در بیان حضرت نوح با قوم و واقعه‌ی طوفان و کشتی ساختن او
لە کتێبی:
روضة الصفا
بەرهەمی:
میرزا عەبدولقادری پاوەیی (1850-1910)
10 خولەک
696 بینین
قەوڵ «الخناس» گێرتشان نە گۆش
نەفع وەعز نووح کەردن فەرامۆش
خسووس دوو نەفەر فەرزەندان وێش
کەنعان جاروود گومڕای کینە کێش
بەدتەرین قەوم زومرەی زی ڕووح بین
ئێنکار و مونکێر فەرموودەی نووح بین
یەکێ مەعاریف قەوم بەد ئەندێش
جە حزوور نووح پا نیا وە پێش
ئاواز کەرد وە قەوم واتش ئەی یاران
ئی شەخسە چەند ساڵ جە ڕۆزگاران
بادەی فەراسەت ساحری وەردەن
وە سێحر عاڵەم موسەخخەر کەردەن
دەخیل سەد دەخیل، زینهار سەد زینهار
هەرگێز وە قەوڵش مەکەن ئێعتێبار
دەس بەرد بەعزێ خاک وە بێ چوون و چەند
وە ڕووی موبارەک حەزرەت نووح شەند
حەزرەت جە سدوور واقعەی ئی حاڵ
هانا کەرد وە زات حەیی بێ زەواڵ
نێدایێ ئاما وات بورهان منم
«مفتاح القلوبعەرەبی» بەندەگان منم
حەق مەزڵوومان، تاعەت گوزاران
مەبۆ دەریافت بۆ جە ستەم کاران
هەنی دەرد دڵ وێت مەکەر ئیزهار
یەکسەر جە لای من کەشفەن ئاشکار
مەشهوورەن مەعرووف گشت حاڵ قاڵەن
ئەدنای تەحەممول خوڎا چل ساڵەن
بێ تاقەت مەبەر عاجزم لێشان
نەزدیکەن تۆفان خێزۆ پەرێشان
جە لاو تۆفان گشت نگوون سار بان
جە لاو دووزەخ هەم گرفتار بان
ئەوەڵ جار قەحتی نازڵ کەرد پێشان
مار زەهرش مەکەرد نە جام مێشان
قووەی تەوالید نەمەند جە لاشان
ڕەسم تەناسیل بڕیا نە جاشان
تا یەک ڕۆ دیسان هەم «روح الامينعەرەبی»
تەشریفش ئاوەرد وە ڕووی سەر زەمین
سەلام سانع، ئیجاد زی ڕووح
دەر دەم یاونا وە جەناب نووح
وات تۆف تۆفان مەجمووع ئاوان
وادەی دەورشەن وە نەزدیک یاوان
هەنی چێش واچوون نەزدیکەن یا دوور
حەق وێش فەرماوان وە «نار التنورعەرەبی»
یەک تووڵ چوب ساج باغ بەهەشتی
ئاوەردە بی پەی ئەسباب کەشتی
مەسروور بی جە شەوق وحی شای جەلیل
نووح وە ئێشارەی ئەخی جبرەئیل
تووڵ ساج بەردش نشاناش وە خاک
سەوز بی وە قودرەت حەیی تەنیای تاک
هەفتە دوو هەفتە جە مابەین ویەرد
تووڵ ساج جە خاک ڕیشەش مەحکەم کەرد
جەو دما دەم دەم بوڵەند بی باڵاش
سەیوان بەست جە سەر کاکۆڵ ئاڵاش
پەی پەی، پەیاپەی ئاو مەکەرد نۆشش
دایم جبرەئیل مەکێشا گۆشش
قووەت وە قامەت قەوس قەزا دا
هەر ئەوەند ویەرد وە ڕووی هەوا دا
جە کورەی ناری سەر خامەش ویەرد
وە برج میزان وێش مقابڵ کەرد
قەدش قیامەت مەکەرد بێ خەلاف
قایم تەر جە قەد بەرز قوللەی قاف
غەرەز، تا بیست ساڵ باڵاش هەر ویەرد
