حیکایەتا بیست و هەشتێ

نەقل دکەن کو د ئەییامێ خیلافەتا سولتان ئەحمەد دا، نێ ژ قەسەبا خۆشناڤێ مەلا مەحەمەد ناڤ، مرۆڤەکێ زێدە زەکی و ئەهلێ عیلم و کەمال پەیدا بوویی، کو لوان کناران شوهرەت دیتی، ئیجارێ ژ خۆشناڤێ هاتیە باژێڕێ سلێمانیشوێن و لوێ دەرێ ژی موددەیەکی مودەڕیسی کری، ساکن بوویی، لاکین فەقیر و لحال مالێ دونیایێ تونینە، ئیجارێ ئەهلێ سلێمانیشوێنیە دایم دگۆتنە مەلا مەحەمەدی کو قەنجە تو بچی ئستەنبولناوی تایبەتێ، تۆ هندە فازل و عالم و کاملی، ئەلبەتتە دێ خوندکار وەزیفەویەکی وەیا خوە گوندەکی لتە ئیحسان بکەتن، ژڤێ ژاریێ خلاس دبی، ئیجارێ مەلا مەحەمەدی ژی تەدارەکا خوە هەر چیە دیتی و چوویە ستەنبولێ، دەما کو داخلی ستەنبولی بوویی، چوویە مەدرەسەیەکێ، لاکین سەر و گوهـ پەریشان، هەرچەند کو دگۆ ئەز مەلامە و ئیبرازا کەمال و عەمەل و عیلم کری یە ژی چەندان، کەسەکی گوهداری مەلا مەحەمەدی نەکرن، هەرچییە چەند ڕۆژەکان دنێڤا ستەنبولێ ساکن بوویی، گاهـ چوویە نک مودەڕڕیسان و گاهـ چوویە نک شێخ الاسلامناوی تایبەتی ئیفادەیێ حال کری، ئیمتیحان تەلەبکر و هیڤیا وەزیفەیەکی کری، ئەسلەن کەسەکی گوهـ نەدایە مەلا مەحەمەدی، عەریزە دایە، دیسانێ تۆ ژێ چێ نەبوویە، ناچار مایی، بخوە ژی جەوان بوویە، چوویە چەند ڕۆژەکان پالەتی کرییە و چەند قرش دراڤی پەیدا کری، برییە دایە دەستەکی لباسێد رەشێ ئیرسیان ژ سەری حەتتا پیان دایە چێکرن و ئینایە، رۆژەکێ سوبەیێ ئەو دەستێ لباسێ ئیرسیان بەرکرییە و عەسایەک گرتیە دەستێ خوە، ڕاست هاتیە دەرێ شێخ الاسلامی گۆتیە مرۆڤێد وی کو شولا من دگەل شێخ الاسلامی هەیە، لازمە کو بچمە حزورێ، عەمەلان ژی دەستور دایێ، مەلا مەحەمەد د قیافەتا ئیرسیاندا ڕاست دچتە حزورا شێخ الاسلامی و سەر دهنگڤە، شێخ الاسلام دبێژە کو ئیرس وەرە ڕوونێ، مەلا مەحەمەد رووتنیتن و ئیفادا شێخ الاسلامی دکەتن، کو ئەفەندی ئیشەڤە من دخەوا خوەدانێ دیتیە کو دینێ ئیسلامێ حەقە، ئەز هاتمە نک حەزرەتا وە کو موسلمان ببم، وەکو شێخ الاسلام ئەڤی خەبەری ژ ئیرسی دبهیتن، کێف خوەش بوو، شادبیتن، کو لسەر سەران و سەر چاڤان هاتی، ئیرسی تێنتە نێزوکی و کەلیمەیێ شەهادەت دبێژیتە مەلا مەحەمەد و گۆیا ژنووڤە موسلمان دکەتن و گازی مرۆڤێد خوە دکەتن، کو زوو ئەڤی ببەنە حەمامێ و دەستەکی جلێد مەلانی فاخیرە