leyla û mecnûn
Li pirtûka:
Leyla û Mecnûn
Berhema:
Xanayê Qubadî (1704-1778)
12 Xulek
3430 Dîtin
be nam ew kes be kin fîkunErebî
’alemş ce ketim ’edem kerd bîrûn
meḧzî xatran sîd alkunînErebî
muḧemmed fatiḧ xeyber û ḧuneyn
ḧemd û sena û şukir pey ew zat pak
hem sełewat leser padşay lulak
er tewfêq dero bînay bîhterîn
ce dimay mektûb xusrew û şîrîn
’ecebter ce siř sîḧrî samîrî
waçom wesif ’eşq qeys ’amîrî
yanîhay mecnûn meftûn leylê
deyrî dêwaney deştî duceylê
wêłî û meḧrûmî ce şadî û
hamřaziş çenî wiḧûş û tyûr
’eşq mecazî, be’den ḧeqîqî
waçom ce tarîx ce řûy deqîqî
be watey ḧekîm danay nîzamî
gencewî, elyas bin yûsif namî
şa’îrî şerîf şefî’ destûr
er perso tarîx î namey mestûr
ẍeyn û qaf û nûn, dalî ebcedî
ḧîsab kero ḧerf wêney ’escedî
hezar û yeksed, penca û çwaren
řewşenter ce sûy şu’ley weharen
ce hîcretî xas şay xîralanamErebî
we řewezî ew bo, sełewat û selam
’îbret bo perê ebnay řozgar
watey qubadîş mano yadgar
xana hem ce ser, xana hem ce ser
nigadarit bo xwawend ce ser
pişt û penat o dehendey dawer
lutfiş çenî to daym bo yawer
tom siperd be zat şay şahan ce ser
we destigîrit bo daym peyẍember
tac silêmanî hem ce serit bo
ḧezretî ḧezir we řehberit bo
’elî şay merdan hem ce piştit bo
qebzihî zulfeqar şeb ne miştit bo
sûret bera’et we tîẍbendit bo
dîdey bedgaran dûr ce diřendit bo
exî cubre’îl bał kêşot we ser
nigehdarit bo dehendey dawer
ayة alkirsîErebî we esperit bo
mang û xor herdû çiray serit bo
sûret yasînErebî û walşimsErebî penat bo
an’am kafhaErebî we řehnimat bo
ana fitḧinaErebî bo we destigîrit
alqaḧihErebî û nunErebî neşo ce wîrit
hem qidafilḧErebî řextî berit bo
«tih û tibarkErebî» tac serit bo
«mi’uztînErebî» bazûbendit bo
qil hu alilh aḧdErebî gerdenbendit bo
ce lay sułtanan ḧerift řewac bo
destigîrî destit îmam řeza bo
be wêney nadir berz îqbałit bo
zorî řustemî newey załit bo
qełemit qudret quwey qezaş bo
bełqeysî çołgerd ce to řezaş bo
zerer nawerî ta dêrzemane
eymen bay be lutif yektay yegane
şerḧê ce eḧwał mecnûn beyan ker
cwanî û cemał lirîlş ’eyan ker
řuwatî ’ereb, danayan dewr
ew tarîxwanan şefî’ terz û tewr
mewaçan ce dewr ḧukimş řewan bî
’ebdulmelîk nam îbin meřwan bî
sułtan ’adił emewîyan bî
duşmin sersext ’elewîyan bî
bedbextî pey wêş, pey ehlî zeman
saz dabê, penam be zatî subḧan
seney şest û penc ta heştaduşeş
hîcretî řesûl şay řefřefî ferş
yek bizurgizadey şîx alqibaylErebî
şimşêr we kemer, zeřîyn ḧemayl
nam ew melûḧ bin muzaḧîm bî
ce ’amrîyan zî meraḧîm bî
ce şêxnişînan dewrey xelîc bî
ce girf çit dara, muḧtac we hîç bî
sê ferzendiş bê, her sê şehzade
wirditer ce gişt mekteb nehade
ce hefit sałî ta we de sał yawa
şî’ir û şa’îrîş we ’ałem tawa
