نشستن شیرو بر تخت شاهی بعد از فوت خسرو
لە کتێبی:
شیرین و خوسرەو
بەرهەمی:
خانای قوبادی (1704-1778)
10 خولەک
481 بینین
بشنەو جە شێرۆی شووم سیا بەخت
خێزا و خورۆش کەرد، تاین بی بە جەخت
برووز کەرد برووت سیا ستارەش
غەزەب خورۆشا نە چین چارەش
دمای کەیخوسرەو جۆشا بەو جولووس
دانە تەپڵ کووس نەقارەی ناقووس
کۆیا تەپڵ کووس دەبدەبەی دەهۆڵ
سۆز سەنجساز کەڕەناش بە چۆڵ
ژەندش گەبرەکیی شادی لق بە شەڕ
سکەش دا نە سیم، زەربش دا نە زەڕ
سکەی سەڵتەنەت بە نام شێرۆ
ڕایج بی ڕەواج چون خورشید جە کۆ
تەخت خوسرەوی مەغڵووب بی جە نام
فەرمان شێرۆ ڕەواج بی نە عام
شێرۆ بەتاڵ کەرد بازاڕ بابۆش
تاج تەل پێکا جقەش بە کارووش
چاوشان بە چۆپ چەوگان زەڕڕین
جاڕچیان شەش پەڕ تاوسی بڕین
بەسا دڵ جە سام سوجدە ونارا
سەرداران جە سەف کەردن سەف ئارا
شێرۆی شەڕ ئەنگێز توندیا بە جەخت
تەڵەب کەرد سوپا و سەرداران سەخت
واتش: ها نوجووم دانای داوەران
سوپا و سەرداران پەرێم باوەران
بزانوون هەرکەس چێشش بۆ خەیاڵ؟
چۆنەن جە خدمەت چون من کەمەر لاڵ؟
هەرکەس ناڕەزان بە یەک ئیشارە
مپێکوون سەرش بەسەر قەنارە
چاوشان بە چاپ هوجووم بەردشان
سوپا وسەرداران تەڵەب کەردشان
ئامان بێ ئامان بە سەد هەولناک
بە سوجدەی سوجوود سەرنیان نە خاک
مدران بە ئەدەب جگەر شکاوان
لەرزان جە هەیبەت چون بید نە ئاوان
شێرۆی سیا بەخت سەدر سەنگین دڵ
جۆشیا بە جۆش چون ژار قاتڵ
توند تەڵخ و ترش دیا بە یاران
لەرزە نیشت نە جەرگ سوپا و سەرداران
فەرماش بە جەللاد غەنیم خوون ڕێز
کێشا ساو سەیف ئەڵماسان تێز
چەند جە سەرداران کەردش سەرنیگوون
سەرهەنگان چەند کەس غەڵتان کەرد جەهوون
چەند خان خاین سەرکەشان ساف
تاسناشان جەڵد بە حەڵقەی تەناف
چەند خواجە و غوڵام جگەرە پارە کەرد
چەند سەر بە سەردار سەر قەنارە کەرد
خان و سەرداران جۆقدان بێ خیلاف
ملەرزان جە تەرز تەڕکەی تووڵ تاف
غوڕڕا بەخورۆش بە ئاواز بەرز
سەما ستێزا، سەرداران نەلەرز
واتش: سوپا و سان چێشەن ڕەزاتان؟
چێشەن کەیخوسرەو ڕۆمەڵ غەزاتان؟
چۆنەن پەی خوسرەو شۆر و شینتان؟
زایەڵە و زاریی کەس نەدینتان؟
تا ئیسە خورووج خان خوسرەو بی
ستارەش سەردار، چەرخش نە دەو بی
فەرمانش بە فەڕ، فەڵەک یارش بی
فریشتەی فرسەت سەبەبکارش بی
نەڕڕاد نەردش نەخشش بەخاس بی
موهرەش بە مراد، تاڵەش نەتاس بی
سکەی سەڵتەنەت نامش ڕەواج بی
فەرمانش خورووج خەرج و خەراج بی
ئیسە ستارەش زار و زەبوونەن
تاڵەش نە تاری، تاسش نیگوونەن
خوسرەو من کەردم غەڵتان چەنی هوون
