دنیای مەککارە
لە کتێبی:
دیوانی خانای قوبادی
بەرهەمی:
خانای قوبادی (1704-1778)
7 خولەک
819 بینین
دنیای مەککارە، دنیای مەککارە!
دنیای حیلەباز، کۆنەی مەککارە
بێوەی حیلەباز، بەد پەتیارە
پێچاپێچ وەردی، چەواشەچارە
موتریب مووکەش، مەیبەخەش مەستان
زەواڵ ساکین، زۆر زبەردەستان
شووم شەڕ، ئاشووب، شیت زوڵمات شەو
مینای سەفشکەن، ساختەی کۆژەی نەو
نەڕاد نەردباز، نەرد بەدکەندە
شا جە تەخت ئەنداز، غوڵام پەرگەندە
چەنی کەس تا سەر، دۆستی نەکەردە
بێ شەرت و بێ شۆن، کەس چار نەبەردە
جەللاد قاتڵ، ڕەهزەن ڕاهان
فەرق نەکەردەی کەس، گەدا تا شاهان
عەجووزەی بێشەرت، شووم شەڕئەنگێز
عەرووس ساحیر، خوون دامادڕێز
ئەرێ هەی دنیا! جە شیراز تا شام
جە قاف تا بە ئەلف، کێت ناوەرد بە دام؟
جە کەیخوسرەوان، کێت نەفرێونان؟!
کەوکەبەی دیوان کێت نەشێونان؟
کێ بی تا وەسەر نامداریت کەرد؟
کێ بی تا وەسەر میوەی باغت وەرد؟
سیاهیی وە ماڵ کێدا نەشەندی؟
تەخت و بەخت جە دەست کام شا نەسەندی؟
وە کێ نەشانای مەودای قەبزەی تێغ؟
بنچینەی ئەولاد کێت ناوەرد جە بێغ؟
چەنی کێ تا سەر ئاخر ئاوەردی؟
کێ داخڵ وە شار خامۆش نەکەردی؟
چەنی گشت عالەم شمشێربزیت کەرد
ئەوەڵ تا ئاخر دەستئەندازیت کەرد
بە کێ نەنمانای زەوق جەوانیی؟
بە کێ ناوەردی شادپەشیمانیی؟
گەنجداران شاد بین وە گەنج وێشان
جام بادەی مەوت، تۆ نۆشای پێشان
جە نامئاوەران شاهان مازی
بە حیلەسازیی کێت نەدا بازی؟
جە شا تا قەیسەر، جە قەیسەر تا میر
قەبزەی مەرگ نە فەرق کێ نەکەردی گیر؟
جە پێشانییان تا کەیانییان
جە ئەشکانییان تا ساسانییان
یەکایەک خەرقەی ڕای نیهان پۆشان
بەردت وە ماوای شار خامۆشان
کەیومەرس کەی، بەو کردگارەوە
تەهموورس شا، بەو بەزم باز شکارەوە
شا جەمشید بەو زەوق نۆشای جامەوە
فەررەیدوون بەو فەڕ ڕۆی ئەیامەوە
سەلم و توور بەو سان بێشومارەوە
مەنۆچەر بەو قین خەشم و قارەوە
ئەفراسیاب بەو سان تیپ و سوپاوە
کەیخوسرەو بەو تاج زینەتنماوە
کەیقوباد بەو تیپ بەزم و ڕەزمەوە
قەهرەمان بەو قین قەست و جەزمەوە
زوحاک بەو غەزەب جەفا و جەورەوە
کەیکاوس بەو عەیش تەرز و تەورەوە
هۆشەنگ بەو شاهیی ڕووی جیهانەوە
تەهمتەن بەو گورز، بەو کەمانەوە
چەند شاهان جە تەخت ئاوەردش بە وار
چەند پەهڵەوانان کەردش نگوونسار
دەقیانووس بەو گەنج خاک نیهادەوە
بەو زەوق مەجلیس نۆشای بادەوە
کوا سەدای تەپڵ کووس کەیانان کەی؟
کوانێ بەیداخان شنەوای دەشت ڕەی؟
چەرخ دنیای دوون دەوەندەی دەوران
کوشندەی شێران، سەرکەندی بەوران
یەکایەک بادەی جام تۆ نۆشان
بەردی وە ماوای شار خامۆشان
حاتەم بەو سەخای کەرەم کەردەوە
لوقمان بەو شیفای دەوای دەردەوە
هۆشەنگ شا بەو پەڕ باز و بەندەوە
سیاوەش بەو هوون دەعوامەندەوە
گوشتاسپ بەو بەزم دەنگ دلێرەوە
ئەردەشیر بەو چنگ پەنجەی شێرەوە
سوهراب بەو بەزم بێسوود کەردەوە
ئەویچ بەو دەعوای ڕۆی نەبەردەوە
یەکایەک بادەی جام تۆ نۆشان
بەردت وە ماوای شار خامۆشان
بەهمەن بەو بازووی زۆر و زاتەوە
دارا بەو دارای حکووماتەوە
ئەسفەندیار بەو دەعوای شۆڕ و شەڕەوە
فەیلەقووس بەو گەنج بەیزەی زەڕەوە
ئەسکەندەر بەو فەتح جیهان کەردەوە
بەو سەد بەستەی نامئاوەردەوە
بەهرام بەو شەوکەتارای ڕەزمەوە
بەو ئینشای مەشهوور نەسر و نەزمەوە
نەوشیروان بەو عەدڵ کەسنەدارەوە
خوسرەو بەو تەڵای دەستئەفشارەوە
شاپوور بەو شاهیی نامئاوەرەوە
بەو موتیعیی دین پێغەمبەرەوە
ئەدرەشیر بەو هەیبەت سوپاوسانەوە
بەو ئیقلیمگیریی ڕووی ئەییامەوە!
