ئاگاداربوونی سوڵتان ئیبراهیم لە ونبوونی نۆش ئافەرین
لە کتێبی:
سوڵتان ئیبراهیم و نۆشافەرین
بەرهەمی:
خانای قوبادی (1704-1778)
9 خولەک
803 بینین
خانای قوبادی دەروون پڕ نەدەرد
سەر لەوحەی ئەلواح جەدوەلکاری کەرد
بە حەرف ڕاوی دانایان پێش
بەی دەستوور کەردەن تای ڕشتە تاکێش
خامەی عەتر ئامێز نوکتەی ڕەقەم ساز
بەی دەستوور بییەن ئەی ڕاز و ئاواز
سەحەر شازادە نەخاو بی بێدار
کەردش ئارەزووی جەماڵ دڵدار
نیگا کەرد بە جای خوابگای دوڵبەر
دیش نۆش ئافەرین نەدارۆ ئەسەر
ئاهـ سەرد کێشا بە دڵ ئێشان
واچی گشت ئەعزاش نەریشە کێشان
خوون ڕێزا نە چەم بەناڵەی نەبەرد
جەسەر تا دامان یەخەش پارە کەرد
مەوات ئەی یاوەر ئیمجار چێش کەرووم
شەهباز شەش دانگ نەکۆ باوەرووم
مورغ تەڵەب کەردش واتش ئەی هام دەرد
یە چەرخ گەردوون دەربارەم چێش کەرد
هەم وستەن نە گێج بەحر بێ سامان
دیسان بەکۆشی سەوڵ خەرامان
ڕوخ وات شازادە گیانم بۆ فدێت
جە یادت مەیۆ هەرچەند واتم پێت
نەکەردی قەبووڵ حەرف ئەی بەندە
نەواتم ئەی دێو بەمەکر و فەندە
ئەو نابێکارە دیت چ کارێ کەرد
خودا مەزانۆ ئەمجار بە کۆش بەرد
هەم دیسان جەنەو دێو ناسەواب
تۆ وست بە جەفای مەعرەکەی عەزاب
شازادە نەرم نەرم لەیل مەلاوان
مەوات ئەی شش دانگ جەرگم گڕتاوان
وێنەی مارانگاز گوڵگوونەن بەرگم
مەیۆ نە دیدەم هووناو جەرگم
* (ئەوەند مەلاڵا و مەگرەوا بەزار
خان محەمەد جە خواب بوڵەند بی بێدار)
وەختێ خان محەمەد بکەردش نیگاش
هۆرێزا دەردەم کەفت نە خاک پاش
واتش فیدات بام زاریت پەی چێشەن
پەرێم واچە ڕاست دڵ بە ئەندێشەن
شازادە واتش شای نۆش ئافەرین
دیسان هەم بەردەن پەتیارەی بێ دین
خان محەمەد ئەژنی دەس کەرد بەزاری
دڕی تابەوار یەخەی مرواری
واتشان بە مورغ موبارەک نیهاد
مەبۆ هەم دیسان باڵ بکەی گوشاد
بگێڵی سەحرا دەریا و دەشت و دەر
جە نۆش ئافەرین باوەری خەوەر
مەبۆ بگێڵی شاران بە شاران
تا تەلیسم دێو ئەزرەق ئەکوان
ئەر ناری خەبەر چابوک و چالاک
شازادە جەداغ زوو مەبۆ هەلاک
واتش فیدات بام شازادەی خۆش خۆ
خووبی نەدارو ئەی زاری پەی تۆ
تەیر هونەرمەند جەنۆ پەرواز کەرد
گێڵا ئیقلیمات کەش و کۆهـ و هەرد
جەنگەڵ جەنگەڵان چەند بێشەی پڕ شوور
گێڵیا حەسار هەفت قاف بلوور
هەر چوار قولەی قاف هەردە بەهەردە
مەکان دیوان قەهرەمان بەردە
(جە کۆی سەرئەندیب تا چۆڵ کۆگیر
تا تەلیسم سەخت شاباڵ بێ پیر)
گێڵا جەزیران جەزیرەی دەم خان
هەفت خوان جادووی شای مازندەران
ئەوەند کە گێڵا سارا و دەشت و دەر
تا مەوج پڕ جۆش دەریای ئەسکەندەر
دە شەب و دە ڕۆژ جە سوب تا بە شام
مەگێڵا بەزار هەفت ئیقلیم تەمام
ناگا نەکردار پادشای جەبار
جەدوور دا دیار تەلیسم دیشوار
مەنشوورەن نامش زەنگۆڵەی دێوبەند
دێوان ئاڕاستەن بە مەکر و بە فەند
قوەت دا نەباڵ مورغ وەفادار
تا شی بە سەر چای زەنگوڵەی دیشوار
دیش نۆش ئافەرین نەوجا دیارەن