cwanî û cemał, ’eqił û kemałş
zîhin û zekawet, ḧusin û xîsałş
biłindîy hîmmet, sexa wicûd ew
meşhûr bî ne ’am daym wicûd ew
nam ew qeys bî dana û dyarî
şaystey serîr pey şehryarî
meşî we mekteb çenî hamferdan
ce kinaçe û kuř ’ereb nijadan
pey teḧsîl ’îlim, ’îrfan û edeb
qa’îdey qanun şahan ’ereb
mehdî îbnî ke’b řebî’î nijad
ce ’amrîyan merdê bî azad
yek kinaçeş bê be nam leylê
be ḧusin û cemał, řiştey suheylê
be şu’ley cemał xurşîd mahê
wêney sehî seru, nizaregahê
şox keman we nêş ẍemzey kemêne
surax mekerdeş sed hezar wêne
yek ahûçeşmê, ẍezałnazê
cehanê mekuşt we ’îşwesazê
mang ’ereb bî we řux nimayî
turk ’ecem bî we dił řûbayî
ziłfiş wêney şew, řûmetiş çiraẍ
ya meşẍeley şem’ ce mînqař zaẍ
fenduq dehanê, seru sayeyê
çun tungî şeker, şîrîn mayeyê
şekerişkênê, be xatirxiwahê
leşkerişkênê, we nîm nigahê
pûşîde perdey cay zîndeganî
şaşî’ir ’înwan, beyt cwanî
te’wêzî kemer gişt hamnişînan
şaystey kenar gişt nazenînan
zenexdan ce ’îqid ’areq cemîn
hem ce ḧełqey ziłf muşkî ’ebîrîn
gułgun we xûn bî we şîr perwerde
surmeş ce sewday mader awerde
ce gunay řasiş bî muşkîn xałê
zyad kerd we cemał cewahîr lałê
ce her diłê bî ce hewaş meylê
gîsûş wêney leyl, hem namş leylê
ce zekaw ce hoş, şî’ir şa’îrî
hamřaziş řefêq qeys ’amîrî
be meḧiz zanay hoş û fam û derk
werdişan şerbet ’eşq ’usret berg
ce weqit wanay mestûrey kîtab
ḧirûfiş be řemz mekerden xîtab
yaran we ḧîsab pey ’îlimxiwanî
ewan pey ḧîsab ’eşq cwanî
yaran ce lwat me’nî mepersan
ewan ce sûret me’nî mepersan
yaran ce ’ilûm ewraq mewanan
ewan ḧerf ce řemz ’uşşaq meřanan
yaran mewanan ewsaf ef’al
ewan mewanan şerḧ wesif ḧał
yaran şumarey pêşîn pey wêşan
ewan her xerîk şumarey wêşan
qeys mewat «elf» ałay bałaten
«bê» çun bazûbend bazûy ałaten
«t» tatay ziłfan syay qetranî
«s» sabtî meyl ’eşq cwanî
«c» cwanî û cemał «ḧ» ḧeyay û ḧucben
«x» xał û xeyał, xem we řûy leben
«di» dîde û dehan, demaẍ ’îşqen
«z» zelîlî zam meynetan meşqen
«ř» řewyey ře’fet řay ’aşiqanen
«z» zuxawnoşî řay muştaqanen
«s» sîney meḧbûb, sendûqçey zeřen
safter ce sefḧey seng meřmeřen
«ş» şerim û şikûh, êwey cwanî
«s» safîy sidûr, sîdqî řewanî
«z» zu’ zimîrErebî řewşenî diłen
«’» ’erzey ’uşşaq derûn çun gułen
«ẍ» ẍunçey ẍebẍeb, ẍewas jîren
ne ’umqî deryay dos diłgîren
«t» taqetim taq tewq gerdenen
«z» zułim û zorit ta řoy merdenen
«f» fakîhey ferd mîwey meḧbûben
«q» qułf mexzen qełay meḧcûben
«k» kan koy zeř deryay yaqûten
«li» lerey ziłfan deru lîmûten
«m» mewday mujan diłişkawten
«n» nazkî naz nyay çawten
«û» wełg cwanî xezanbîzten
«h» her çemeřay řay azîzten
«la» lam elf lał bam perê serdî meyl
«y» yaqût leb yaqût bêz leyl
leylê ce řûy naz we ’îşwebazî
