٢٦
حیلەپەروازی و فتنەئەنگیزیا بەکرە ژ حەسەدوەرزیا ل تاجدین، کو بووی سەبەبێ میر نەدا مەمێ زین
لە کتێبی:
مەم و زین
بەرهەمی:
ئەحمەدی خانی (1650-1707)
6 خولەک
1161 بینین
گاڤا ژ عەدەم خودێ کر ئیجاد
ئەڤ کەون و مەکان ژ نووڤە بنیاد
مەجمووعێ موکەووناتێ عالەم
حەتتا ڤە خەلاسە نەوعێ ئادەم
ئەشیا ب حەسەب سفات و ئەفعال
ئینانە و وجوودێ موختەلف حال
مەوجوود کرن ب هەڤ موعەییەن
ئەزداد کرن ب زد موبەییەن
ئەڤ ئەرز و سەما بەتیء و دائر
ئەڤ مولک و مەلەک موقیم و سائر
ئەڤ نوور و زەلام و کوفر و ئیمان
ئەڤ خولد و سەقەر بهەشت و نیران
ئەڤ بارد و حارر و رەتب و یابس
ئەڤ میر و گەدا غەنی و بائس
ئەڤ ئاخ و هەوا و ئاگر و ئاڤ
ئەڤ لەیل و نەهار وسی و سیتاڤ
ئەڤ هەجر و وسال و شاهی و غەم
ئەڤ مەوت و حەیات سوروور و مەئتەم
هن نوور مسال وهن وەکی نار
هندەک د حەلیم وهن د د ژوار
ڤان سادق و ڕاست و خێرخواهان
ڤان قومسی و خوار و ڕووسیاهان
ڤان ئەهلێ جەهەننەم و عەزابان
ڤان لائقێ جەننەت و سەوابان
نابینی کو پێکڤە جوملە زددن
حکمەت چیە؟ بۆ چی پێکڤە نددن؟
لەورا کو نەبت ئەگەر تەخالوف
تەمییز مەحالە هەم تەعاروف
القصهعەرەبی ب ئقتزائێ خلقەت
میرێ ب کەمال و عزز و رفعەت
ڕاگرت ژ بۆ خوە دەرگەڤانەک
فەتتانێ زەمانە سەی پسانەک!
دائم ل دەرێ وی قاپۆچی بوو
قەللاع و قەلاش و قاوەچی بوو
ئەمما ب نەسەب نەمەردێ بوهتان
بەلکی موتەوولدێ ژ بوهتان
ئەسلێ وی دبێن ژ مەرگەڤەڕ بوو
مەحزا وی بەشەر ب شۆر و شەڕ بوو
ناڤێ وی مونافقی بەکر بوو
بەلکی ژ بەلووقیا بەتر بوو
مەنناع و موزەبزەبین و ئبلیس
خەدداع و خەبەربەزین و تەلبیس
شاگردێ شەئامەتا وی شەیتان
شەرمەندە ژ گوهتنا وی بوهتان
بەد چەهرە ژ ڕەنگێ دیوێ کابووس
بەد فعلێ ستیزەکار و سالووس
تاجدین دگۆتە میر عەیانی:
میرم بکە دەر ڤی دەرگەڤانی
ئەڤ لائقی دەرگەهێ تە نینە
ئەڤ کەلبە نهیندڕە ب کینە
هەر چەند سە و دەرگەڤان برانە
ئەکسەر سە ب مهر و با وەفانە
ئەڤ ڕەنگەهە میر دگۆتە تاجدین:
فعلێ د بەکر مەگەر نزانین؟!
ئەم قسمێ ئەمیر قسمێ ئاشین
پوڕ فەتل و گەڕین و پێش و پاشین
ناچارە ژ بۆ مە ئاشڤانەک
لابدًعەرەبی ژ بۆ مە دەرگەڤانەک
هندی ب حوکوومەتێ دکین دەور
گەهـ عەدلە ژ بۆ مە کار و گەهـ جەور
هەر چەند بەکر وەلەد زنایە!
ئاشێ مە ژ وی ب فەتل و بایە
ئەڤ زومرە کو زالم و عەوانن
سووباشی و شەحنە دەرگەڤانن
ئاشێ د مە زالمان دگێڕن
دەخلێ د مەزالمان دهێرن
ئاشێ مە ئەگەر چ وەقفێ عامە
گەوری تژی گارسێ حەرامە
وی گارسی حارسەک دچینت
ئەڤ حارسەبۆ مە دێ هلینت
ئەڤ عادەتە نینە خاسێ میران
نابینی ل بەر دەرێ فەقیران
وان ژی هەمی پاسبان ژ سانن
ئەو ژی هەمی قسمێ دەرگەڤانن!
