eczay tefa’îlekan
Li pirtûka:
Bedî’ û ’Erûzî Namî
Berhema:
Mela Ebdulkerîmî Mudeřîs (1901-2005)
4 Xulek
605 Dîtin
eczay tefa’îl ey biray faził
«esbab» û «awtad» legeł «fwasil»
«sibib» dû core «xifîf» û «siqîl»
derkewtuwe boman begwêrey delîl
«mitḧirk» û «sakin» wekû «kin»
«xifîf» û «siqîl» dû «mitḧirk»n
«witid», «micmu’»ew «mifruq» bira gyan
bot beyan ekeyn gwê bigre lêman
«micmû’» dû ḧerfî «mitḧirk»n
bedwayana bê ḧirfêkî sakin
«mifruq» dû ḧerfî «mitḧirk»y wan
saknê hebê lebeynî ewan
«fasle» dwanin biçûk û gewre
hatûn boman dewre be dewre
biçûk sê ḧerfî «miḧirk»y wan
saknê hebê ledway ewan
wekû «ḧisinit» ay çend cwane
fasîlî gewre pênc ḧerfî wane
çwaremî ewan bo xoy sakin bê
ba «fi’litin» wêney zamin bê
lim er ’ilî zihir «cibilnErebî
simkitin yumin»Erebî mîsalî celîn
em tefa’îlane dwanyan «ximasî» wate pênc ḧerfîn wekû «fi’uln» û «fa’iln» û ewanî tiryan hemû «siba’î» wate ḧewt ḧerfîn. herwa be’zêkyan «esul» û be’zêkyan «firu’»n. «esul»ekanyan ewanen ke ewełekeyan «witid»e wikû «fi’uln» û «mifa’iln» û «mifa’litin». «firu’»ekanîşyan ewanen ke ewełekeyan «sibib»e. emane wekû «fa’iln» û «mistif’iln» û «fa’latin» û «mitfa’iln» û «mif’ulat».
em tefa’îlane «ziḧaf» û «’ilil»yan besera dê. «ziḧaf» ’îbarete le ḧezfê ke dê beser ḧerfî duwemî esbabda.
«ziḧaf» dû beşe «mifird» û «mizduc». «ziḧafî mifird» eweye ’arîzî yek meḧel bibê ke sakin bê, emeyş heşt core.
- corî yekem «xibin» ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî duwemî sakin. eme le «mistif’iln»da dête cê û ebê be «mitfi’lin» û ebrête ser «mifa’iln». herwa le «fa’latin»yişa dête cê û eyka be «fi’latin» û le «mif’ulatin»yişa dête cê û ebê be «mif’ulatin» û egwêzrêtewe bo «fi’ulatin».
- corî duwem «tî»e ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî çwaremî sakin wek ḧezfî ḧerfî «fê» le «mistif’iln» ke «witdî mefruq»e û dête ser «mitfi’lin» û egwêzrêtewe bo «mifa’iln», herwa le «mif’ulat»da ke ebê be «mif’ilat» û egwêzrêtewe bo «fa’lat».
- corî sêhem «qibiz»e ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî pêncemî sakin wekû le «fi’uln» «mifa’îln»da, ca «fi’uln» dête ser «fi’ul» û «mifa’îln» dête ser «mifa’iln».
- corî çwarem «wiqis»e ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî dûhemî «mitḧirk» û eme nayete cê le «mitfa’iln»da nebê ke dête ser «mifa’iln».
- corî pêncem «’isb»e ke ’îbarete le sakin kirdinî ḧerfî pêncem wekû le «mifa’litin»da ebê be «mifa’litin» be sikûnî lam û egwêzrêtewe bo «mifa’îln».
- corî şeşem «qisir»e ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî pêncemî sakin legeł ḧereke pêdanî ew sakney le pêşyeweye wekû le «mistif’iln»da ke dête ser «mistif’il» û egwêzrêtewe bo «mif’uln». herwa le «fa’iln»da ke dîte ser «fa’il» û egwêzrêtewe bo «fi’iln» be sukûnî ’eyn wizemmey lam. herwa dête cê le «mitfa’iln»da ke emênîtewe «mitfa’il» û egwîzrêtewe bo «fi’latin» be kesrey ’eyn.
- corî ḧewtem «kif»e ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî ḧewtemî sakin wekû le «mistif’iln»da ke emênêtewe «mistif’il» û le «mifa’îln»da ke emênêtewe «mifa’îl» û le «fa’latin»da ke emênêtewe «fa’latu» be zemmey ḧerfî «tê» û egwêzrêtewe bo «fa’lat» be sukûnî tê.
- corî heştem «kisif»e ke ’îbarete le ḧezfî ḧerfî ḧewtemî muteḧerêk.
- corî nohem «wiqif»e ke ’îbarete le sakin kirdinî ḧerfî ḧewtemî muteḧerêk wekû sukûn pêdanî «tê»y «mif’ulat».