ڕۆ جە ڕۆ فێشتەر هەر کەشش مەکەرد
جە دمای بیست ساڵ دیسان جبرەئیل
ئاوەردش بە وار وەحی شای جەلیل
خەبەر دا وە نووح وات بە مەودای تێغ
ئەلئان دار ساج پەی کەران جە بێخ
«حسب الحكمعەرەبی» زات پادشای فەردەن
دارش پەی کەشتی ئافەرید کەردەن
شەق شەقش کەران بێ زیاد و کەم
گشت تەختە تەختە جیا بۆ جە هەم
ببۆ وە کەشتی چوون ڕەوان ڕووح
پەی تایفەی پاک ئەهل و بەیت نووح
تا نووح ئەمرش کەرد فەرزەندان وێش
سێ نەفەر نەجاڕ، هەر سێ مشارکێش
تیز کەردن تێغان مەودای بێ ئامان
شین وە بێخ دار بەرز بێ سامان
بڕیشان دەر دەم هەم ئاوەردشان
جە سەر تا بە وار قەد قەد کەردشان
تا یەک دوو هەفتە هەوای گەرم و سەرد
خاستەر جە کبریت هەوا خوشکش کەرد
بەعد ئوستادان پەرێ تاشای دار
جە سەحرای کووفە دەس بەردن وە کار
جبرەئیل تەرتیب نیشان دا پێشان
مەشغووڵ بین یەکسەر بە مشار کێشان
هەر مۆرێ کەردن وە چل تەختەی ساف
هەر تەختێ چل زەرع ئاڵای جەوهەر باف
هەزار مۆرەی خاس سازان وە تەختە
باڵ جبرەئیل یەکسەر لێ کەفتە
جە وەقت تاشای ئەڵوار کەشتی
پەی یاگەی نەجات ئەهل بەهەشتی
ئەشراف ئەو قەوم مامان مەویەردن
یەکسەر گشت وە نووح ڕیشخەند مەکەردن
مەڎان بەو حەزرەت چەند تیر و تانە
مەواتشان نووح، بیەن دێوانە
نە تۆفەن نە ئاو نە تۆفان سەخت
کەشتی مەسازۆ بە وەخت و بێ وەخت
غەرەز، وە تەعلیم ئەخی جبرەئیل
ئوستادان کار کەردشان تەعجیل
وە حوکم قادر فەرمان فەرمای فەرد
نووح چوون وە دوو ساڵ کەشتی تەمام کەرد
بە سێ مەرتەبە کەردشان تەیار
یەک جە بان یەک مدران بەر قەرار
مەرتەبەی پایین پەی جای وحووشات
ئوڵاغ و ئەغنام، باقی حەیوانات
مەرتەبەی وەسەت جای تەیر و تیوور
ئەنواع و ئەقسام توخم هەزار جوور
مەرتەبەی باڵا چەم ئەنداز چەم
پەی تەبەعەی نووح جای بەنی ئادەم
بە زەفت و بە قیر کەردشان قیرتاو
پەی دەفع تۆفان مەحفووز بۆ جە ئاو
توولش هەزار و دوو سەد گەز تەمام
عەرزش شەشسەد گەز باقی وە سەلام
سوورەتش چوون مورغ، سەرش چوون تاووس
سینە کەبووتەر، دونباڵ چوون خرووس
بەڵێ ڕۆی ئەزەڵ تەنوورێ قەشەنگ
خوڎا پەی ئادەم سازا بێ جە سەنگ
دایم جۆش مەدا چوون جۆش کوورە
حەوا سوبح و شام هەر بەو تەنوورە
بێ پەژارە و کۆس، بێ غوسسە و بێ غەم
نان مەکەرد پەرێ جەناب ئادەم
ئاخر وە میراس جەو قاپی مەفتووح
دەس ئەو دەس ئاما تا یاوا وە نووح
جە کارخانەی نووح نان پێش مەکەردن
دایم بەو تەنوور سەوگەند مەوەردن
مەعلوومەن ئەو وەخت پادشای غەفوور