مەلوول و ماتەم زار و زگارەن
نەزدیک شام بی موراجیعەت کەرد
ئاما وە خەبەر پەرێشان ئاوەرد
ڕوخ دی جەماڵش کەیل ئەسرینەن
زانا پەشێو حاڵ نۆش ئافەرینەن
وات مزگانی بۆ شازادەی خۆش خۆ
خەبەر دۆست خاس من مەدووم بە تۆ
دە شەبانە ڕۆژ نەکەردەنم خاو
بەرووی هەوادا بە تەعجیل و تاو
چەند وڵات گێڵام چەند مەکان چۆڵ
تا شیم بە جایێ نامش بی زەنگۆڵ
شای نۆش ئافەرین ها نە دلێ چاهـ
دایم پەرێ تۆ هەر مەکێشۆ ئاهـ
ها جە زەنگۆڵە تەلیسم دێوبەند
جەلای ئارایش شووم ناپەسەند
نۆش ئافەرینش بەردەن بە چاهێ
جاگەی ناهەموار خەرابەگاهێ
شازادە شنەفت حاڵ و گوزارش
بە خان محەمەد کەرد خەیلێ سیفارش
ڕوخ دەست بەرد پەرێ شازادەی دڵڕێش
نیا نەمابەین هەردوو باڵ وێش
پەرواز کەرد نەجا نیشت نەرووی ئەفلاک
بەردش بەومەکان تەلیسم ناپاک
بە ئەندەک ئەندەک ئاما وە پاین
نە پای زەنگۆڵە نیا وەزەمین
ڕوخ وات شازادە بەور بێ ئەمان
ڕوخسەت بدەر پێم پەی جاگە و مەکان
سێ پەڕ جە مابەین باڵ وێش کێشا
کەردش سیفارش دا بەدەست شا
هەر وەختێ موشکڵ هەم ئاما وە ڕات
بنیەر وە ئاتەش حازر بوو جەلات
من مەشووم وەڕا تۆ وێت مەمانی
ئەڵبەت سەرئەنجام کارت مەزانی
ڕوخ ئینە واتش ڕاهی بی وە ڕا
هیمەتخواهی کەرد ڕوو کەرد بەو دما
شازادە ڕوو کەرد نە تەلیسم دێو
ئاما نە گۆشش وەلوەلەی غەریو
دیش کۆهێ نەبان کۆهێ سازیان
کەس نمەزانۆ بە چێش بەند کریان
خەیلێ خەجڵ بی نەوماوا و جێدا
نەڕاش دیار بی نە قاپی و دەرگا
دیش نەردەبانێ ئەو شێر خوون خۆ
نەردەبان مەشۆ تا وە باڵای کۆ
شازادە نەوجا شکۆفا چون گوڵ
وات شوکرم بەتۆن دانای بێ موشکڵ
بە نەردەباندا شی بە باڵای کۆ
خەیلێ نیگا کەرد ئەو شێر خون خۆ
* جفتێ دەروازەی سەنگین دی وە چەم
بەسێحر و ئەفسوون کەردەنشان موحکەم
دەروازەی موحکەم سەنگین بێ سامان
تەمام فوولادەن قاپیی بێ ئامان
هەرچەند کۆشش کەرد نیکزادەی نیک مەرد
نە خاک قاپی ڕاهـ پەیدا نەکەرد
سەراسیمە بی خاکش کەرد وە سەر
ئاخر بێ هۆش بی نە پای قاپیی دەر
ئاما نە خاوش عابێد پڕ هۆش
واتش شازادە دەروون پڕ نە جۆش
هۆرێزە نەخاو خودا یارتەن
دانای زولجەلال نیگادارتەن
بشۆ بنیشە شازادەی سەرمەست
جە تەرەف ڕاست سەنگ سفید هەست
تۆ بشۆ بەوجا شازادەی چینی
لەوحێ پڕ نەخەت نەوجا مەوینی
هەرچێ نویسیان نەرووی لەوح زەڕ
سەعی کەر تەمام بە عەمەل باوەڕ
ئێد وات غایب بی عابد پڕ فەر
شازادە نەخاو سەرکێشا وە بەر
بەلای دەست ڕاست ڕاهی بی ڕەوان
تا شی بەسەر سەنگ، تەعجیل بەدەوان
دیش نە زیر سەنگ یەک لەوح بێگەرد
نویسیان بە ئاب تەڵای لاجوەرد
نویسیان فەسیح سوڵتان ئیبراهیم
دڵ بە خودای وێت ببەستە قایم
یاوای بە قاپیی ئەی شێر خۆش خۆ
(ئینشەڵا) قاپی دەرکەنار مەبۆ
شێر ناموەر نام خودا بەرد
ڕوو نە تەلیسم دێو مەلعوون کەرد
نیگا کەرد قەسرێ بەستەن نەو جێدا
نییەن نە هەر جا نمەبۆ پەیدا
باغێ دی ج باغ عەجەب گوڵزارێ
