ḧikayt rubah mikar û şîr cizam dar
Li pirtûka:
Komele Şîrî Feqê Qadirî Hemewend
Berhema:
Feqê Qadrî Hemewend (1830-1890)
12 Xulek
971 Dîtin
be vewl exbar yek řobay muḧîl
dewr meda pey řizq toy bêşey saḧîl
řewan ne pey řizq zemîn mekerd bo
ẍafił kefit ce pêş şêr piřişko
řoba şêrş dî sersam bî ne kar
ne cay penaş bî ne řagey fîrar
çun kerdiş dîqqet bew şêr piřsam
dîş ke me’lûlen be ’îlley cuzam
bey tewr qamet xem cesteş soraxen
post gułgûnş çun syazaxen!!
zuxaw ne cesteş řewanen çun co
mû xał xał menden ne çîhre û pehlû
hoş awerd ne dił farîẍ bî ne bîm
sucdey şêrş berd be ’îziz û te’zîm
watiş: fîdat bam padşay bêşe
dił cey ’îlley sext daro teşwîşe
ce sedemey sext sułtan seḧra
îmřo ce nakam xeber pêm yawa
hey dam beserda! hey kerdim fuẍan
amam be xidmet te’cîl be dewan
dirêẍa perê bazûy goř gîrit
pey tîjîy hełmet bestey nexçîrit
sed daẍim perê cebhey gułgûnen
îste bestey řeng zuxaw xûnen
ko wîqar řah ew sam sengîn?
ko ew ne’rey sext zelzeley zemîn?
ko ew selabet ferman fermat bî
ecnas weḧşî pabos pat bî?
ko ew zewcey xas? kon etfalanit?
kon ew zemzemey herde caranit?
mer ce ḧekîman nekerdî su’al
nenmanay pêşan waqî’ey eḧwal?!
ama be cwab şêr nała be zar
wat: řoba! xanet awa bo sedcar
ce bedbextîy bext nimez çêş waçûn
çend kerdim şikar ce bêşey hamûn?!
pey zewce û etfal ney bêşey hemwar
nebî aramim ladê bê şikar!
ce koh û seḧra be bazûy piř zor
şikest dam be weḧiş, ahwan, gor
uştiran yixdam camûsan şikest
yek yek weḧşîyan awerdim be dest
ce řawyaran řay wesî’ bî teng
çend merd û çend esp şikest dam be çeng?!
ne pey nefeqey ’eyal û etfal
be nefrîn sext mezlûm bîm pamal
be ’îlley cuzam ha bîm guriftar
’eyal û etfal wenem bîn bêzar
ce quwey sabîq min bîn na’umîd
’eyalim fîrar etfal napedîd!
ḧiqûq nî’met nawerdin be ca
şeq kerdin perdey namûs û ḧeya
ḧekîm exbar wey tewr dan xeber
deway cuzamen dił û goş xer!!
nemenden taqet şikar kerdenim
çabukî caran hełmet berdenim
ce şerarey şems darûn endêşe
meḧfûzen zaman ce sayey bêşe
bey tewre bêkes, zelîl û zarim
ne yar ne yawer ne hen ẍemxarim
mؤlif nisîḧit xudiş nimude
«feqêNasnava edebî» pend şêr meker feramoş
«wisif alḧalErebî» ten, bigêre ne goş
menaze be zor quwet bazû
henî pey cîfe meker arezû
’umir ’ezîzit yawa be penca
telef bî ne kar umûr dinya
ẍeyr ce şekwey ḧał gunay bêşumar
ḧasiłit nebî ne řûy řozgar
pey ehil û ’eyal mekêşe sitem
henî nefeqey ḧeram meder cem
ce derd dinya er bît giruftar
ehil û ’eyalit cêt mebon bêzar
baweř bexatir ferday qyamet
’eyalit ce to meken şikayet!
er ex û er uxt, er zen er firzend
her ta mendenî be to hen diłbend!!