تەختش چەنی تاج کەردم سەرنیگوون
هەنی چێشەن شین زاریی ڕۆژ و شەو
فوغانتانەن پەی خان خوسرەو
بە زەڕ مکێشوو ناز نۆکەرم
مەر من جە خوسرەو خەیلێ کەمتەرم؟
شەرت بۆ بنەروون تاجتان بەسەر
کەروون مراعەت جە ئەو زیادتەر
جە دین دڵبەر بیاووون بە کام
بەش کەروون لێتان باد ئاوەر تەمام
بە شەوق شیرین دڵم وەش کەروون
گەنج باد ئاوەر من بە باد بەروون
خەیمەی خوسرەوی بەش کەروو لێتان
مونعیم بان بە ماڵ بە قەدەر وێتان
کۆکۆ جە گەوهەر دوڕڕ دەریایی
زیب و زەڕ و سیم دانە و مراوری
ئەشرەفی بە سەنگ بەش کەن بە لاماڵ
تەڵای دەست ئەفشار کەروون وە پاماڵ
یەدە و بەحرییان شاباز شاهی
ببەخشوون پێتان بە خاتر خواهی
لیباس لایق خەڵات و ئینعام
فەڕ فەرمایش سەرتاپاتەمام
ڕەنگین کەروون ساف جە بەرگ و بە دەو
نیگا بداروون خاستەر جە خوسرەو
ئەر هەن ڕەزاتان خەیاڵ کەن بە خاس
کەمەر بوینان خدمەت بە ئیخلاس
وەرنە بە جەللاد تێغ بێ درێغ
سا کەروون سامان گەردەنتان بە تێغ
پەنەم دەن جواب چێشەن سەڵاتان
ئەی ڕاز و نیاز کەردم بە لاتان
سەرداران جە سەف هوجووم بەردشان
بە شەرت ئەدەب سوجوود بەردشان
واتن: فیداتیم قۆچ قوربانیم
نە فەرمان تۆ بەندە فەرمانیم
شمشێر مشانیم بە ئیقباڵ تۆ
ئێمە چاکیرین، خوسرەو نەبۆ تۆ
یەکسەر گیان ئەفشان ڕۆژ مەرگەنیم
غوڵام و نۆکەر نان و بەرگەنیم
هەرکەس خاستەرەن بە ئەو شاکیریم
هەرکەس سەخی بۆ بە ئەو چاکیریم
ئێمە دوعاگۆ بە خاممانەن
چەنێ تۆ داوا چ باممانەن؟
سوپا و سەرداران جە عەرسەی حیساب
بەی تەور و شێرۆ واتشان جواب
سەرداران بە داو دادێ وستشان
خانان پەی خدمەت کەمەر بەستشان
خواجە و غوڵامان ئامان بە فەرمان
جاڕچی و چاوەشان سەرداران بە ئەمان
شێرۆ ئێد ئەژنی جە یاران هەواڵ
جە شەوق و شادی شانا پەڕ و باڵ
داش بە سوپا و سان ئینعام و بەرات
خانان، سوڵتانان سەرتاپا خەڵات
سەرداران کەردش جواهیر باران
خواجە و غوڵامان هەم شەهریاران
بەخشا بە قۆشەن زەڕ و گەنج و ماڵ
زەڕ دا بە ئیسپەر، ئەشرەفی لاماڵ
دانە و جەواهیر قاتر و قەتار
یاقووت و زمڕووت مەتای بێ شومار
دمای بەخشایش جە شادی دڵشاد
بیناش کەرد بە بەزم بە «حسب للرادعەرەبی»
خانان، سوڵتانان، سەرداران پێش
نیان نە مەجلیس هەرکەس نە جای وێش
مەجلیس بە شادی جەم ئارا بە جەم
نیشتن پەی شادی بەرابەر بە هەم
تاج و تەل تەڵا، کڵاو کەمەر زەڕ
مینا و مورەسسەع، تاج تاوس پەڕ
دێبا پەروەران، تیپ تورمە پۆش
زنجیرەی زوننار زێبای زەڕ نەدۆش
خان خانا بەرگ زەڕڕین سەرانسەر
سوڵتان و سەردار جقە جەواهیر
