinsî naw

108

me’nay nawî gyandar dû cinsî heye: cinsî nêr, cinsî mê; weku,

eskender pyaw bawik esp

le cinsî nêrin.

xunçe pûr xuşk mayîn makew

le cinsî mên.

109

le kurdîya naw bepêy me’nayewe bêcge le §114 û §115 ḧałî bangikirawî tûşî hîç mu’ameleyêkî taybetî nabê û nêr û mêyî me’nay naw te’sîr leser parçekanî tirî qise naka . bełam le gelê zimanekanî tira cins te’sîr leser naw, bonaw, sifet, fî’il we zerf eka.

edatî te’rîf

110

edatî te’rîf eweye ke exrête dway nawewe bo cwêkirdinewey me’nay nawêk lenaw hawçeşnî xoya; weku, eger biłêyn:

pyaw řîşî heye.

nawî pyaw te’îrfinekiraw ebê, çunke le me’nakey hemû pyawî dinya yête bîr, bełam eger biłên:

pyaweke řîşî heye.

nawî «pyaw» te’rîfkiraw ebê, çunke le me’nakey hemû pyawî dinya nayête bîr; her ew pyawe yête bîr ke laman me’lûme. we eger biłêyn:

pyawê řîşî hebû.

dîsanewe nawî «pyaw» te’rîfkiraw ebê, çunke le me’nakey hemû pyawî dinya nayête bîr, bełam em te’rîfe be corêkî name’yene. we wa ebînrê ke naw be dû çeşin te’rîf ekirê û leber ewe dû çeşin edatî te’rîf heye.

1- edatî te’rîfî me’yen

2- edatî te’rîfî name’yen

111

edatî te’rîfî me’yen «eke»ye we weku lejêrewe pîşan dirawe exrête dway nawewe.

112

eger ḧerfî dway naweke dengî bê yan ḧerekey «wu, y» bê řastewxo edatî «eke» be kełk ehênrê; weku,

berd: berdeke bax: baxeke kahû: kahuweke masî: masîyeke

113

eger ḧerfî dway naweke ḧereke bê;

1- ḧerekey «e» bê yekê le «e»kan heł’egîrê; weku,

kunde: kundeke hîze: hîzeke

2- ḧerekey «a, ê, o» bê:

a- naweke yek hîca bê

«y»yêk exrête pêş «eke»we; weku,

ga: gayeke dê: dêyeke do: doyeke

bi- naweke dû hîcayî bê:

«e»y «eke» fiřê edrê; weku,

kabra: kabrake hermê: hermêke peřo: peřoke

3- ḧerekey «wê, ü» bê, «y»yêk exrête pêş «eke»we, weku,

gwê: gwêyeke dezü: dezüyeke

114

hendê car betenya ḧerfêkî «e» bo nêr û ḧerfêkî «ê» bo mê weku ḧerfêkî te’rîfî me’yen be kełk ehênrê; weku,

kuře tasayewe; kuřeke tasayewe. pûrê hatewe; pûreke hatewe.

emane zor kem be kełk ehênrên, bełam le dway ew sifetanewe ke weku naw be kełk ehênrên zortir ebînrên; weku,

sewze sewzê çil gez řîşe çawbexumarê

edatî te’rîfî name’yen

115

edatî te’rîfî name’yen «ê» yan «êk»e, û be çeşnê ke lejêrewe pîşandirawe exrête dway nawewe.

116

eger ḧerfî dway naweke ḧereke bê «y»yêk exrête meyanî naweke û edatî te’rîfî name’yenewe, weku:

bira: birayê, birayêk kunde: kundeyê, kundeyêk hermê: hermêyê, hermêyêk peřo: peřoyê, peřoyêk gerû: gerûyê, gerûyêk gwê: gwêyê, gwêyêk dezü: dezüyê, dezüyêk

117

eger ḧerfî dway naweke «y» bê «y»yêkî key lê zyad nakirê; weku,

masîmasîy: masîyêmasîyê, masîyêkmasîyêk

118

eger ḧerfî dway naweke dengî bê her «ê» yan «êk» be kełk ehênrê; weku,

pyaw: pyawê, pyawêk mirîşk: mirîşkê, mirîşkêk

119

eger ledway naweke yekê le bonawe pêwenûsawekanî «m, t, y, man, tan, yan» gerek bê, her edatî «êk» be kełk ehênrê û bepêy ḧerfî dwayî naweke be wêney dû madekey pêşewe mu’ameley legeł ekirê; weku,

pyawêkim kundeyêkî peřoyêkman meřêktan

120

eger le dway naweke edatî tewawîy «y» yan edatî yekxerî «û» bibê weku ٪119 mu’ameley legeł ekirê; weku,

pyawêkî çak biznêk û meřê hermêyêkî genîw

jimarey naw

121

jimare xasîyetêkî nawe ke takî û gelî pîşan eda.

122

le kurdîya naw dû jimarey heye:

1- jimarey tak

2- jimarey gel

123

jimarey tak her tenya kesê yan şitêk pîşan eda; weku,

pyaweke, pişîleke pyawêk, pişîleyê

124

jimarey gel le yekê pitir kes yan şit pîşan eda; weku,

pyawekan, pişîlekan em pyawane, em pişîlane

125

ew nawaney jimareyan take pêyan ełên nawî tak û ew nawaney jimareyan gele pêyan ełên nawî gel.

gelkirdinewey naw

126

caran le şêwey silêmanîşa weku êsta ke le gelê şêwekanî tira ebînrê naw řastewxo edatî gelî exraye dwawe û gel ekirayewe. bełam êsta le şêwey silêmanîya bo gelkirdinewey nawê ebê edatî te’rîfî me’yenî legeł bê yan sifetî îşaretî «em ... e» yan «ew ... e», weku eger biłên-

baxewaneke dar ebřêtewe.

le nawî «dar» darêk û gelê darîş yête bîr, çunke le §110da witubûman ke nawêkî bê ḧerfî te’rîf delalet le cinsî xoy eka. lêreda «dar» xoy û çendî me’lûm nîye. leber ewe bo gelî pêwîst nîye biłên:

baxewaneke daran ebřêtewe.

127

le kurdîya edatî gel «an»e we weku le xwarewe nûsrawe exrête dway nawewe.

128

eger naweke edatî te’rîfî me’yenî leser bê edatî gel exrête dway emewe; weku,

kewşeke: kewşekan

129

eger naweke sifetî îşaretî legeła bê le pêşa gel ekirêtewe û inca sifete îşaretîyekey exrête pał; weku,

em kewşe: em kewşane em kenduwe: em kenduwane

130

eger ḧerfî dway naweke dengî bê řastewxo «an» be kełk ehênrê. weku:

em pyawe: em pyawane em berde: em berdane

131

eger ḧerfî dway naweke ḧereke bê:

1- ḧerekey «wu, y» bê; dîsanewe řastewxo «an» bekełk ehênrê; weku,

em kenduwe: em kenduwane em tancîye: em tancîyane

2- ḧerekey «e» bê em ḧerekeye fiřê edrê; weku,

kewşeke: kewşekan kunde: em kundane

3- eger ḧerekekanî tir bin, «y»yêk exrête dwayanewe; weku,

bira: em birayane hermê: em hermêyane peřo: em peřoyane eskiwê: em eskiwêyane

132

nawê sifetî jimare û sifetî mubhem û sifetî pirsî leser bê, gel nakirêtewe; weku,

çwar pyaw hendê minał çend kareker?