berew zimanêkî yekgirtûy edebî

ber le hemû şitêk demewê ewe biłêm ke lêreda wuşey «kurdî» û wuşey «kirmancî» herdûkyan bo taqe yek mana be kar dehênim. çunke beřastî herdû wuşeke; çi «kurdî» û çi «kirmancî» her yekin û «kirmanc wek «kurdî» her zimanî kurdî degrêtewe, be hemû şêwe û zarawekanîyewe. eweta xawenî «şerefname» û eḧmedî xanî û mela meḧmûdî bayezîdî û gelêk zana û nûserekanî kurd, her le konewe, wuşey «kurd» û «kirmanc»yan her be yek şit danawe û lecyatî yek be karyan hênawin. ca leber ewey xom leser ew baweřem ke wuşey «kirmancî» le wuşey «kurdî» kontire; be zorî lêreda wuşey «kirmanc» be kar dehênim û «zimanî kirmanc beser dû şêwey binçîneyî û dû şêwey latenîştida dabeş dekem. mebestîşim lem dabeşkirdinem bem core, kemkirdinewey nirx û bayexî ew şêwane nîye ke be latenîştyan dadenêm. bełku mebestim le şêwe binçîneyîyekan ew şêwaneye ke emřo bûnete zimanî edebî û şêwe latenîştekanîş ewanen ke demêke ew dewre nabînin. ca leber ewey betemam bergêkî taybetî bo lêkołînewe le xomałekanî zimanî kurdî û şêwekanî terxan bikem, namewê lêreda be dûr û dirêjî le her yekê lem şêwane bidûm; ewende nebê ke pêwendîy be basekewe heye. e‌- dû şêwe binçîneyîyeke e-1- kirmancîy jûrû em şêweye zarawakanî botanî û cizîreyî û hekarî û badînanî û aşîteyî û bayezîdî degrêtewe ke zaraway cizîre beser hemûyanda zał buwe û xoy kirduwe be şêwey edebîy em komełe. e-2- kirmancîy nêweřast em şêweyeş zarawakanî sileymanî û sineyî-erdełanî û kerkûkî-germyanî û hewlêrî-soranî û mukirî û şarbajêřî û pijderî degrêtewe ke zaraway sileymanî beser hemûyanda zał buwe û xoy kirduwe be şêwey edebîy em komełe. bi- dû şêwe latenîşteke bi-1- kirmancîy jêrû emeş zarawakanî feylî û kirmaşanî û lekî û kełhuřî û xaneqînî û hêndê lew zarawane degrêtewe ke be şêwey «luřî» dedrêne qełem. beriztirîn şa’îrî em şêweye babatayerî hemedanîKes û mela perêşanî kurdKes bûn. şayanî base ke em şêwye wek şêweyekî edebî, maweyekî zore dewrî xoy win kirduwe. kurde feylîyekanî ’êraq; le beẍda bin ya bedre ya mendelî ya cesan ya zer batîye ya kût, zimanî edebîyan her ew kurdîyeye ke le kurdistanî ’êraqda be kar dehênrê. kurdekanî kirmaşanîş her ew kurdîye ya nêzîk lewe, be şêwey edebîy xoyan dezanin. betaybetî çunke le kurdistanî êranda şêwey mukirî; ke zarawayekî kirmancîy nêweřaste û le zimanî nûsînî kurdîyewe nêzîke, be kurdîy «řasteqîne» dedrête qełem û wêstigey řadwêş her bew şêweye pirogramekanî xoy biław dekatewe. bi-2- komełe şêwey goranî-zazayî zarawakanî goran ew zarawanen ke le hewraman û nawçey zengene û nawçey kakeyîyekan le kerkûk qisey pê dekirê û be zimanî «maço» (wata «dełêm») nêwî řoywe. zaraway goranî; řojê le řojan zimanî řesmîy mîrnîşînî erdełan û ta maweyekîş hî baban buwe. le şa’îre gewrekanî em şêweye: xanay qubadî û mewlewî. ewey şayanî base, maweyekî zore em şêweye dewrî xoy wek zimanêkî edebî le dest dawe. nûsere kurdekanî nawçey hewraman û zengene û kakeyî ke bem zarawaye qise deken, bo nûsîn, zaraway sileymanî-soranî be kar deben. zarawakanî zazaş le nawçekanî bîngol û nawçekanî elezîz (dêrsîm, xerpût me’din) û nawçekanî dyarbekir (qulb, hêne, pîran, çêrmûk) û le urfe (sîwêrek) lelayen 250 hezar kesêkewe qiseyan pê dekirê. zazayî le goranîyewe zor nêzîke û leber eweye ke herdûkyan be komełe şêweyek dadenrên. bełam ewe heye zazayî hîç katêk şêweyekî edebîy kurdî nebuwe û ewaney be zazayîş dedûn, çunke lenêw kirmancekanî jûrûy kurdistanda dejîn, be zorî be şêwey kirmancîy jûrû depeyvin (qise deken) û her ew şêweyeş bo nûsîn be kar deben. komełe şêwey goranî-zazayî, herçende ta endazeyek kewtuwete jêr tawî farsîy nêweřastewe, bełam hêşta şwênewarî zor konî pêwe mawe û hełdegrê xerîkî bibîn û zimane edebîyekeman be wuşe û wite řesenekanî dewłemenditir bikeyn. bemaney sereweda boman derdekewê ke êste tenya dû şêwey edebîy kurdî heye. leber ewe, bo yekgirtinî zimanekeman pêwîste ew şêweyey ke emřo le kurdistanî ’êraqda bo nûsîn be kar dehênrê, le sinûrî desełatda le şêwey kirmancîy jûruwewe nêzîk bikirêtewe û le heman katda, be pêy twanist, be herdû şêwe latenîştekeş muturbe bikirê. bo emeş debê ber le hemû şitêk; herdû şêwe binçîneyîyeke bikeyne binaẍey şîkirdinewe û lêkołînewe û betaybetî lem řuwaney xwarewe: