’îşq

êlîn pêlîn sîmayekî piřşingidarî edebyatî bulgaryaye, nawî řasteqîney «dîmîtir îvanov» e, le 18y ḧuzeyranî1877da le xêzanêkî dêhatî, le gundî «bay lovoCih» le dayk buwe. dway tewaw kirdinî xwêndinî, her lew gunde buwe be mamosta. paşan le pênawî jyanda emlaw’ewlay kirduwe.

êlîn pêlîn zor zû, her le temenî şazde sałîyewe destî kirduwe be nûsîn. hewełîn komełe çîrokî ew sûtûy cigerey min: le sałî1904da biławbuwewe. her kamêkî dîkeş le kitêbekanî ew wek «řojî hawîn», «hêlane leqleqekan», «le řezî kilîsa», «zewî» û... le layen xełkewe pêşwazîyan lêkira.

êlîn pêlîn le lêkołînewey nefis û derûnî însanda tewanayekî berzî heye. wênegrî dêhatî bulgaryaye. qaremanî çîrokekanî xełkî saf û sade û dił awedanin. ew qaremananey ew xułqandûnî nexşî jyanyan be tewêłewe dyare.

her kamêk le çîrokekanî tablo û dîmenêkî jyanî řasteqîney însane û, tebî’etî cwan û qeşengî nîştimanî xoy be lêzanî û lêhatûyî wêne degrê û denwênê.

maksîm gurgî le barey êlîn pêlînewe gutûyetî: «katê asewarî «êlîn pêlîn» m xwêndewe, bonî şîwî gułan «cêgayekî cwan û zenwêre le bulgarya» be lûtmida hat.

cwanîy wiłatî êwe deştekan û lêřewarekanim hate ber çaw, çya biłindid û serberzekanî êwe le beramberimda xoyan nwand. le her dêřêkda hestim kird ke ew wênegrêkî xawen twanay wiłatî êweye».

êlîn pêlîn le řojî sêhemî kanûnî yekemî 1949da le sofya le dinya derçuwe.

wergêř ew êwareye «loka» y qeşe dirwênewanekanî xoy zûtir le hemû wextê îzin daw, neyhêşt wekû şewanî pêşû şayî û hełpeřkê biken.

«yoka», kiçe cwanekey qeşe, mewdayek dostekanî xoy beřê kird û le gełyan dwa û gałtey kird. paşan be xefetbarî geřayewe bo lay daykî û destî kird be mał małîn.

kirdewekey bawkî xistibûye wituwêre. yoka hestî bewe dekird ke «bawkî be hemû şitêkî zanîwe». be dirêjayî řoj çawî moř û tûřey bawkî nedetrûka. êsta yoka le diłî xoyda deygut:

«têgeywe. debû wirya bim».

kîjołe yadî ew řojey dekirdewe ke be xoşî řaybwardbû. twancekan, gep û gałtekan, goranîyekan, ew qisaney hatbûne ser lêw û nedegutran. nîgakanî be dizîyewe ke be dirêjayî řoj le nêwan ew û «dobryan» y werzêřyanda aługuř bûbû, mestî kirdibû.

yoka ḧezî le dobryan kirdibû, nîgay ew diłî emî delerzand.

kîjołeke be dirêjayî řoj çaweřwanî ewe bû şew dabêt û ew duwane bitwanin le tarîkayîda hełpeřn, goranî biłên û be dengî berz pêbkenin. yoka arezûy dekird lew hełpeřkêyeda ke hemû şewê dway kar dest pêdekira, le tenîşt dobryanewe hełpeřê.. temaşay ew bika, çipe legeł yektir biken, be corêkî wa kes nebînê û nebîsê.

bełam emey qewma...?

bawkî pyawêkî dewłemend û nasraw û benawbang bû. yoka deyzanî em pyawe girj û diłřeqe dirwênewanekanî herwa be xořayî bernedabû.

bełam dobryan bîrî leme nekirdibuwewe. dway kar hengawî hełbiřî û geyşte yoka... be nîgeranîyewe

pirsî:

-yoka! detwanî pêm biłêy bawkit emřo boçî wa zûtir êmey îzin da? to biłêy le nexşey ême geyştibê? bêguman nayełê... bawkit ême le yek cya dekatewe.

yoka pêkenî û xerîk bû em xeyałe le serî dobryan derka.

-nexêr, ḧałî baş nîye.

dobryanîş pêkenî û gutî:

-biłêm çî.

dobryan, paşan çuwe ser ḧezman . ke tenya kewt be xefetewe axêkî hełkêşa. jan çuwe diłî. leber xoyewe gutî: «ay qeşe! qeşe... eger hemû şitêkit dezanî...»

danîşt, destekanî leberyek biław kird û leser şareyek gyay teř řakşa. řwanîye asman. dîmenî diłřifênî asman le şewda ke řêgay «kakêşan» wek piştênêkî zêřîn le nawqedî hełabû milyoneha estêrey pêwe dedrewşayewe, serincî řakêşa. hatewe serxo û aram buwewe. diłî lîpawlîp piř bû le ’îşq. hatewe bîrî ke lejêr em estêraneda bû yoka bełênî daye «bo hemîşe xoşî dewê».

bełam bawkî? leber xoyewe gutî: «deysa çi deka ba bîka».

paşan hesta. leser mełoyek gya danîşt û be sozewe destî kird be şimşał lêdan. le bêdengî aramî şewî hawînda awazî xoşî şimşał asmanî piřkird. şimşałeke le hewełewe nerim bû. awazêkî şadîhênerî hebû. paşan gořa. qurs bû. deynałand û awazekey zor xefetawî bû. awazêkî wa ke jyanî hêmin û xefetbarî xełkî ladêy denwand.

nałenał asmanî piř kird. awaz fiřî û wekû giryanî şew be hemû cêgayekda biławbuwewe. lûl bû, wek lafawî firmêsk dařja. detgut bo lêburdinî gunaḧanî nekirawî xoy depařayewe û be na’umêdî daway yarmetîy dekird. lokay qeşe dway şêw kirdin le naw baẍeke mayewe ta hewa hełmijê. be kemterxemî gwêy dedaye dengî şimşałeke û be tûřeyyewe le barey dobryanewe bîrî dekirdewe. ’îşqî pakî ew qeşey řencandibû. loka le diłî xoyda deygut: «yoka, kiçe taqanekey ew, taqe duř û gewherî ew, ’aşiqî ře’yetêkî řût û řecał buwe, hetîwêkî wa ke asman pêxef û zewî řayexyetî û şew le tewîle lay espekan dexewê».

lew kateda dergake be hêwaşî kirayewe. leber řûnakîy agireke. sêberî yoka, ke be lingelerze deçuwe derewe, dyarî da.

qeşe tûře bû. le katêkda leber tûřeyî didane kîřey dekird. be dway eweda kewte řê. loka le diłî xoyda gutî: «lêdanêkî way lêdem ’eqłî bêtewe serxo».

bełam yoka win bû.

qeşe çû bo lay ḧezman. qełafetî dirêjî ke leber tîşkî mange şew debînra, hêwaş û be parêz wekû řoḧêkî serlêşêwaw destî kird be pişkinîn. sêberî zil û qursî xoy legełî degeřa.

dobryan çirpey pêy ewî bîst û lêwî le şimşałeke kirdewe. ke lokay qeşe nizîk buwewe, şimşałekey şardewe û leberî hesta. qeşe westa û be dengêkî giř û nûsawewe gutî:

-dobryan to hemîşe kargerêkî baş bûy bo min, bełam...

qeşe neydezanî biłê çî. leber tûřeyî delerzî. bełam didanî be xoyda girt û bo wişey nerimtir degeřa ta kuřeke neřencênê.

dobryanîş neydezanî qeşe deyewê biłê çî... be bê sebrî çaweřwan bû.

axrî loka hate ziman, emcar hêmnitir bû...

-min le karî to řazîm, bełam hêndê şit debînim ke...

dobryan têgeyşit û serî xoy daxist. xwên de řuxsarî geřa û wekû giř biłêsey da.

-ew karey to deykey baş nîye. şûreyye. wa çake lêre biřoy. îtir namewê lêre kar bikey. îtir kar bikey. îtir namewê lêre bitbînin. ew bîr û xeyałe le serit derke ke be hîway ewebî şitêkit desgîr bibê... têgeyştî? îtir biřayewe.

qeşe qisekanî tewaw kird û be hengawî qurs û qaym berew małewe kewte řê.

dobryan le cêy xoy wişk bûbû. neydezanî çi bika. lem qiseye diłî guşra. le hewełewe nextê be dewrî xoyda xulayewe. paşan kewte řê, dergay ḧewşekey kirdewe û le kûçe û kołanî gundekeda win bû.

lokay qeşe geyştewe małewe. girj û tûře bû. her bew çeşney ke le pêşda hebû. yoka û daykî le kenar agireke danîştibûn. jineke le mêrdekey řama û paşan pirsî:

-ta em direngane le kwê bûy?

loka ke le kenar agireke leser kursîyek danîşt û çawî biřîye giřî agireke ke biłêsey deda û semay dekird. wirtey nekird. jineke dîsanewe hatewe deng û gutî:

-heste biřo bixewe. be dirêjayî řoj leber xoretaw bûy û mandû bûy.

qeşe be kemterxemî wełamî dayewe.

-xewm naye. paşan gutî:

-dobryanim derkird.

yoka ke le tenîşt daykîyewe westabû, lerzî û çawî biřîye daykî. jinekeş be sersuřmayyewe řwanîye mêrdekey. kişûmatîyek małekey dagirt. giřî agireke herwa biłêsey deda. dîware sipîyeke û şitûmekî xanuwekey nuqmî řûnakayî kirdibû. pişîleyek ke le kenar agirekeda pał kewtibû myawandî. loka serî berdabuwewe û xerîkî bîrkirdinewe bû. denkî tezbêḧekey destî be tûřeyî degêřa. řuxsarî aram bû hîçî pêşan nededa. bełam tîşkî agireke leser demûçawî yarîy dekird û tûřeyî ewî derdexist. dway bêdengîyekî zor azarder wekû kesê legeł xoy qise bika gutî:

-her debû derî kem... paşan be peřoşewe henaseyekî hełkêşa.

jineke pirsî:

-boçî? meger çîy kirdibû?

qeşe be tûřeyyewe řwanîye kiçekey û wełamî dayewe:

-le yoka bipirse.

pîrêjin ke be dway karî xoyda deřoyşit, be kemterxemî gutî:

-toş pyawêkî seyrî. loka witî:

-yoka hemû şitêkit bo degêřêtewe.

yoka ke lew kateda mencełêkî be destewe bû, le qujbinêkda westabû, řoyşit mencełekey le ser taqeyek danaw geřayewe. destî be çawîyewe girt û daye piřmey giryan. qeşe lem kare ewendey dîkeş tûře bû, neřandî:

-deşgirî! dezanim boçî degrî. biřo derewe.

jineke tûře bû:

-be gij mindałekeda meço... têdegey? qeşe zyatir neřandî:

wazbênew ba biřwa. namewê îtir çawim be çawî bikewê. ewendey lêdedem ’eqłî bêtewe serxo.

jineke gutî:

-pyaweke ewe şêt bûy?

yoka řoyşte derewe. pîrêjneke be gij qeşeda çû. loka hesta dergakey şeq pêwe da û ewîş çuwe derewe.

loka çuwe naw baẍeke cigereyekî dagîrsand. le katêkda tenya sêberekey legełî bû. destî kird be pyase kirdin.