سولتانێ سەریرێ بێ نیازی
نابینی ژ بۆ وی کارسازی
هندی ئەوی ڕاکرن سەلاتین
دەهـ چەند ئەوی چێکرن شەیاتین
حاسل د سەیێ خوە میر نەبۆری
تەعلیل ددانە بەر زەرووری
میرن هەنە ئەو سەیێ د تازی
نادن ب عەدالەئێ د تازی
ئەو کینەوەرێ خەبیس و مودبر
یەعنی بەکرێ ب دل موزەوور
خەوفا وی هەبوو ب خەف ژ تاجدین
دائم د دلێ وی دا هەبوو کین
وەقتێ کو ب دەولەت و سەعادەت
ئەڤ دەعوەتە بوو ب رەسم و عادەت
خەف ژ ئادەمیان وەکی عەزازیل
مەحزا غەرەزا وی کزب و تەسویل
تەنها وهە گۆتە میر د خەف دا:
میرم تە ستی قەوی تەلەف دا!
ئەو جەوهەرێ تاج و تاجێ جەوهەر
ئەو ئەفسەرێ زیب و زیبێ ئەفسەر
ئەو ڕەنگ سەزایێ تەخت و ئەوڕەنگ
فەرزانە ب عەقل و فەرر و فەرهەنگ
کەسرا ب کەسەر ژ بۆ وێ دینێ
فەغفوور ب غەور بوو ئەڤینێ
قەیسەر ژ کوڕێ خوە ڕا ب خوەستا
خاقان ژ پێشڤە دەست ب بەستا
هێژا نە د بوو ئەوێ تو ئەرزان
ئەڤ ڕەنگەهە سەرسەری بدی وان
میر گۆ: قە ددم ئەیا بەد ئەختەر
تاجدین و مەمێ ب تەخت و قەیسەر
ڕۆ ژا وەکوو بوویە جەنگ و پەرخاش
تاجدین و مەمێ دو سەد قزلباش
بالجملهعەرەبی ب زرەوزەند و بن پەڕ
ئینان ژ مە ڕا ب شیر و شەش پەڕ
خاقان چیە ئەز چ کم ب فەغفوور
نادم ئەز ئەوان ب روبعێ مەعموور
مەلعوونی کو دی نەبوو چو تەئسیر
ئەو مەسئەلە وەرگەڕاندە تەزویر
گۆ: قەنجە حەقیقەتا هومامان
هەمسەنگێ سەداقەتا غولامان
ڕۆ ژا ڤەدخۆن شەرابێ بەلوا
گاڤا کو دخۆن کەبابێ سەلوا
چاوانە د شاهی و سەفایێ
ئەو ڕەنگە د تەنگی و جەفایێ
عارز نەبتن ل وان تەبەددول
زاهر نەبتن ژ وان تەحەوول
مەحزا نەکن ئەڤ قوسوورێ خدمەت
قەتعا نەکن ئەو فوتوورێ هممەت
ئەڤ زەوق و جەفا ببن موقابل
ئەو سدق و وەفا ببن موعادل
لێ زائعە هممەتا کەریمان
دەر حەققێ نەلائق و لەئیمان
ناکەس نە سەزایێ گەنج و مالە
نوورەس نە موناسبێ جەلالە
مەنزوورەئێ نوورەسان شەرابە
مەخموورەئێ سەرخوەشان خەرابە
پوڕ عەقلی دڤێت و پوڕ تەحەممول
نوورەس ب مەیێ نەکەت تەحەوول
میرم تە نەدی کوڕێ سکەندەر
دایێ تە نەزەر.. ژ حەددی چوو دەر
ڕۆ ژا کو ستی تە دایە تاجدین
وی ژ ئالێ خوە دائیە مەمێ زین
میر گۆ: چ عەجەب نەکر ب من پڕس
یانە قە نەمایە وی ژ من ترس؟
گۆ: ما تو نزانی ئەو کوسانە
میرزایە جوانە پەهلەوانە
مەیدان دیە وی جلەو ڕەڤایە
هەر چی وەکوو ئەو بکەت ڕەوایە
ترسا من ئەوە ب کبر و کینێ
توغیان بکەتن ژ پاشی زینێ
دەعوا نەسەبێ بکەت ب خالد
قەسدا حەسەبێ بکەت زەوائد!
میر گۆ: مە د دل هەبوو ب داخواز
زینێ ب مەمێ بکم سەرەفراز
سووندێ دخۆم ئەز ب رووحێ والد
حەتتا بگەهیتە جەددێ خالد
مەحزا ب زوکوورێ نەسلێ ئادەم
زینێ ب ژنینی ئەز قە نادەم
هەر چی ژ سەرێ خوە بوویە بێزار
ها زین و بلا ببت خەریدار
مەردێ ژ سەر و رحا خوە تێرە
بێ خەوف بخوازتن کو مێرە
حوککام ب باتن و ب زاهر
بێ شوبهە موشابهن ب ئاگر
زاهر د سەباحی و ب نوورن
باتن ژ مەدارەئێ د دوورن
ڕەحمێ کو دکن ژ ڕەنگێ ڕۆ ژن
قەهرێ کو دکن جەهان دسۆ ژن
زنهار نەکی ب وان تو باوەر
گەر باب و پسی وە گەر برادەر
خاسما کو موقەررەبێ د بەدخواهـ
نێزیک ببن نعوذ باللهعەرەبی!