بەیتا دمدم
لە کتێبی:
دیوانا فەقیێ تەیران
بەرهەمی:
فەقێ تەیران (1590-1660)
7 خولەک
2204 بینین
حەلال کریە تاهایێ
مەزهەبێ ڤە بکێرنایێ
ئەم دمرن نائێنە رایێ
ئاخرەت خۆشترە ژ دنیایێ
2
قەدا ل دنیایێ ب کەڤی
دێ روورەش بن لنک نەبی
قەبوول نەکن ڤی مەزهەبی
حەمیان گو: بلاڤەبی
3
حەمییان رایەک ڤەکر
گۆ ئافەرین عەهدا تە کر
ئاڤێتن تاج قەبوول نەکر
ل سەر خاترا ئەبووبکرکەس
4
ل سەر خاترا عوممەرکەسە
د رییا پێغەمبەرە
خوە بکن کەر بکەرە
رووسپیبن دا د مەحشەرە
5
رووسپیتیێ د مەحشەرکن
هەرنێ، وان کەربکەر کن
ب گۆتنا پێغەمبەر کن
شەهید بن دنێ تەرک کن
6
شەهید بن تەرکا دنێ کن
ناڤەکی ژ خوەڕا چێکن
بەسسە کەلێ ئاسێکن
رابن ڤێکڕا هەو لێکن
7
رابوو خانێ زێڕین زەندە
سوبحێ ڤەکر دەربەندە
خەلقێ جندی دخوەندە
رەشاندن زێڕ و قەندە
8
زێڕ و خلعەت دا وانە
کامل کو بوو دیوانە
گۆ: هەر چی ب ئیمانە
سوبحێ وەرنە مەیدانە
9
سوبحە رۆژا شەڕانە
بکنە ئاخر زەمانە
دەستِ ل سینگان دانە
سەرێ مە د قەبزا خانە
١٠
د قەبزا خانە ل مەیدان
بفکرنە شێرەمەردان
حەمیان کو ئەڤ خەبەردان
شەهید بوون دنیێ بەردان
11
دنیێ بەردا عەوانان
لەعنەت بی ل کال و جانان
ڤێکرا بچنە سولتانان
عەجەم نەکن ئەمانان
12
سوبحێ چوونە عەجەمە
عەسکەر رووبار و چەمە
د پێش تێ خان ئەدهەمە
گرتن دۆرا دمدمە
13
ل بن دمدمێ وەستابوون
جەیشێ عەجەم کو رابوون
لەشکەر کو لێ جەمابوون
تە دگۆ قیامەت رابوون
14
دی دەما نوو ژ ئاڤە
ل دمدما چاک د ناڤە
ئەڤ کافر تاج زراڤە
بوسواش و قەتل و راڤە
15
سواش و قەتل و جەنگە
حسارە پڕ تفەنگە
ژێ دبارن پەرەنگە
هنگی تیر و خەدەنگە
16
هندی کو ئەڤ حەسارن
بەرەنگ ژ وان دبارن
عەجەم دبێ چاریارن
لەوڕا ددەعوادارن
17
لەوڕا تێن وەک بەرازان
ل خۆشمێران، ل شاهبازان
بەردانە گازە گازان
ئیرش برنە ئەندزان
18
ئیرش برنە کوللەکان
تۆپ ئاڤێتنە شەبەکان
وەکی باران و شڕکان
تێک دڕێژن تفنکان
19
تێک درێژن ژ بانی
تفنگ و تیر ددانی
خالق ب وان دزانی
بۆ رۆژ ئاخر زەمانی
٢٠
خالق ب وان خەبیرە
دەرهاتن جان و پیرە
دڕێژن تووپ و تیرە
رووسپیبن خانۆمیرە
21
رووسپیبن خان عەبدالە
درێژکری مەرتالە
چ شێرەکێ بێ مسالە
دەما کو بوویە قالە
22
دەما کو بوو سەواشە
دەرگەهـ کودانە پاشە