نیشتن نە ڕووی بەزم سان و سوڵتانان
بەگ و بەگلەران، کەی کەی کەیانان
خەرمان غارەت خەمان دان وەباد
خەیاڵ خوسرەو بەر کەردن جەیاد
خاسەی خۆش خوانان سەفای سۆز ساز
لەنجەی کەنیزان پۆل بازی باز
جەم بین جەم ئارا جەرگەی سەرداران
سادە ساقیان، سنجق وناران
چین چینیان فنجان فەغفووور
شیشەی سوراحی، پیاڵەی بلوور
شەمع و چراخان بوریان و کەباب
بیسات و بادە و قەڕابەی شەراب
دا نە سۆز ساز سەدای خۆش ئاهەنگ
موغەننی و مووکەش ناڵەی دەف و چەنگ
چنگ دا نە چل چەنگ ساز سەمتووران
چار تار چاغیر تەرز تەمووران
بازی باز بە باڵ نەغمەی سۆز ساز
دەبدەبەی دمەک، سەدای تەپڵی باز
سۆز نەغمەی نای ناقووس چل چەنگ
بووق باڵەبان ئاواز ئاهەنگ
قوولەی قواقوو خێزا نە جام ڕێز
بێ خوف جە خورۆش پڕسان پەروێز
سادە ساقیان جام بادەی مەی
هەیا هەی دەمدەم کەیانان کەی
جە شادیی شەراب خێزا هەی خورۆش
سەرداران سەرخۆش، خانان شین جە هۆش
جە عەتر عارەق شەراب گوڵنار
سەرمەستان جە سەر نەبین خەبەردار
شێرۆ نۆشا نۆش مەزەی شەهد شوور
پیاڵەی بڵوور بادەی کەفت نە دوور
نۆشا پەیاپەی پیاڵەی شەراب
نەشئەی نۆشش بەرد بە مەزەی کەباب
جە مەستیی شەراب مووش بی بە زەنگۆڵ
مەغزش خورۆشا جە «کەللەی» کاکۆڵ
دێویا جە دەرد، دنیاش بێزیا
دووری جە کاکۆڵ «کەللەش» خێزیا
خورۆشا بە خیشم، جۆشیا جە سەر
ئاوەرد نە خەیاڵ دیدار دڵبەر
ناڵا و نرکناش بە دیدەی ئەسرین
نۆشا دوود دڵ پەی دیدەی شیرین
چون کورەی ئاهیر دەروونش گڕیا
تاو جە تەوان سەند، تاقەتش بڕیا
جە ناڵەش دەروون خار دەرد دڵ
گێڵیا جە ڕەنگ چون ژار قاتڵ
برووز کەرد برووت بەدیش نە خەیاڵ
ڕەنگش بی سیا بەدتەر جە زوخاڵ
پێکیا پەردەی دەروونش بە تیر
قەتران بی جە قین، قەترانتەر جە قین
شی نە خەڵوەتێ، قەرار دا نە تەخت
خواجە سەرایان تەڵەب کەرد بە جەخت
ئامان خواجەگان خەڵوەت ویاران
سەف سەف بە سوجوود سەنجەق وناران
بە تاو و توندی واتش بە یاران
شەهیدم، شیرین پەرێم باوەران
هەنی نەمەندەن تاب و تەوانم
باوەران پەرێم ڕۆح ڕەوانم
ها مەکەن درەنگ باوەردێش پەرێم
وەر نە سەوگەندم بە ئایین وێم
بە ئەڵماس تێز جەرگ جگەر چاک
پارە پارەتان مڕێزوون نە خاک
لاشەتان جە زام بەدەن سەد پارە
سەرتان مپێکوون بەسەر قەنارە
یاران جە شێرۆ شنەفتن خەبەر
لەرزان جە هەیبەت جە پا تا بەسەر
چەند جە خواجەگان جیا کەردشان
نە شۆن شیرین هوجووم بەردشان
ڕواڵان بە ڕەم، قەترە دان بە دەو
ڕژیان نە حەرەم حیجاب خوسرەو
پەردە پەروەران بەڵەد بەردشان
شیرین نە حوجرە پەیدا کەردشان
