ذکر وقایع سال بیست و پنجم از ولادت صاحب سعادت و رفتن او به شام و فایض شدن خدیجه به مصاحبت آن حضرت
لە کتێبی:
روضة الصفا
بەرهەمی:
میرزا عەبدولقادری پاوەیی (1850-1910)
10 خولەک
612 بینین
خەدیجەی کوبرا حەق ڕازی بۆ لێش
شای شیرین ئەندام بەند جگەر کێش
کناچەی خوەیلێد شای شیرین خاڵان
سەردار زومرەی ساحێب کەماڵان
جە لای خاتوونان قورەیش و عەرەب
مەویارا دایم بە شادی و تەرەب
جە ماڵ دنیا زینەت و جەماڵ
گۆناش مەدرەخشا چوون مەرجان لاڵ
شانازی مەکەرد وە گەنج و گەوهەر
غەنی بی تەمام جە تەڵای ئەحمەر
پەی ئەهل توججار وێنەی سەرسایە
یەکسەر جە لای ئەو مەبەردن مایە
تا ئەبووتالب جە قەلیلی ماڵ
دیسان جە کەسرەت کڵفەت و عەیاڵ
وە خواجەی عاڵەم خەیلێ شکات کەرد
واتش یە وە تۆن دەرمان گشت دەرد
خەدیجەی خوەیلێد جە ڕۆزگاران
مەڎۆ شەراکەت زەڕ بە توجاران
ئەگەر تۆ بە ئەو کەری ئێشارەت
یەقین مەکیانۆ تۆ بە تێجارەت
مەیاوۆ نەفعێ بە تۆ جەی سەفەر
سەنگ سەرد پەی تۆ مەبۆ وە گەوهەر
حەزرەت زەمیرش ئەسرار غەیب بێ
زەبانش ئەخبار سێدق لا ڕەیب بێ
فەرما قەبووڵ بۆ نیازت جە سەر
من هەم خۆشحاڵم دایم پەی سەفەر
بەڵام ئێلتێماس من بە خەدیجە
ئێکراهـ مەبەخشۆ ئاخر نەتیجە
غەرەز، خاس ئێڎەن ئەگەر قابێل بۆ
ئەویچ وە سەودای ئێمە مایێل بۆ
نەک حەرفم جە لاش بشۆ بە هەدەر
جەو دما پەی تۆ ببۆ بە کەدەر
ئەبووتالب وات مەتەرسوو یۆتەر
وەر جە تۆ سێبقەت کەرۆ پەی سەفەر
چوون گفت و شنوود، جستجوو و خەبەر
ئەبووتالب و چەنی پێغەمبەر
ئەو بەحسە ئەو ڕۆ تاکە خورئاوا
بە سەمع شەریف خەدیجە یاوا
وە موعجێزەی پاک شای بوڕاق سوار
مایێل بی وێش زەڕ بڎۆ وە خەروار
بەو شەرتە حەزرەت شەراکەت کەرۆ
غوڵامێ ئەمین چەنی وێش بەرۆ
پەیغام کەرد وە لای شای «خير البشرعەرەبی»
موستەفای ئەمین سالار مەحشەر
شنەفتم تۆ مەیل تێجارەت داری
عەرز کەمینە مەعزوور بداری
بزان یەقینت ئەگەر عازمەن
ئێزهار کەر بە من هەر چیت لازمەن
جە شیرینی تام شیرەی گوفتارت
جە ئەسڵ ئەخلاق حوسن و کردارت
یەقین من هەم تۆم وە ئەمین دیەن
خەیانەت جە بەین من و تۆ نیەن
ئەو نەفعە دەروون غەیرێ، مەتاوۆ
مەسڵەحەت ئێڎەن بە تۆ بیاوۆ
قاسد سەفارش ڕێزەی ڕاز شەربەت
یاونا وە سەمع شەریف حەزرەت
حەزرەت تەقریر کەرد وە فەراغەت باڵ
پەی ئەبووتالێب چگوونەگی حاڵ
ئەبووتالێب هەم بە شادی و مەزاق
واتش «لە الحمد نعم الأتفاق»
واتش خوڎاوەند سێڕ سوبحانی
ڕزقێوەن بە تۆش کەردەن ئەرزانی
جەو دما حەزرەت شای «خير البشرعەرەبی»
کەردش تەدارەک ئەساسەی سەفەر
خەدیجە مایەی تێجارەت دا پێش
مەیسەرە نامێ هەم غوڵام وێش
پەی خدمەتکاری شای ئەنبیاهان
هەم پەی واقێعات، بەڵا جە ڕاهان
ئەرسەد کە دێرەن مەنزڵ هەم دوورەن