سام نەریمان بەو سپەرەوە
زاڵ زنجیربەر بەو هونەرەوە
جەنگیزخان بەو چنگ غەزەببەندەوە
ئەو شاهیی جە دەست شاهان سەندەوە
زەوارە بەو زۆر کەتف مشتەوە
چەند پەهڵەوانان بەو زۆر کوشتەوە
فڵامەرزیەڵ بەو سپەرەوە
جەهانبەخش بەو هەیبەت خیرەسەرەوە
تەیموور بەو کەمان، بەو تیر و سوپەر
دوشمن جە دەستش نمەشی وەبەر
جیهانگیریەڵ، مەرد دلاوەر
جە مەعرەکە و جەنگ، بەوێنەی ئەژدەر
یەکایەک خەرقەی ڕای نیهان پۆشان
بەردت وە ماوای شار خامۆشان
داستان سانی، پێغەمبەران گشت
نەبی و مورسەلان، جوملەی دای بە کوشت
ئەوەڵ کە ئادەم «صفي اللهعەرەبی» بی
شیس چەنی ئیدریس، نوح دەریا بی
هەم ساڵح، هەم هوود، ئیبراهیم خەلیل
ڕازی بی وە زیبح قۆچ ئیسماعیل
ئیسحاق و یەعقووب، عیسا، هەم ئەسبات
یوسف و شوعەیب، سیڕڕ غەیب جەلات
گوستاخیی مووسا، ڕەشیدیی هاروون
یووشەع چەنی نوون، ئەییووب و شەمعوون
هوود و دانیال، ئەرمیا و حیزقیل
ئیلیاس چەنی خزر و زالکفل
یونس و داوود، حوکم سولەیمان
ڕام کەرد ئینس و جن، بسەندش دێوان
جەرجیس و شەمعوون، عوزەیر ئەعزەم
یەحیا و زەکەریا، عیسا بن مەریەم
تا هیجر خاتەم، خەتم پێغەمەر
یەعنی موحەمەد، شافیع مەحشەر
یەکایەک بادەی جام تۆ نۆشان
بەردت وە ماوای شار خامۆشان
کوا خان و سوڵتان، میر و بەگلەران؟
کوانێ غوڵامان، کوا خدمەتکاران؟
کوا چابوکسواران، جە عەرسەی مەیدان؟
هەی مەی کەرد وە ئەسپ بەحری نەژادان
کوا فەرهاد چین کەندەی بێستوون؟
جە عیشق شیرین وێش کەردەن زەبوون
کوانێ زڵێخا گەردن شووشەی زەڕ؟
جەمین قورس خۆر، باڵا چوون عەرعەر
کوا جوانیی شیرین، شۆخ ئەرمەنی؟
کوانێ خەرامان، نازدار چینی؟
کوانێ هۆمەیلا، لەیلای عامری؟
ئەبرۆ چوون کەمان، زوڵفان عەمبەری
یەکایەک دنیا، بادەی تۆ نۆشان
بەردی وە ماوای شار خامۆشان
ئەرێ هەی دنیا، دنیی بێحەیا!
چەنی هیچکامیان نەکەردی وەفا
هەمیشە خەریک ئەفسوونبازی بی
پەی فەوت یاران دایم ڕازی بی
کوانێ تیجاران، ساحێب قەتاران؟
دایم نە گەردش پەی بەهای شاران
کوا بازرگانان ساحێب مەتای چین؟
کوا دووکانداران پەڕ ئەشیای ڕەنگین؟
کوا عاقڵمەندان پەڕ عەقڵ و تەدبیر؟
کوا میرشکاران دەوەندەی نەخچیر؟
کوا نەوجەوانان سەرمەست و مەدهۆش؟
جە عیشق وێشان دایم دڵ وە جۆش
کوانێ میعماران نادیرەی دەوران؟
مەکەردن تەمام قەسر و ئەیوانان
کوا نەجاڕباشیی سەرباشقەی نەجاڕ؟
مەکەردش تەمام ئەیوان و تەلار
وە دایم خەریک دنیابازی بین
کەس وە موڵک وێش ڕازی نمەبین
پەی ماڵ دنیا تەڵاش مەکەردەن
تا سەر وە سەرای ئەڵحەد سپەردن
کەس دڵشاد نەبۆ وەی دنیای فانی
دۆست کەش نییە ئەو جە نەهانی
خاناناسناوی ئەدەبی جە داخی دنیای پەڕئەفسوون
دایم غەمبارەن، ڕەنگزەرد و زەبوون
یەقین ئەی دنیایچ وە باد سەڕسەڕ
مەشۆ وە فەنا ئەمپەڕ تا ئەوپەڕ
گشت مەبۆ وە گەرد، مەشۆ وە سەما
بە ئەمر مەعبوود حەیی بێهەمتا
باقی وەسەلام ئەمجار کۆتا بی
سەلات و سەلام بەر موستەفا بی.