بۆ گازی و شاباشە
ژهەڤ دێخستن لاشە
23
ژ هەڤ دبرن دیلە
بوویە قرێن و قیلە
عاجزبوون بەتل و فیلە
بەرستنە هەڤ ب حیلە
24
ب حیلە و ب لێبە
وان کوشتن بێ حسێبە
لازم دێ یەک یەکێ بە
گۆ: بەسسە هەتا سوبە
25
سوبحێ چوون عەرەساتێ
خەلقێ د ڤێ بساتێ
کافر لێ دکن خەباتێ
هاتنە بن قەلعاتێ
26
د قەلعاتێ مەرەستن
ل دژمنان قەلەستن
بۆ جەنگ و دابرەستن
هەفت هەزار ژێ ئێخستن
27
ژ هەڤ خستن هەفت هەزارە
قۆچی خەلقێ بژارە
بوویە هەوار هەوارە
قەت رۆم نەبوو دیارە
28
خەبەر نەهات ژ رۆمێ
عاجزبوونە ژ دۆمێ
خەلقۆ ژێ مەکن لۆمێ
هوون بفکرن ل کۆمێ
29
هوون بنێڕن ل خانە
چ حکمەت پەهلەوانە
رۆم نایێنە د هانە
غیرەت کارێ مێرانە
٣٠
ئەز ژ غیرەتا نەبیمە
ئەز شێرەکێ موکریمە
خان عەبدالێ بوهتیمە
ئەز ژی ب ناڤێ ڤیمە
31
بۆهتان ئەڤ ناڤ گەڕاندە
بابم بهیست حەباندە
ئینا ل من نهاندە
ب ڤی ناڤی ئەز ژێ خوندە
32
کەسێ کو لێ ئەڤ ناڤ بی
ئیللا کو خان ئەبدال بی
شەرمە کو ئەڤ زراڤ بی
خەتما ڤی نە تمام بی
33
خەتمێ نەکەم تمامە
ب سهـ جوزئو کەلامە
ژ ڤرا حەتا ڤ شامە
ئەڤ ناڤ ل من حەرامە
34
حەرام کرن برەستن
رابوون و چەک ڤەبەستن
دەستوور ژ هەڤ د خوەستن
ستییان قەدەم شکەستن
35
سەر تا قەدەم تێکوەربوون
ستی د سور و زەر بوون
فێرس د پڕ جەگەربوون
ژ نێڤ کەلێ بدەربوون
36
کەلا کو سەد ستی تێ
چ نازک و جندی تێ
ب گهار و زەڕینی تێ
مە لحالێ وان گری تێ
37
گری من تێ د گەل وان
نازک و قامەت سەلوان
دەما دەرتێن ژ خەلوان
قەرفان دکن ب سەر وان
38
قەرفان دکن بەشەر تێن
هندی ژ من غەزەل تێن
نالین و سەد عەمەل تێن
هێسترێد من د گەل تێن
39
هێسترێد من ژ هوور تێن
نالینێد من ژ دوور تێن
ژ داغ و کۆڤانێد سوور تێن
خەلقۆ ژ داغێ کوور تێن
٤٠
خەلقێ د ڤێ گنگاشێ
وەرن ب سەر سواشێ
گوهـ بدنە ڤێ داباشێ
چ دبێژە مەتن و حاشێ
41
چ دبێ مەتن و نۆشتە
وان شێران زەند ڤەمشتە
قەبزێ شیران هەرشتە
چوونە جهێ دوکشتە
42
چوون و ژێ ڕوبڕوبوون
ئەژدەر قەوی ب سووبوون
بەتلێد دوهی ل کووبوون
شەڕێ دوهی قەت چ بوون
43
ئەڤ شەرەک بێ مەئالە
بەتلێد د بێ مسالە
درێژ کرن مەرتالە
کو لێکبدەن مەجالە
44
دێ لێکبدەن کو وەختە
شداندن چەک و رەختە
فڕین تالع و بەختە
شاهـ رابوو هاتە تەختە
45