جە بەعزێ کێتاب وەی تەور مەستوورەن
خەدیجە یەکێ جە خوێشان وێش
ئەمین مەحرەم زەڕ کێشان وێش
خوزەیمە نامێ سوخەن سەنجیدە
دانای دانشمەند دڵ پەسەندیدە
چەنی مەیسەرە ئەو دوو هام نەبەرد
هەر دوو نە خدمەت حەزرەت ڕاهی کەرد
قافڵەی قورەیش وە عەزم سەفەر
ڕاگەی چۆڵشان گێرتشان نە وەر
حەزرەت سوار بی وە پشت ناقە
چەنی غولامان شیرین عەلاقە
جە ئەبووتالێب هێممەت خواهی کەرد
وە خاترخوای وێش فەوری تەشریف بەرد
مەنزڵ بە مەنزڵ مەنمانا ئێعجاز
کەش و کۆ و کەمەر چەنیش مەکەرد ڕاز
جە عەدڵ ڕا دا، واڎەی عەسرێ تەنگ
ناقەی خەدیجە پای ڕاستش بی لەنگ
ماوای هەوڵناک، ڕاگە خۆف و بیم
جیا مەند جە شۆن قافڵەی عەزیم
خوزەیمە هەوڵ دا عیلاجش نەکەرد
تا ئاخر هانا وە لای حەزرەت بەرد
حەزرەت گێڵاوە خەندە کەردەوە
تا جە لای ناقە پا ئاوەردەوە
دەست موبارەک ماڵا وە پای ئەو
خەیلێ مەشغووڵ بی چەنی دوعای ئەو
ناقەی پا سەقەت ناگا ئاخێز کەرد
بار وێش تەمام سەربارش هەم بەرد
نیشت نە جانبازە مەفڕیا چوون تەیر
خوزەیمە جە دوور هەر مەکەردش سەیر
سەڎای زەنگ ئەو مەشی وە فەرسەنگ
پەی گشت قافڵە بی وە پێشاهەنگ
خوزەیمە چوون ئەو ئەمر غەریب دی
هەم چەند موعجێزە سەخت عەجیب دی
واتش موحەممەد شەئنش عەزیمەن
فەرموودەش مەقام ڕای موستەقیمەن
تا یاوان وە جای تەرسا مەزاهێب
وە لای سەومعەی نەستوور ڕاهێب
حەزرەت تەشریفش وە لای سەنگێ بەرد
مەیسەرە ناقەی حەزرەت تاقەت کەرد
ئەهل قافڵە ساکن بین یەکسەر
جە لای بارخانەی پاک پێغەمبەر
نەستوور ڕاهێب پەی پەرسا و خەبەر
نوور حەزرەتش ئاوەرد ئەو نەزەر
پەلاپەل خێزا جە شوعلەی نوورش
سەر قەدەم ساختە، شی وە حزوورش
عەرز کەرد خاترم پەڕ جە ئەندێشەن
تۆ لات و عوززا، تۆ نامت چێشەن؟
حەزرەت دا جواب شۆخ پەسەند خۆ
فەرما تۆ دایەت هەر بێ فەرزەند بۆ
من لات و مەنات وە سەگ مەزانوون
وێتان هەم وە سەگ دووزەخ مەوانوون
ئاخێز کەر جە لام دوور بەر وە تەعجیل
تۆ بەغەیر جە بوت نەداری دەلیل
نەستوور ئێحتیات نوور حەزرەت کەرد
پەی پەی وە زاهێر کێشا ئاهـ سەرد
وات سەوگەند بەو کەس بەسیرەن بێ چەم
ئێنجیلش کیاست پەی عیسای مەریەم
ئینە پێغەمبەر ئاخر زەمانەن
خولاسەی مەخلۆق گشت ئێنس و جانەن
ئێتاعەی ئەمرش ڕستگارییەن
بێ ئەمریش باعێس گرفتارییەن
بەلاد گشت مەبۆ وێنەی زەڕسەندەش
سەرکێشان تەمام مەبان وە بەندەش
حەد کەس نیەن جە غولغولەی ئەو
کەرۆ جە مەساف موقابێلەی ئەو
دوشمەنان ئەو فێشتەر یەهوودەن
گشت ئەهل ئەخبار گومڕای مەردوودەن
نەوا فرسەتێ باوەران جە شەو
بیاونان زەرەر وە ئەندام ئەو
مەیسەرە چەنی خوزەیمەی پەڕ هووش
حەرف نەستوورا گێرتشان نە گووش
ئێخلاس حەزرەت بەردشان نە دڵ
یەقین و باوەڕ کەردشان حاسڵ
دیسان هەم حەزرەت چەنی یەک یەهوود
یەهوود کاهێن گومڕای بێ وجوود
یەهوود عەرزش کەرد وە بێ چوون و چەند
بە لات و عوززا مەدەرووت سەوگەند
حەزرەت وات ئەر من ڕام بگنۆ لێشان
دەر ساعەت ڕووی وێم مەگێڵنوون جێشان
یەهوود وات تۆ حەق وە جانب داری
مەعلووم خوڎای وێت وە چەم مەڎاری
جەو دما واتش وە حەق سەوگەندەن
ئینە هەر ئەو شەخس سەعادەت مەندەن
خوڎا جە تەورات ئێسم ئەو بەردەن
وەسفش پەی موسا بن عێمران کەردەن
غەرەز، نەقد و جنس یەکسەر بەردشان
مایەی مێسر گشت خەرید کەردشان
مەقسوود یاران تەمام بی حاسڵ
کەردن مامەڵە وە «حسب الخوا»ی دڵ
شەرت تێجارەت مەبۆ بەو تەور بۆ
نەفعش چوون ڕێژن ڕێزای نەو هەور بۆ
بارخانە بار بی وە شادی و خوڕڕەم
ڕوو نیان نە ڕای مەککەی موعەززەم
مەنزڵ بە مەنزڵ تەی کەردن ڕاهان
ئێلزام و ئێتمام زومرەی گومڕاهان
مەیسەرە دیا دوو مورغ ئەرزەق
پەی چەترداری مدران موعەووەق
هەر یەکێ چەترێ شیرین ئاڵاوە
جە فەوق حەزرەت گێرتن باڵاوە
هەر بە ئەندازەی ڕەفت ناقەی ئەو
مەویاران دەر دەم وە دەوان دەو
نمازان زەڕڕێ شوعلەی ئافتاب
بگنۆ وە گەردەن شای گەردوون ڕکاب
جە نۆ هەم حەزرەت شای گەردەن بێ گەرد
وە مەککەی شەریف موراجەعەت کەرد
وەختێ داخڵ بی چوون نەجم گەردوون
خەدیجەی کوبرا چەنی چەند خاتوون
هەر موشاهێدەی مورغان مەکەردن
دوورا دوور سوجدەی حەزرەت مەبەردن
خاتوونان جەی ڕەمز یەکسەر حاڵی کەرد
تەعریف حەزرەت وە میان ئاوەرد
ناگا مەیسەرە ئاما جە لاوە
سەر فروود ئاوەرد مدرا بە پاوە
خەدیجە پەرسا ئەحواڵ حەزرەت
جە مورغان فەوق شای شیرین شەوکەت
مەیسەرە عەرز کەرد شەخسێ کەریمەن
بزان موحەممەد شەئنش عەزیمەن
هەر جە پای ناقە تا قسەی نەستوور
جوملەی موعجێزات نەزدیک تا وە دوور
بەحس یەهوود و نەفع ئەو سەفەر
یەکا یەک عەرز کەرد جە لای ئەو دڵبەر
خەدیجەی کوبرا بە کەسرەت ماڵ
بە ئاواز حوسن شیرینی جەماڵ
زومرەی سەنادید قورەیش و عەرەب
تەڵەبکارش بین وە شادی و تەرەب
مولتەفێت نەبی بە ئیزواج کەس
مایل نەبی هیچ بە مەزاج کەس
جە مەیل حەزرەت دەروونش کەیل کەرد
جە فێراق ئەو دیدەش پەڕ سەیل کەرد
یەک عەورەتێ بێ نەفیسە نامێ
جەمیلەی مەربووت شیرین کەلامێ
عەفیفەی عاقڵ ساحێب کەماڵ بێ
حەکیم زامان حاڵ زان حاڵ بێ
خەدیجە پەناش بەو زەعیفە بەرد
ئێزهار «ما في ضميرعەرەبی» وێش کەرد
نەفیسە وە زات خوڎا سەوگەند وەرد
پەی مواسڵەت حەزرەت عەهدش کەرد
تا شی وە خدمەت شای بەتحا یانە
عەرز حەزرەت کەرد بە مەحرەمانە
واتش خەدیجە بە تۆ مەفتوونەن
جە فێراق تۆ جەرگش پەڕ هوونەن
باڵ مەرحەمەت بکێشەش وە سەر
ئێنکاحش بکەر وە مەیل داوەر
قەوم قورەیش گشت تەڵەب کارشەن
ئەهل سەنادید گشت داغدارشەن
کەس وە جفت وێش قابل نەزانان
زیی بەشەر بە وێش مەحرەم نەوانان
چوونکە وێش پاکەن ئەو نەمام نۆ
پاک مەیلش هەر ها جە لای پاکی تۆ
حەزرەت فەرماوا ئەر حەق ڕەزاش بۆ
ڕەزام وە قەدەر هەر چێ قەزاش بۆ
نەفیسە زانا حەزرەت ڕازییەن
ڕاغێب وە تەزویج فتوای قازییەن
دا وە خەدیجە موژدە و بەشارەت
خەدیجە خەرمان خەم دا وە غارەت
قەرار دا ساعەت مەسعوود ئەو ڕۆ
پەی بەستەی عەقد شای فریشتە خۆ
چوون بابۆش زووتەر فەوتش کەردە بێ
عێسمەت پەناهـ بە پشت پەردە بێ
یەک عەموویێ داشت، یەک عەموو زاڎە
هەر دوو عولەمای ئەو وەخت و واڎە
عەمر بن ئەسەد نام عەمووش بێ
جانشین جای موڵک بابووش بێ
هەم عەموو زاڎەش وەرەق بن نۆفەڵ
شەجیع مەیدان سەردار سەرتەڵ
هەر دوو تەڵەب کەرد پەی تەزویج وێش
بە قانوون قەوم بزورگان پێش
جەو تەرەف حەزرەت شای ئەعلا سێفات
«ختم المرسلينعەرەبی» خواجەی کائێنات
ئەبووتالبش حاڵی کەرد جە کار
هەم ئەعمام وێش گشت کەرد خەبەردار
پەرێ کار خەیر مەشوەرەت کەردن
تەشریف وە مەنزڵ خەدیجە بەردن
یەک نەفەر عالم جە عێلم دارا
قازی ئەو ئەییام قەوم نسارا
ئەو هەم وە مەجلێس کەردشان ئێحزار
چەنی چەند بزورگ دانای ڕۆزگار
شیرینی شەربەت حازر کەردشان
بە موبارەکی حەزرەت وەردشان
تا ئەبووتالێب یەک خوتبە وانا
واتش خوڎاوەند عەلیم و دانا
بیەن شەو و ڕۆ فەسڵ و ماهـ و ساڵ
حەمد و سەنا پەی زات بێ زەواڵ
ئێمەش وە ئەولاد ئێبراهیم سرشت
هەر تاکە ئادەم یەک یەک پشت ئەو پشت
فەزڵمان جە سەر مەخلۆق گشت بیەن
ئینە مەعلوومەن خیلافش نیەن
کەعبەش وە ئەولاد مەناف سپەردەن
زەمزەم وە هاشم ئەرزانی کەردەن
«عبدالمطلب» مەعلوومەن لێتان
یەکسەر خۆ دیتان وە دیدەی وێتان
بەندەیچ خۆ ئەعیان قەومم مەزانان
دایم وە ڕەئیس حوکمم مەوانان
ئاخر موحەممەد برادەر زادەم
شای زیبا تەلعەت خوڎاوەند دادەم
بەرگوزیدەی زات دانای داوەرەن
جە مەلایکان شەرەفناک تەرەن
بکێشاش چەنی قورەیش سەراسەر
ئێڎ ڕاجح مەیۆ وە دانای داوەر
خەدیجەش مەبۆ تەڵەبکارشەن
بە دیڎە و بە دڵ خەریدارشەن
بیست وشتر مێهر و «حق الصداقعەرەبی»ش
تا تەبدیل نەبۆ بەزم مەزاقش
وەرەقە بن نۆفڵ خوتبەی وێش وانا
واتش خوڎاوەند حەقەن تەوانا
بەعد حەمد زات پادشای باری
وە دین حەنیف عەقدش کەرد جاری
عەمر بن ئەسەد وات بە حەڵاڵی
هەم بە هام جفتی بە خۆش ئێقباڵی
خەدیجەی خوەیلێد بە ئەمر ئەڵڵا
دام بە موحەممەد «ابن عبداللهعەرەبی»
یەکێ پەروانە یەکێ وێنەی شەم
پەرێ غەرابان هەردوو چەنی هەم
سا چوون خەدیجە خۆشحاڵ بی وە دڵ
مورادش جە لای خوڎا بی حاسڵ
فەرما کەنیزان تا داشان نە دەف
سروود واتشان یەکسەر بێ تەخەف
بەڵێ هەر ئەو ڕۆ زوهرەی پاک ئەندێش
چەنی موشتەری خوەرشید سیمای وێش
نە خەڵوەت خانەی یاتاخ دەیجوور
مەوسووڵ بین تا وەخت سفیدی کافوور