دیشان کە نیشتەن نە پشت پەردە
سفتەی سیا پۆش ئازیەت کەردە
جەمین زەخم و زووخ دەروون داخی
سەرتاپا بە بەرگ سیا قەڵاخی
جە گۆنا و غەبغەب جەمین جامان
تک تک متکیا زووخش وە دامان
گێڵ ئاو و ئەشک دیدەش مدا دۆر
هەر نام خوسرەو ماوەرۆ بە نۆر
مڕێزۆ دیدەش هووناو ئەسرین
کافر مگرەوا بە حاڵ شیرین
یاران سوجدە دان بە دین دڵ ڕێش
حاڵات شێرۆ واتشان پەرێش
واتن بە شیرین یاران بە ڕازی
بە شەهد و شیرین زوبان درازی
ئەر سەد دەروونت دەردین دەردەن
شێرۆ بە شیتاب تۆش تەڵەب کەردەن
مبۆ تۆ بەریم، سەر ها نە قەزا
ئەگەر ڕەزانی، وەگەر ناڕەزا
ئەمر و فرمانت پێمان خەڵاتەن
ئێدەن حەرفمان هەرچی سەڵاتەن
شیرین چون ئەژنی جە یاران ئەحواڵ
قرچیا چون قەقنەس، ڕێزا پەڕ و باڵ
خورۆشا خەمین خەمیدەی خەمان
چەم دا چون چەوگان، چون حەڵقەی کەمان
بەندیی بار بە لێو ڕەنج ڕۆژ و شەو
بە داد دەروون هانا کەرد: خوسرەو
جە ئەندۆی دەروون، دیدەی ئەشک ئامێز
داد و هانا کەرد: جە کۆنی پەروێز؟!
بوینە حاڵم، شاهـ جیهان گیر
شێرۆ شیرینت بەردەن بە ئەسیر
تۆش بەستەی زامان زووخ گۆناگۆ
نێش ناسۆرش هەم ئاوەرد بەسۆ
کولیاوە زامان زووخ تۆ بەستەش
دێویا کوورەی گرپەی کۆ بەستەش
خێزا و خورۆشا بە نێش ناخوون
وێش ئەڵوەڵا کەرد، جەمین جۆش هوون
سەیل ئەسرینش بە فوارە کەرد
بەرگ سەوادیش جە تەن پارە کەرد
بە دوود دڵسۆز دیدەی ئەشک ئامێز
داد و هانا کەرد، جە کۆنی پەروێز؟
بشکافە ئەڵحەد، کەفەن نە وەردا
جقەت لەرزان کەر جارێ نە سەردا
بوینە حاڵم دلێر شێر گیر
شێرۆ شیرینت مکێشۆ ئەسیر
سەر هۆردەر جە خاو، جە کێ قینتەن؟
ناشنەخت نەجات، جانشینتەن
چێش مبۆ خیشمت بنمانیەوە
ئەسیرت جە جەور بستانیەوە
هەرچەند کەردش داد نەبی ئەحواڵ پەرس
نەیاواش بە داد نە خوسرەو نەکەس
خوسرەو بە خەیاڵ خامۆشیی وێش بی
خەبەر جە فوغان فەریاد کێش بی؟
ڕووش کەرد بە یاران شیرین بە زگار
بە ئەشک و ئەسرین دیدەی ئەندۆهبار
واتش: بێ مرەوت، ئەمن چ حاڵم
سفتەی سیا بەخت، سیا زوخاڵم
سیا سەوادی بەرگ دۆشمەن
جە کۆ مەیل ساز عەیش و نۆشمەن؟
بە دین شێرۆ سەد پارەم کەران
ڕەزا نمەبوون مەر سەرم بڕان
یاران چەند بە سۆز سەماجەت مەدلوول
واتن بە شیرین، نەکەردش قەبووڵ
جە تەرس شێرۆ توندیان بە تاو
خورۆشان بە خیشم، بە واتەی خراو
یاوان شە شیرین قار و قین و قەس
کەمەند گێسووش پێچاشان نە دەس
بە توندی و تەکان، بە زۆر و بە چەنگ
کەردشان بە کێش ڕووی فەرش گوڵ ڕەنگ
تاو و تەکان دا خار خەتەر ڕێش
گیانش عاجز بی جە کێشان کێش