جەو پەی فەرماوان وە «نار التنورعەرەبی»
هەر ئان ئەو تەنوور جۆش کوورە تاو
هۆرشانا جە بێخ فواران ئاو
ئانە ئێبتێدای خەتەر و خۆفەن
نیشانەی غەزەب تۆفان و تۆفەن
جەو دەمدا حەرەم موحتەرەمەی نووح
نەو تەنوورە نان مەکەرد هەر سبووح
دیش کزەی ئایر سەرەتای ئاوان
تەنوور گۆل بەستەن وێنەی گۆلاوان
هانا بەرد وە نووح وات تەنوور سەنگ
ها پەڕ بی جە ئاو وە بێ دا و دەنگ
نووح واتش سەدەق تاک تەنیای فەرد
نیشانەی تۆفان ئانە مەعلووم کەرد
ئەوەڵ ئەمرش کەرد ئەهل و بەیت وێش
بشان نە کەشتی بێ خۆف و ئەندێش
یەک مەنکووحە داشت «واعلةعەرەبی» نام بێ
بێ سێدق و باوەڕ هەم بێ کەلام بێ
چەنی فەرزەندێ نامش کەنعان بێ
گومڕای دڵ جە سەنگ ئەهل شەیتان بێ
جە لوای کەشتی تەبەڕا کەردش
خۆف خوڎاوەند وە دڵ ناوەردش
سا هەر چەند کە نووح نەسیحەت کەردش
دەریای ڕەحم دڵ وە جۆش ئاوەردش
وات فەرزەند تۆفان ها ئاما وە تاو
سارا و سەر بەسات گشت مەبۆ وە ئاو
یەکسەر غەرق مەبۆ زی ڕۆح بەشەر
وە ئەمر قودرەت دانای دادگەر
وات من جە تۆفان نەداروون ئەندووە
ئاو مەیۆ وە دەشت من مەشوون وە کووە
فایدەش نەبی هەر چی نووح کەردش
مەوج ئاو ئاما جە ناگا بەردش
نووح لەرزا جە قەهر پادشای قەههار
عەرز کەرد و واتش یا پەروەردگار
تۆ وەعدەی نەجات دای پەی ئەهل من
تەبەعە و مەحسووب ئەهل و سەهل من
مەعلووم وەعدەی تۆ گشت حەق و ڕاسەن
زات وێت دەروون بەندە شناسەن
ئاخر فەرزەندیچ ئەتباع من بێ
گرۆی ئەهل و بەیت ئەنواع من بێ
ندا ئاما ئەو، ئەهل تۆ نیەن
ڕۆحش پەی دووزەخ ئافەرید بیەن
ئەلغەرەز، نووح وێش چەنی سێ فەرزەند
چوار زەوجەی خاس شۆخ دڵ پەسەند
باقی هەفتاد و دوو تەن موسڵمان
گرۆی شەرع و وەرع جە ئەهل ئیمان
گرد شین نە کەشتی مەرتەبەی باڵا
بەستن پەی وێشان سەیوان ئاڵا
جبرەئیل جە جنس وحووش و تیوور
دەوواب و حەیوان گرۆی مورغ و موور
هەر جنسێ جفتێ نێر و ما بەردش
یەکسەر گشت داخڵ وە کەشتی کەردش
ناگا جە قودرەت شای بێ خورد و خاو
زەمین هۆرشانا گشت فوارەی ئاو
ئاوان جاری بین سەرچەشمان وە جۆش
خێزا جە هاڵان نەعرەتە و خرۆش
دەریا و دەشت و چەم گێڵا وە یەکسەر
چوون بەحر موحیت دنیاش گێرت نە وەر
جە سەردا وارای، وەشت بێ مەدار
مەڕێزا قەترات ئەنواع ئەمتار
نەعرەتەی فەڵەک، ناڵەی ڕەعد و بەرق
جۆشیا ئاوان جە غەرب تا وە شەرق
چل شەو تا وە ڕۆ، چل ڕۆ تا وە شام
وارنا سەیلاب دانای لایەنام
زەمین گشت تەمام بی بە «رأس العينعەرەبی»