we sî û dû ḧerfey farsî û tazî
wat «elf» ałay ask ebrûten
«bi» bezim bałay baş şikûten
«p» pam we pabend perî řuxsaren
«t» ta zîndenan tasey dîdaren
«s» sabit qedempey wefay yaren
«c» cewr û cefat we cestem baren
«çi» çabukî dest çerx çemanit
«ḧ» ḧałzan ḧał, naw hamdemanit
«x» xoşîy xulq û nazk xeyałît
«di» dûdî derûn leyl zuẍałît
«z» zîkirim zelîl berdey nam ton
«ř» řûm ne cemał cemîn cam ton
«z» zûx zaman zexim diłçakim
«ji» jar maren jîn û xurakim
«s» sewday ’îşqit, ş şoxîy şêwet
«s» sedir guftar sîdiq ḧeq pêwet
«z»zyay zimîr zamnî ’ehdit
«t» ta’etî tewf tuẍray zeřmehdit
«z» zilîl û sayey zułim û zor û ’îşq
pexşen weser şan leyl meynet meşq
«’» ’eqił û ’umir û ’eşq û ’ehdimen
’eyş û ’ehd şîr zeřîn mehden
«ẍ» ẍubar ẍem ẍebẍebit we dił
«f» feř û şikûh ton ne fewq guł
«q» qed û qamet, «k» kerîmî tebi’
«g» giranqedrît, «fê» mabeyn cem’
«li» le’il leban, lał bexiş eş’ar
«m» meşq mobet meḧbûbî şi’ar
«n» nazkîy tebi’, namûs û namit
«û» we’de û we’îd, we fîkir û famit
«h» hîlal qews herdû dîdey mest
«y» yeşim yaqût guftarit peywest
«la» we lał bexşî lêwî lał to
lał bam bê desim pey wîsałî to
wey tewr û şêwey şî’ir û şa’îrî
meftûn beyn qeys û leylî ’amîrî
řiştey îxtyar berdaşan ce des
’aşiq bîn we hem şox şeyday mes
melûḧ mehdî bełke xas û ’am
zanaşan bewan her dû be nakam
lwan be yane, goşenşîn bîn
meḧrûm ne cemał cam cemîn bîn
herdû be eş’ar pey yadgarê
menwîsan ce hem çend řojgarê
axir be watey bedî bed gwan
we kullî qeti’ bî řay ama û lwan
ce şořş ’îşq bext seringûn
hamseran we qeys mewatin mecnûn
mecnûn çun nedî řuxsar leylê
řahî bî neřay her çemêş seylê
megêła we deşt, keş û koh bazař
dîdey piř’esrîn, derd dił azar
mewana sirûd be girye û zarî
wezî’ û şerîf, şehrî û bazařî
maman merdan ne dewirş sef sef
we mecnûn mecnûn lêş medan we kef
ta xwêşan ew zanan be ḧałş
waten be melûḧ bedî eḧwałş
newardey te’am wêlî byaban
zeḧîfî û zerdî û şêtî û şitaban
waten mer be wesił leylê bo şefaş
wer ne řobeřo fêşteren cefaş
melûḧ wat be qeys, ’eyben perî to
çun mebo leylê pey hamserî to
herçend we nîsbet ce yek nijadîn
to sazadenî ew ferdê ’adîn
be ẍeyr ce leylê, ’ereb kinaçan
cew fêşter meḧbûb her cah mewaçan
maweřom perêt be mał û be zeř
ẍenî mekerom ’areban beř
’elawe ’ereb řesimş bey tewren
’aşiq û me’şûq wesłişan cewren
mewrdî tuhmet qerar megîran
mirban we taney hamsade û cîran
toyş şehzaden, leyl ferdê ’adî
kefa’et ce beyn nîyen pey şadî
î xeber we goş babwî leyl yawa
watenî be cencer cergiş şikawa
qeys ejnî be goş watey ebewî
kerdeş feramoş şadîy dinyewî
şadî tebdîl da be şîn û fuẍan
yawa be gerdûn nayrey duxan
pey fîraq leyl mała we serda
řû nya we řay koh û kemerda
gahê koy to bad, gahê pey duceyl
