مەدخەل

حکووماتی ئەقوامی قەدیمە کە لەگەڵ ئەسڵی کورددا موناسەبەتی هەیە
لە کتێبی:
خولاسەیەکی تاریخی کورد و کوردستان (جڵدی ٢)
بەرهەمی:
محەمەدئەمین زەکی بەگ (1880-1948)
 2 خولەک  1227 بینین

هەر وەکوو لە جڵدی ئەووەڵی ئەم تاریخەدا باسمان کرد، بەعزێ ئەقوامی مەنتیقەی زاغرۆس، بە گوێرەی ئاسار و وەسائیقی دۆزراوە تا ئێستا و بە نەزەری تەدقیقات و ئیستنتاجاتی عولەمای ئاسار و تاریخەوە، لەگەڵ ئەسڵی کورددا، موناسەبەتێکی بەقووەتی هەیە و ئەم موناسەبەتە ئەگەر بە چاوێکی بێتەڕەف و عیلمی باش لێی ورد بینەوە، ئەبینین کە لە موناسەبەتی قەومی «ئاکاد» و «عەمووری» لەگەڵ ئەسڵی عەرەب و موناسەبەتی قەومی «هوون = قوون» لەگەڵ تورکدا، ئەوەندە فەرقی نییە. جا ئێمەش ئەگەر وەکوو ئەم دوو قەومە، لە نووسینی تاریخی قەدیممانا لە سەر شوێنی ئەم دوو قەومە بڕۆین، باوەڕ ناکەم هیچ فامیدە و بەئینسافێک ئیعتڕازمان لێ بکا و زاتەن مەقسەدیش لەمە، بە زۆر ڕێکخستنی مازییەکی زۆر کۆن بۆ تاریخی قەومی کورد نییە. تەنیا ئەمانەوێ فیکر و نەزەری بەعزێ عولەمای ئاسار و تاریخ بخەینە سەر کاغەز.

لەگەڵ ئەمەشدا لازمە بزانرێ کە ئەم سەرچاوەی تاریخی کۆنە، هەر وەکوو بۆ بەعزێ ئەقوامی تر هێشتا بە تەواوی ڕوون نەبۆتەوە، بۆ ئێمەش دیسانەوە تا دەرەجەیەک لێڵە و بۆ ڕوونکردنەوەی پێویستی سەعییەکی زۆر و زەمانێکی بەتوولە. بەڵام ئەم حاڵە وەکوو چۆن ئەقوامی تری لە باسکردنی تاریخی کۆنی و داگیرکردنی تاریخی قەومە کۆنەکانی بە موناسەبەت لەگەڵ ئەسڵیدا، مەنع نەکردووە، لازمە موساعەدەی ئێمەش بکا کە لە سەر ئەو ڕێوشوێنە بڕۆین و وەکوو ئەوان ـ تا عەکسی دەرکەوێ ـ ئێمەش تاریخی ئەو قەومانە، کە ئاسار و تەدقیقاتی تا ئێستا بە ئەسڵی کوردییان ئەنوێنێ وەیا لەگەڵ ئەسڵی کورددا موناسەبەتداریان ئەبینێ، بکەین بە موقەددەمەی تاریخی خۆمان.

ئەو قەومە کۆنانەی کە لەگەڵ ئەسڵی کورددا کەم و زۆرێ موناسەبەتیان هەیە، لە جڵدی ئەووەڵدا باسمان کردبوون، لەم جڵدەشدا ـ بە گوێرەی موساعەدەی ئاسار و وەسائیق ـ تەنیا باسی تەشکیلاتی سیاسییە، یەعنی حکوومەتەکانیان ئەکەین.