دنیا بی بە مەوج «مجمع البحرينعەرەبی»
نە شار نە قەریە نە دەشت نە ئەشجار
نە کاو مەند نە بەرز نە کۆ نە کۆسار
دوو سەد زەرع ئاو جە بەحر ئاڵا
جە فەوق بەرزان لوا وە باڵا
کەشتی وێنەی قەل سیای قەترانی
مەگێڵا جە بان بەحر تۆفانی
پەی ئەهل کەشتی نە مەوج تۆفان
چ باکەن حەزرەت نووحەن کەشتی بان
بڎیە پەی سنعەت فەرد سنعەت ساز
پادشای بێ باک دانای بێ نیاز
جەو بەحر تۆفان بێ شبهە و خەلاف
قەل نشین نەبی جە قاف تا وە قاف
«عوج بن عنق» بێ خۆف و ئەندێش
هەر سوب تا ئێوار مەگێڵا پەی وێش
تۆفان بەو ڕەفعەت بەو بێ پایانیش
ئاو نەیاوا بێ وە لای زەرانیش
مڎیا وە پایین تۆفان مەوج مەوەرد
سەیر کونگرەی کەشتی نووح مەکەرد
کەشتی وە یەک سات بێ زیاد و کەم
جە کووفە یاوا وە کەعبەی ئەعزەم
جە ڕەئس مەنبەع بارەگای حەرەم
هەفت دەور کەرد تەواف بەیت موحتەرەم
پەنج ماهـ چوون یەک ڕۆ کەشتی گیرش کەرد
جە تۆف تۆفان هەر گێڵش مەوەرد
جەو دما وە ئەمر پادشای مەعبوود
شی وە لای جەزیر قەریب کۆی جوود
لەنگەر وست نە ئاو هەوا دا بەیدەق
کەشتی جە گەردش مدرا موعەووەق
یەک ماهـ کامڵ تەوەققوف کەردش
دەوران کەشتی گشت بەڵخ ئاوەردش
ئەهل کەشتی گشت حاسڵ کەردن یاس
عاجز بین تەمام جە بۆی ئەلخەنناس
یەکسەر شین، وە نووح هانا بەردشان
چگوونەگی حاڵ ئێزهار کەردشان
نووح هەم هانا بەرد وە پەروەردگار
واتش یا ڕەحیم کەرەم بێ شومار
نیاز مەتڵەب جوملەی کائێنات
نیک و بەد تەمام کەشفەن گشت جە لات
ها ئەهل کەشتی یەکسەر ئەوگارەن
گشت زێندەگیشان چوون زەهر مارەن
ئاما نێدایێ جە شای جەلیل دا
وات دەستت باوەر وە پشت فیلدا
نووح هەم بە فەرمان عێززەت عەمەڵ کەرد
پەنجەی موبارەک وە پشت فیل بەرد
فیل یەک پژمە دا وە ئەمر داوەر
جە بینیش خوگێ بەر ئاما وە بەر
خوگ کەوت نە کەشتی نجاسەت گشت وەرد
سەفینەش جە بۆی عفوونەت پاک کەرد
پەیدا بی ئێبلیس مەلعوون مەهتووک
ئەویچ هەم دەستێ دا وە پشت خووک
خووک هەم پژمە دا وەی تەور مەوینیش
فەوری بەر ئاما مووشێ جە بینیش
مووش بێ ئەدەب ڕۆزی مەردوم وەرد
جەمع مەخلووقات گشت هەراسان کەرد
مەجاڵ بی ئەو ڕۆ چوون خاک یاتاخ
تەختەی کەشتی گشت بکەرۆ سووراخ
نووح وە ئەمر حەق دەست دا پشت شێر
جە پژمەی ئەو وەحش دڕندەی دلێر
بەر شی جە بینیش یەک گوربەی مەنقووش
فەوری وێنەی شێر هەڵمەت دا وە مووش
کەسێ نەواچۆ یە ناحەسابەن
قەوڵ من نیەن قەوڵ کتابەن
مووش و گوربە و خوک شای قەدیم فەرد
ئەو ڕۆ جە کەشتی هەر سێ ئیجاد کەرد