gundeke le çend se’at lewe pêşewe le baweşî şewî fênkî mangî ḧuzeyranda nûstibû. mang le asmanda meley dekird. le hîç kwêyekewe hîç dengîk nedehat. tenya aşî gundeke bû ke be geřanî hêmin û yek çeşnî xoy kişûmatîy şewî deşłeqand. zince çepok lêdrawekanî le katêkda le goşey baẍçekan hełtirûşkabûn deḧesanewe, werzêře şeket û le pêkewtûkanyan girtibuwe baweşî xoyan. le serewey em dîmene ladêyanewe, le jêr tîşkî mangida xaçî gewrey kilîsa dedrewşayewe. eme taqe humêd û hîway werzêřekan bû. xaçî gewre diłî piř le xem û xefetî ladêyekanî xoş dekird. le beramber kilîsawe çinare berzekan wekû jine dinya newîste řeşpoşekan, be çeşnêkî samdar be řîz westabûn. loka be tûřeyyewe le baẍekeda pyasey dekird û bîrî dekirdewe.

kutûpiř, şîwenî jinêk kişumatîy şewî şiłeqand. şîweneke heway piř kird. detgut le gumbezî asman dira û geřawe û beser gundekeda kewt... paşan em haware dû-sê car çend pate buwewe. be şîwenî jineke kełeşêrekan řapeřîn. şew şiłeqa... qeşe be peşokawî le cêgey xoy çeqî. le nakaw tarmayyek le dûrewe derkewt. jinekey şeqe bû. be şipirzeyî û peşokawî wekû şêtan řaydekird. jineke piřî daye cubbey qeşe. kewt û destî kird be giryan. dengî şîwenî ew dîsan asmanî piř kird. be çeşnêkî wa degrya û hawarî dekird detgut şêt buwe qeşe wirya buwewe.

-jineke heste! destî da pîlî jineke ta hełî estênê.

-çi qewmawe?

jineke cubbey qeşey girtibû. qisey pênedekira. peşokabû. qeşe têgeyşit şitêkî xirap qewmawe, pirsî:

-yoka... yoka le kwêye?

jineke zimanî bestirabû. cubbey qeşey girtibû. řaydekêşa bo lay małewe. neydetwanî biřwa. loka ewî be zewîda řadekêşa. jineke be kuł degrya.

le jêr pilekanekan, yoka xwênawî û bêgyan řakşabû. jineke be kuł degrya.

le jêr pilekanekan, yoka xwênawî û bêgyan řakşabû. jineke xoy beser termekeda kêşa.

dway tawêk xełkî gundeke le kûçe û kołanewe peyda bûn. be xewałûyî û peşokawî ḧewşey małî qeşeyan piř kird. şîwen û giryan le hemû layekewe destî pêkira. yoka be mirdûyî řakşabû.

kêrdêkî tîjî le diłî xoy řokirdibû. deste sardewebûkey hêşta miştûy kêrdekey girtibû. mang tîşkî zîwînî xoy xistibuwe ser řuxsare cwanekey. birjange řeş û piřekanî le jêr tîşkî mangeşewda debrîskanewe.

kirase sipîyekey yoka diłî piř le ewînî ewî dapoşîbû. çend pełey xwên wekû gułe mêxekî sûr be kirase sipîyekeyewe dyarbû. kiçan le dewrî ałqeyan bestibû be kuł degryan. jinî qeşe be bêhoşî lewlawe kewtibû. loka ke ladêyekan le dewrî ko bûbûnewe û be qełafetî dirêjyewe le nawyanda dyarbû be peşokawî deyřiwanîye ew karesate û be şêwawî destî řadeweşand.

xełkeke kobûbûnewe û be sersuřmawî le yektiryan depirsî:

«leber çî em kîjołe cwane kêrdî le diłî xoy řokirdibû?»

pyawêkî pîr le katêkda ke xaçî dekêşa, gutî:

-ême pîr bûyn... ême nitwanîn le lawekan têbgeyn.