herdem wiyerdî cey dinyay denî
her yek te’lîqen be şexsê henî
me’lûmen esbab umûr dinya
hîçkam pey hîçkam nedaro wefa
munasb ḧał hen yek řîwayet
perêy samî’an kerûn ḧîkayet
ḧikayt pîr zal ba dixtirş
merwîyen ce qewl suheyl enwar
yek pîrezałê mendey řozgar
ewladiş nebî ẍeyr ce yek duxter
direxşan çun nûr şu’ley mah û xor
meḧbûb û merẍûb new ẍunçey sawa
bîmar bî naga be teb û ḧumma
pîrezał her řo wêş mekerd nîsar
merg wêş mewast pey şîfay bîmar
herdem be zarî řû meda ne xak
ne dax firzend sîne mekerd çak
yek madegawê weqit nîmeşew
şî be toy xaney pîrezin be dew
ser kerd be toy dîg mast pîrezen
dîzey mast ce ferq madegaw bî ben
madegaw bew dîg bew eḧwałewe
řû kerd be canîb pîrezałewe
pîrezał ce xew bêdar bî derḧał
dîş ’eceb sûret ’ecayb eşkał
derleḧze xêza xiroşa be zar
wat ya’îzra’îl fîdat bam sedcar
mer řagey bîmar kerdenî ẍełet
seyr ker ha e’zam nedaro ’îllet
er qesdit qebiz řoḧ bîmaren
ha ne toy ḧucrey cenb yesaren
«feqêNasnava edebî» xo mader ce ex û pider
zyaden řeḧimş derḧeq be duxter
herga wey tewren menîşe matem
pey cîfey dinya hîç mekêşe ẍem
ẍemxar ḧeqîqî ḧeyyî xellaqen
sîfetiş řeḧman yanê řezzaqen
ḧedîsen ce leb şay ’alî cenab
dinya cîfêwen talîbiş kîlab
ewweł ’emaret uxraş xeraben
ewwełş nîşat uxraş ’ezaben
efkarit cem ker ne tefreqey hoş
şêrane be kar řoba bider goş:
şiru’ biḧkayt rubah û şîr û firîb dadin dirazguş
řoba wat: aram bigêre ey şa!
min meram to mekerûn eda
esed bî penhan, řahî bî řoba
dîş xer dîhqan hane çeraga
řoba wat: ey xer! eḧwałit çûnen?
mebînim herdem cestet zebûnen!
xer wat: ey řoba! mer nimezanî
cebir û mezłemey sînf însanî?!
dayma ne dest załim zelîlim
gahê ne řîkab gahê meḧmîlim
we řoj ne bêgar, şew esîr ben
ga zexim ne pişt gahê ne gerden
er ce diřindey koh nekerdam bîm
pey çêş mekêşam ey zułmî ’ezîm?!
řoba wat: ey xer! min darûn cayê
bêşey hemwaren, sebzê, sefayê
çemenan bê şo, ’elef bêşumar
qamîşan bêḧed dirextan hezar
ne sewt pułeng ne seday şêren
ne şinwey gurgan bebir dilêren
çeşmey serawan maçî kewseren
ne deng deyyar ne řay beşeren
eger meylten we bê xewf û bîm
mekeyn be mesken ew bêşey ’ezîm
zewceyê me’lûf bawerûn perêt
kameranî ker «kîf yişaErebî» y wêt!!
ga bazîy ne řûy sebzey mêrẍuzar
ga goş be nałey murẍan hezar
qehqehey kebkan hajey bał baz
neẍmey duřřacan deng medo çun saz
xer şineft xeber řobay mekkare
meřeqsa ne şewq we bê îşare
watiş: ey řefîq ce kon ew mesken
şikofa qelbim pey ẍunçey çemen
řastişan waten pêşînan cey wer
muraden řoba beyo ne oẍir
nezanaş be kar waqî’ey gerdûn
bend mebo ne dam mefsedey efsûn!
«feqêNasnava edebî» huşyar ber, newît bê’aga
pey tûl emel wêt meker gumřa
ew řoba dinya esed ecelen
bêşey beşerî tûl emelen
er umêdit hen dinyat bo be kam
be wêney ew xer wêt meker bednam
xer wat: ey řefîq ba zû bîm řewan
wasil bîm bew cay «cinat alḧîwanErebî»
řoba kefit ne pêş, merkeb ne ’eqeb
yawan we bêşe bê řenc û te’eb
yawan be nezdîk şêr dilawer
hełmet berd pey xer, nîşt ne doş xer
xer şana leged pey defi’ şerar
kêşa ne’rey sext ce bîm kerd fîrar
şêr ne ze’îf ḧał penceş nebî ben
kefit ne řûy zemîn şêr ehremen!
řoba wat: ey şêr! be dam û tezwîr
awerdim perêt, řeha day nexçîr!!
şêr kefit ne qedem řobay mekkare
watiş: yek emcar er kerdî çare
înşełła xelas nimebo ne dest
be her new’ê bo mederûm şikest
wat : penhan ber ce sayey ey bîd
be te’mey şikar dił ker piř umîd
řoba řewan bî pey xer be dewan
dîş ne toy wadî wêş kerden penhan
meḧzûnen efgar, ser wisten ce pêş
dadşen ce dest ey bêdadîy wêş
řobaş dî be çem xiroşa be zar
watiş: ey bedbext mekkarey ’eyyar!
mer min key kuştim cedid û piderit?
key kendim ce post ex û maderit?
ey dame çêş bî bend kerdî ne pam
ey qeza çêş bî qeder ce nakam?
řoba wat: ey xer mer çêşt dîyen?
wey tewr xatirit ce min řêş bîyen!
xer wat: mer ew şêr be pencey sitem
hełmet berd pey min to nedît be çem?
řoba xendeş kerd, watiş ey řefîq!
quwey wahîme hoşt kerd tefrîq!
ḧeyf nîyen pey to bew şewketewe
bew quwey bazûy şêr heybetewe
ne seḧray hamûn ne hengamey kar
her yen xa’îfî wenet bo îzhar
emma ḧeq darî bikerî heras
nedyenit seḧra we bê ’am û nas
hem qapîy bêşe bestey telîsmen
her cînsê ama yek neqşiş qîsmen
merd azma hen perê xa’îfan
herdem be řengê wêş medo nîşan
gahê ne sûret şêr ẍuřřanen
gah gahê ne şikił cînin û şeytanen
çend def’e newca neqiş aman ne řêm
zererş esłen hîç neyawan pêm
çun pasebanen new bêşey bêder
be ẍeyr ce weḧşet nedaro eser
dûr ba er ew neqiş şêr neř mebî
çitewr to bey tewr bêxeter mebî
yaxo ce quwey qullabey ełmas
çitewr ne destiş min mebîm xelas?!
be quwey efsûn mekkarey řoba
ḧemîr dûbare ama be sema
ti’ney mؤlif be nifis xudiş
«feqê» meker men’ xer bêçare
tefre werd be mekir řobay mekkare
to her řoj îblîs mederot bazî
řeqqasî ne çeng perdey mecazî
ew řoba îblîs, nefist eseden
ew bêşe dinya, ew xer ceseden!
eger sadqî be kîzb řoba
meker îta’et nefis kînexa
řoḧ padşahen, ’eqił wezîren
ne text diłda herdû emîren
be emir herdû eger huşyarî
me’mûr be emir ferman berdarî
firîb dirazguş dubare ba rubah...
xolase ḧîmar çenîş bî řewan
yawan we bêşe cay şêr jyan
şêr hełmetiş berd xer awerd be gîr
be zorbazû şikist da nexçîr
řoba wat be şa be dab û adab:
bigêre aram ne serçeşmey ab
min pey bendegît bestenim kemer
perêt mawerûm dił û goş xer
şêrş kerd řewan řobay ḧîlekar
kerd be tu’mey wêş dił û goş xer
be’zê ce nermey goşt dest û řan
puxte kerd pey şêr berdiş be dindan
şêr watiş: baweř perêm dił û goş
řoba wat: şahim! mer nedarî hoş?!