نییەن نەسەرای هیچ شەهریارێ
(زاجە) ی خوسرەوی نە پای سەراوان
مەیۆ جەسەردا چەشمەی فەراوان
نە پای ئەو باغچە چەشمەی دی وە چەم
ئابش خۆشگەوار چون ئاب زەمزەم
نۆشا ئاب سەرد ڕاحەتی وانا
حەمد خوداوەند بێ حەد کیانا
جەودما دەست بەرد ئەو پەرێ بەغەڵ
لەوحش بەرئاوەرد موشکڵ بۆ حاسڵ
نیگایێ بە لەوح کەرد دیا پێشدا
پەرێ موشکڵان زانا نە تێشدا
نووسیابێ جە لەوح سوڵتان ئیبراهیم
دڵ بە خودای وێت یەقین بۆ دایم
مەشی نەتۆی کاخ ئەی سیاغوڵە
تەلیسم سەختەن جاگەی زەنگوڵە
هیچ باکت نەبۆ تا مەشی وە پێش
مەوینی حەوزێ نەکەری تەشویش
جەلای ئەو حەوزە سەنگێ سیا هەست
بشۆ ئەو سەنگە باوەرە بەدەست
شازادە بەو حەرف کەردش نیگاهێ
ئاوەرد بە نەزەر سەنگ سیاهێ
هۆرێزا لوا بێ خۆف و ئەندێش
نیشت وە بان سەنگ شێر بی ئەندێش
دیش مەیۆسەدای وەلوەلەو غەریو
ئاواز ناخۆش چون ئاواز دێو
شازادە خەیلێ نەدڵ خۆفش کەرد
بازهەم فیکرش کەرد غیرەت جۆش ئاوەرد
جە ناگا دێوێ ئاما پەدیدار
بەدشکڵ و زۆردار قەد وێنەی منار
مووی ئازاش جە تەرح سەر حەڵقەی کەمەند
زیاتر مەبی جە پەشم گووسفەند
تەیر و کەبووتەر جەسوب تا بە شام
نەسایەی ئەو موو مەگرتن ئارام
درەختێ بزورگ ها نە کەتف باڵ
جە تەنخوای حەربە کەردەن بەگۆپاڵ
واتش ئەی فەرزەند عادڵ شای چینی
بنیەر وەزەمین ئەو لەوح کە بینی
وەرنە یەک چۆبێ بدەم وە ڕووی فەرق
تا هەفتم زەمین تۆ مەکەرووم غەرق
ساکە ئێد شنەفت شێر بەچەی زۆردار
ڕوو کەرد بەو پەلید ئەو دێو موردار
واتش خوداوەند من کیاستەن وەی جا
دێوان مەلعوون بکەرووم فەنا
(ئینشەڵا) بە عەون جەهان ئافەرین
خەلاسیت نییەن مەلعوون بێ دین
دێو کە ئێد شنەفت چووب گرانبار
بداش نەرووی فەرق ئەو شێر خوونخوار
نیگەدارییش کەرد دەهەندەی داوەر
جە زەرب مەلعوون نیاوەرد زەرەر
شازادە چون شێر دەست دا بە شمشێر
ڕووکەرد بە مەلعوون واتش بەدگەوهەر
دا نە کەمەربەند دێو جادووکار
کەردش بە دوونیم بە وێنەی خیار
دەرسات پەیدا بی گەرد و غوبارێ
سایەقەی شەرەر بەرق و نەزارێ
سەما تاریک بی چەنی تۆزوگەرد
شێر دڵاوەر سەر بەزەمین بەرد
نە شەرارەی ئاهـ دووکەڵی پڕجۆش
یەک شەبانە ڕۆژ نەودەم بی بێ هۆش
جە دمای یەک ڕۆژ دیدە کەردش باز
دیش ئەژدەهایێ دەهەن کەردەن واز
جۆش ئاهیرش چون بەرق مەخێزۆ
بە خەروار خەروار ئاهیر مەرێزۆ
وەختێ دی بەچەم شێر بێ ئەندێش
تیغ کین کێشا پا نیا وە پێش
* دانە گەردەنش سەرش جیا کەرد
سەرش جە ئەندام دە قەدەم وا کەرد
وەختێ تەلیسم بی ئەژدەهای موردار
پەیدا بی ئەوجار ماران سەد هەزار
شازادە ئەو ڕۆ تاوەعدەی ئێوار
جەنگ کەردش چەنی ماران موردار
ئەوەند کەفتە بی لار وە بان لار
ڕاش نەبی تێدا بکەرۆ گوزار
یەکێ مەکوشتش جەمار موردار
زیاتەر مەبی هەزار بە هەزار
ئاخر عاجز بی شێر بەچەی خوونخوار
عاجز بی تەمام جەگیان بی بێزار
ئەورۆ کوشتار کەرد تا وەعدەی ئێوار
تاخر ڕووکەردش وە دەرگای جەبار