بکەنە بەر ڤی مرۆڤی و زوو بیننە ئێرە، شێخ الاسلام مەلا مەحەمەدی ڤڕێدکەتە حەمامێ و بخوە تەزکیرە دنڤیسە ژبۆی خوندکاری، کو ژ یومنا دەولەتا حەزرەتا وە، ئیرۆکە ئیرسەک بخوە ب ڕەزا هاتیە و موسلمان بوویی، من ڤڕێکریە حەمامێ، لاکین من ناڤ دانە نایە، مەوقوفی ئەمرێ جەنابێ خوندکارییە و ب غەیر ژوی ژی دیسانێ شیخ الاسلامی تەزکیرە نڤیسی، ژبۆی سەدرێ ئەعزەم و ریجال و کیباران، کو ئەحوالەکێ وەها قەومییە، مزگین دانە یەکو دوو و خوندکاری قەوی حەز کری، ئەمر کر کو بلانێ ناڤی لێ دانەینن حەتتا کو ئەز ژی دێ بخوە بێمە سلاڤیا وی زاتی و ئەوی ببینم و ناڤەکی موبارەک لوی دابنم، خولاسە مەلا مەحەمەدی دبەنە حەمامێ و لباسێد مەلانی فاخیرە دکەنە بەر و بشەڤ خوندکار بخوە تەشریف دبەتە مەنزلا شێخ الاسلامی و مەلا مەحەمەدی دبینتن و پێ کەیف خوەش دبتن، پاشی ئیجارێ خوندکار ئەمر دکەتن، کو ناڤەکی موناسب لوی ئیرسێ کو گۆیا موسلمان بوویی دانن، پاش ئەو مرۆڤ بخوە ئیفادە دکەتن کو من بخوە قەوی مەیلا ئیسمێ مەحەمەد هەیە، ئیجارێ خوندکار ئەمر دەکەتن کو بلانێ ناڤێ ڤی زاتی مەحەمەد ئەفەندی بتن، خولاسە ناڤێ مەلا مەحەمەدی مەحەمەد ئەفەندی داتنن و خوندکار و ئەرکانێ دەولەت و ریجالێ کیبار قەوی زێدە زێڕ و هەدییە و ئیحسان دکەن و صوبەیێ مەلایەکی تینن و تەنبیهـ دکەن، کو هەر ڕۆژێ وەرە ئۆدەیا مەحەمەد ئەفەندی و قەنج مقەییەد ببە و ئەوی بدە خوەندن، ئێدی هەر رۆژی موعەللم تێتن و دەرسا مەحەمەد ئەفەندی وەکو زارۆکان «ئەلف با تا» ددەتە خوەندن، لاکین بەری مەحەمەد ئەفەندی زانینێ کفش ناکەتن، هێدی هێدی بڕۆژێ مەلا مەحەمەد وەکو ئەفلاتوونناوی تایبەتی بژوورڤە دچتن، د دوو مەهاندا نێ گۆیا خەتما قورئانێ دکەتن، ئێدی موعەللم ئیفادا خوندکار و شێخ الاسلام دکەتن، ئەڤ مەحەمەد ئەفەندی فەیزی بی بخوە دخونتن، ئێدی دبێژنێ کو محەمەد ئەفەندی یێ فەیزی، خولاسە وەها هێدی هێدی ب تەدریج مەلا مەحەمەد دنێڤا دوو سێ سالاندا لنک وان دبتە مەلایێ مەزن و قەوی د عیلمدا نێ فایق دبتن، مع هذاعەرەبی ژ بەرێدا هندە سالان ئەوی مەلاتی و تەحەسسول کریە، ئیجارێ دیسانێ شێخ الاسلام زیافەتەکا عموومی دکەتن و فەرمان ددەتە مەحەمەد ئەفەندی فەیزی کو بەلێ مەدرەسە و هەرکەس د وێ مەجلسێدا، ژ خوندکاری بگرە حەتتا پاشا و ڕیجال و کیباران زێدە بێ حسێب ئیحسان ژبۆی