er xer saḧêb dił ya goşiş mebî
key kirdey ewweł ce yadiş meşî?!
dił mecme’ey ’eqił derk efkaren
goş ne samî’ey wêş xeberdaren
«feqêNasnava edebî» to bê goş hem bê zemîr bît
cew sebeb her yen bestey zencîr bît
to sedcar wey tewr be ḧîle û tezwîr
ce bend zencîr turkan bît esîr
to xo mezanî turk bê mecazen
ce nêk û ce bed bê îmtyazen!
hem kurd çenî turk bigêro ulfet
ełbet wêney to memano xecłet
monasb ḧał aman ce exbar
menqûlen ce qewl suheyl enwar:
ḧikayt baz şikarî û kibik
yek baz tewar ne qulley kosar
yek řo dewr meda pey te’im şikar
sema’ kerd seday kebik xeraman
ne gerdeney koh ama be daman
hajey bał baz ce kebik kerd eser
nîhan bî ce toy řewzeney kemer
baz tecessus kerd ne da’îrey seng
kebkiş dî mestûr toy seng we bêdeng
baz watiş: ey kebik çêşen ey ḧałet
ta key memanî to ney zelalet?!
to her yend bîmit ce teyr ḧuř bo
herast ne uns diřundey beř bo
key mebî řaḧet, key mebînî kam?!
key mebî xelas to ce neng û nam?!
eger to çenîm bibî be yawer
mekerû ḧîfizit ce her xeyr û şeř
şewan çenî min ce ser qulley kaw
řojan ce seyran serçeşmey seraw
hem emîn ce wêt, hem bezim şikar
hem şe’in merdî cêt mebo îzhar
demêwen ’aşiq xet û xał tom
ḧeyran mînqar pencey lał tom!
ta qehqehey nezim dengit ne goş bo
ḧełqey ẍułamît ne goş hoş bo
cewab da weneş kebik kosarî
watiş ey şehbaz zadey şikarî
to seyyad seyd min seyd seyyad
to sułtan ḧuř min sîlk ’îbad
to azadebext min qeyd muḧtac
penbe be ateş key kerd îmtîzac?!
er sedsał çenî to kerûn perwaz
min ew kebik zar to her ew şehbaz
herga bey tewren be tefrey xeyał
ḧeyfen ’eqił kul bikerûn pamał
baz watiş mer to ’eqiłit teẍîyren
ḧucb ẍeyre cîns ne dił cagîren
xulase ew baz be efsûngerî
berdiş çenî wêş ew kebik derî
kebik û baz herdû xêzan be diłwaz
pey ser qulley ko kerdişan perwaz
şewan uns yek be řaz û nyaz
řojan ne ’uqbey nexçîr ne perwaz
bîmar bî nagah baz tewarî
nemend ce quweş pencey şikarî!
baz û kebik ne toy yek aşyane
baz ne quwey cû’ saza behane!
watiş: mer ey kebik gumřay nasewab
to sayenşîn min ce aftab!!
mer êden ’adet ne řûy řozgar
mîskîn ne mesned şahan xar û zar
kebik wat: ey şa! er nît mukedder
key be zelîl kaw xor kerden eser?!
baz hem xiroşa wat: ey bedguman
terk edeben tekzîb şahan!
derdem hełmet berd baz bed’endêş
kebik xeramş kerd be çaşt wêş
çun kebik û bazen uns kurd û turk
mer kê ce sayey turkan bî bizurg?!
me’lûmen ce lay ’arîfan kar
dustîy turk û kurd nîyen payedar
mer to cew sebeb mebît guriftar?!
nedarî be yad umûr efgar?!
«feqêNasnava edebî» ḧîkayet bawer be xîtam
ber muḧemmed bo selat û selam