بوهتان هەمی ب میرڤە
دەمەک سەکنین ب شیرڤە
کفن دبن چەنگیڤە
کافر هاتن ژ پیرڤە
46
کافر د دل قەوینە
دەما کو وان دبینە
هەیبەت ل وان کەتینە
قورجی نزانن کینە
47
قورجی دبێ حسێبن
پرس و پرسیار نە عێبن
هوون دێ مێوانێ کێ بن
ئازا د رییا خودێ بن
48
ئازا د رییا خوداهـ بن
ئەمێدِ پڕ گوناهـ بن
میوانێ خەلیفێ شاهـ بن
غازی د رییا ئللاهـ بن
49
مە گازیکر جەببارە
ئەمێ د گرفتارە
خەلیفە ئختیارە
ئەم دێ بچن دیارە
٥٠
خەلیفە چوون نشاندە
شیرێ هوشین کشاندە
سەری ژ لاشی فڕاندە
هەرسێ ژی کرنە راندە
51
باب و پس و برازە
هەرسێ کرن جەنازە
ب شیرەکێ دلخوازە
بۆ شین و گازە گازە
52
هەرسێ ڤێکرا دێخستن
قەڤدێد شیران هەرستن
بو جەنگ و دابرستن
ب هزاران مێر ژێ کوشتن
53
لێ دخستن وان ب نوبەت
خان ئەبدال کر ئشارەت
جارەک دی ژێ بکنایەت
بەر محمد سەلەوات
54
سەلەوات ئانینە ڤێکڕا
وان رم هژاندن تێکڕا
بە خەنجەر هاتنە پێکڕا
ب هزاران کوشتن ژێکڕا
55
کوشتن ژ خان و میران
ب تفنگ و توپ و تیران
سەرقوتن مسلێ شیران
لاش بوونە مینا گێران
56
هزاران لاش ل شوونێ
حەفتێ و یێکن ل چوونێ
تو دبێی ب هزاران تێنێ
شیران رەنگدا ژ خوونێ
57
شیران ڤەدابوو برقە
هاویر بوو ترقە ترقە
یەک یەک ژ هەڤ نابن فرقە
لێکدان و شرقە شرقە
58
سەری ژ هەڤ فڕاندن
زرە ل هەڤ قەتاندن
عیار ل هەڤ دڕاندن
حەرامە بەر کڕاندن
59
بەر نە کڕاند ژێ کوشتن
وان ئەو حەمی د کوشتن
قەت کەسەک ژێ نە هشتن
بۆ شەهیدێت بهشتن
٦٠
شەهیدبوون چوون ژ خودێڕا
ئەڤ رەنگە گۆڤەند گێڕا
خان و ئەڤ خەلقێ وێڕا
بەحەشت و حوری ژێڕا
61
حەمی چوون و ژن مانە
کافران کو گۆتە خانە
ئێریشێ بینە وانە
بینن کیژێد جوانە
62
قەت کەس نەما ژ دەرڤە
ئێریش ئانین ب سەرڤە
ل ستییان بوویە رەڤە
بوو دوومان تە دگۆ شەڤە
63
کەسەک کەسێ نابینە
کچا خان ئاگری تینە
ب جبەخانێ تێخینە
کەلێ ژ بن هلتینە
64
کەلێ ژ بن داڤێژە
حەمیان د بن د کوژە
ئاگر ژۆردا د ڕژە
کەس نامینە دپژە
65
هەمی کوشتن ب خوەڕان
شەهید بوون چوونە باغان
بهشت برن ژ خوەڕان
گۆتن دما ژ مڕان
66
وان حەمی روو سپی بن
موقیم ل نک نەبی بن
د جەننەتا باقی بن
مەهدەرچیێ «فەقی» بن
67
د پاشی وان قسان ڕا
ژ نەبی و ئەولیان ڕا
ژ میم و حێ و خان ڕا
فاتحە ژ روحێ وان ڕا