مەحەمەد ئەفەندی ڤڕێکرن. میقدارێ سێسەد جار سەد کەس دراڤ بهەڤ کەتی و هەدییە بەهییە بێ قیاس داینە مەحەمەد ئەفەندی و زاڤ تەکلیف دکرن، کو وەرە ئەم تە بزەوجینن، لاکین مەحەمەد ئەفەندی ژن و زارۆک ل سلێمانیشوێنێ هەبوون، ئاشکار نەدکر. ڕۆژەکێ مەحەمەد ئەفەندی چوویە حزوورا خوندکاری، پاشی دوعا و سەنایێ ئیفادەکر، ئەڤ داعی ب ئەسل ژ سلێمانیشوێنێ مەولوان کناران علم قەوی کێمە، ژ سایا وە من علم تەحسیل کریە، ئەز نیازێ دکەم کو چەندی کەرێد گوندان ل بەندەیی ئیحسان و بەرات بکەی، دا ئەز بەنی بچمە وەلاتێ سلێمانیشوێنێ و لوێ دەرێ دەرسان ببێژم و نەشرا علومان بکەم، ژ سایا حەزرەتا وە عیلم و عولەما د کوردستانێدا زاڤ ببن، ئیجارێ خوندکار ڕجا مەحەمەد ئەفەندی قەبول دکەتن و سیهـ کەرێ گوندێد جەسیمە لسەر مەحەمەد ئەفەندی وەقف دکەتن و فەرمان و بەراتان ددەنێ و ب تیکرار خوندکار و شێخ الاسلام ئەفەندی و ئەرکانێ دەولەت، هەر کەسەک میقدارەکێ ئیحسانێ ژبۆی مەحەمەد ئەفەندی ڤڕێدکەن، ب دراڤ و مالەکی زاڤ مەحەمەد ئەفەندی موعەززەز و موکەڕڕم دگەل بار و بارخانە و فەرمان و بەراتان ژ ستەنبولێ ڤڕێدکەن و ئەمر نامەیان ژی ددەنێ و د نڤیسن کو فەیزی مەحەمەد ئەفەندی بوان کناراندا هاتیە هەر کەسەک عززەت و ئیکرامێ بکەن، خولاسە ئێ کەلام مەلا مەحەمەد پێنج سالید وی تەمام دبتن، ئەو ژی تێتن ب دەزگاهـ و ئەسباب و تەجەممول تێتە باژێرێ سلێمانیشوێنێ و ئەهالی دچنە بەراییکێ و ب ئیکرام تێتن ل مالا خوە ساکن دبتن و گوندان زەبت دکەتن و مودەڕڕسیێ دکەتن، لاکین چەند دوستێد وی هەبوونە ژ قەدیمدا کو گۆتنە وی هەڕە ستەنبولێ تۆ مەزن دبی و گوندان دستینی، ئیجارێ ئەو مەلا مەحەمەد بخەف دبێژیتە دوستێد خوە کو بەلێ وەللاهی ئەز چوومە ستەنبولناوی تایبەتێ و پێنج سالان مایم و هندە مال و ئەسباب من ئینایە و گوند بەرات کرینە، لاکین حەتتا ئەز نەبوومە ئیرس و ژ نووڤە موسلمان نەبووم، ئەڤنە ژ بۆی منڕا میە سسەر نەبوون، بەلێ وەللاهی ستەنبولناوی تایبەت جهەکی قەوی قەنجە، لاکین حەتتا مرۆڤی ژ نۆڤە موسلمان نەکەن، ڕەغبەتا مرۆڤی ناکەن و تشتەکی نادەنە مرۆڤان، ئێدی پاشی وێ شولێ ناڤێ مەلا مەحەمەدی مایی، کو دگۆتن مەلا مەحەمەدێ ئیرسیان وەسانێ مەشهوور بوویە، بەلکو حەتتا نها ژی ئەولادێد وی لوی باژێڕی پەیدا دبن، والله اعلم بالصوابعەرەبی.