gahê koy sewban pey fîraq leyl
megêła pey şem’ wêney perwane
deşt û der mekerd, deyrî dêwane
mewat ẍeyr ce leyl we kê bidom meyl
hamřaz û hamderd dił û derûn keyl
her êd xasteren çem biřêzo seyl
lafawiş bişo we hewargey leyl
sewz kero gya, byaban xeylê
bo we seyranga menzerey leylê
leylê dimay to meylim be kê bo
bałay kê bidyom şêwey toş lê bo
şerit bo dimay to lîbasim řeş bo
byabangerdîm nesîb û beş bo
lung mecnûnît bikerom we koł
hamřaz bom çenî weḧşyan çoł
nebom we řefêq dayrey beşer
me’nûs bom be weḧiş ta yum alimḧişirErebî
byaban û çoł kerdim be yane
laqeyd bom ce qurb xwêş û bêgane
gah zelîl zam, megrewa be zar
ze’îf û zwêr, zwîr dił azar
gah mawerd be yad xurdesałî wêş
çenî leyl meşîn welay biz û mêş
gah dewrey teḧsêł medresey ’ilûm
gah şî’rî şîrîn leylekey metłûm
wey tewre lîbas neteneş řêza
heway serd û germ meḧbûbîş bêza
medya we ahû, ẍezałan herd
pey pey mekêşa henasan serd
mewat çun leylen ber û sîne çem
dem û nafey naf, dîde û xał û mem
meger dest û paş nyen wêney leyl?
barîken pey tey dameney duceyl
şêwey şîrîn terz şoxî xeraman
medya be lawe maçî leyl aman
çenî gurg û şêr, bewr û geweznan
me’nûs bî daym wêney hamweznan
çenî qel û dał, kebûter û zaẍ
mahî û mar û mor, mekerd derd û daẍ
gah gahê mama çun dêwaney wêł
řaş megnah weten, we xêłxaney xêł
ewîş dûr ce xêł çenî gelley mêş
dûrawdûr medya we bêgane û xwêş
bira û xwaheran, mader û pider
ce derd hîcran qeys derbeder
şeb û řo xerîk zarî bîn yekser
xemîn û xembar xestey xakbeser
axir şîn girten ew qeys xeste
we ḧełqey zeřîn dest û pa beste
berden we yane we mîhrebanî
we nesîḧet û şîrînizbanî
ne zad ne te’am, ne xew ne xurak
êxtyar nekerd diłey derûn çak
mewateş leylê lêw be şekerdixend
perî ’eşq to hamin şîm we bend
daxom ḧał to perî min çûnen
xatirim cemen, xatirit xûnen
î hewał sext we leylê yawa
wêney ẍezałan weledey sawa
řem kerd ce sadî, we xem bî me’nûs
ce wesłî wêş û qeys mebî me’yûs
nwîsa we qeys hamderd derdim
hamřaz derûn, hamferd ferdim
wêł byaban se’ray çołekem
yar wefadar meynet kołekem
min ejnîm be goş gîrodey derdî
lêławîm lêł bo lêm gilemendî
diłey min we dam dûrî to benden
xełasîş nyen mer we gyan kenden
řay amam nîyen ta beyom welat
bûm be hamzencîr pey derd û bełat
des be damanim kûta û natewan
ce tirs babom bê des û dwan
herxecałet bam çîm desełaten
we berzîy bałat ẍemim xełaten
ḧeyfen perê to çun duřiř meknûn
nahalen bîşerim mewaçan mecnûn
tasexwarit leyl xatmey kelam
mekyano we lat sed hezar selam
nameş da be des yek meḧremî řaz
berdiş we lay qeys dos diłnewaz
qeys be şewq dił nameş sitana
be dîde û be dił seranser wana
wext bî ce şadî załetrek bo
gyan do be qasîd, mujdeş gerek bo