zikir mişurit aşrar dir bab qitil sîd al’ebrar û hicirit an sirur az witin dir ziman nisirit ḧizirit zwalminîn û tişrîf birdin an ḧizirit bih ẍar sur
Li pirtûka:
Rewzetul Sefa
Berhema:
Mîrza Ebdilqadirê Paweyî (1850-1910)
17 Xulek
305 Dîtin
ta yek řo ḧezret şay «xîr al’enamErebî»
řûy xetabiş kerd we ehil êslam
êmşew ce xawda wey tewr dîm we çem
kerdenim hêcret ce mekkey e’zem
şîm we zemînê gişt nexlisitan bê
ce beyn dû ko şehrê ’eyan bê
min watim daxo ye kam meqamen
guman berdim mułk maway tehamen
nimez hêcretgay ehil sekînen
zahêren yesrêb xak medînen
bełê ce mexsûsan şay xetmî pena
beẍeyr ce siddîq, ’elî murteza
baqî ce yaran seḧabey serwer
kes nemende bî ce lay pêẍember
bê beçe û ’eyał yekser perê dîn
hêcret kerdeşan we yesrêb zemîn
naga cew demda siddîq ekber
kerdiş tedarek ce no pey sefer
ta şî we xidmet şay «xîr albişirErebî»
’erz kerd řuxsetim bider pey sefer
ḧezret fermawa carê tamił ker
bizanîn teqdîr danay dadger
çonen, çi tewren, êradeş çêşen?
manî’ û řuxset we dest wêşen
minîç pey řuxset umêdewarim
daym pey sefer dił bê qerarim
beł be êtêfaq her dû çenî hem
berşîn ce tořdam qewm beynet kem
siddîq ekber kerdiş tedarek
tehyey ew sefer řagey mubarek
fewrî xerîd kerd dû uştir cew dem
yekê be mebleẍ çeharsed dirhem
yekê pey ḧezret yekê hem pey wêş
her dû niga daşt bê xof û endêş
xidmetşan mekerd her sub ta êwar
bełke cey sefer xas beyan we kar
cew teref qureyş gumřay bed xeyał
bê xeber ce kar zat bê zewał
yekser we hey’et mecmû’ey sengîn
ce «dar alinduhErebî» cemacem cem bîn
zumrey senadîd xwêş û bêgane
ḧazir bîn temam ce şûraxane
pey qetił ḧezret qerar kerdişan
sewgend we hubel e’zem werdişan
new ca derbanê qerar dan pey der
ta kes ce xarc nekero guzer
beẍeyr ce qureyş tayfey wêşan
kesê ce eẍyar neşo dilêşan
watin esḧaban yek yek bê wêne
nehanî yekser şîn we medîne
muḧemmedîç hem meşo we laşan
dinya megêło we «ḧisb alxiwaErebî» şan
mawero leşker pey qewm qureyş
řazîyen daym we neng qureyş
şeytan cew demda saza tedbîrê
der sa’et wêş kerd we şikił pîrê
bełam pîr kam pîr? nûranî kamił
ce nûr şêweş xwer mebî xicił
şî we lay qureyş qewm kînekêş
ce sef meclês nîşt we bê endêş
persaşan kênî to çêşen namit?
esiłit çi kesen kogen meqamit
watiş meşhûrim ce lay řehbanan
we şêx kebîr necdim mewanan
şineftim qureyş bizurgewaran
gişt ce muḧemmed endêşe daran
perê meşweret ew bizurgane
cergeşan cemen ce şûraxane
minîç çûn yaran xeylê daẍdarim
perê muḧemmed toy derûn xarim
yeqîn damtan perê ew tenden
bizanûn tedbîr kêtan pesenden
qewm watin î şexis mekkeyî nyen
çon ce muḧemmed dił azar byen
hem ward byen we meclês aro
ney ca ḧizûrş zerer nedaro
necdî we emîn berşî ce laşan
cew dima bînay tedbîr nyaşan
watin muḧemmed yawan we cayê
nimeyoş we çem şa ta gedayê
mesłeḧet êđen bikerîn çarş
bigno be kesas maye û bazarş
ce naga hêşam bin ’emir le’în
ama we zeban we sed qar û qîn
watiş min aro fikirêwem kerden
meḧbûsiş bikeyn ta be řoy merden
qapî yaney ew horçinîn we hem
henî asman newîno we çem
we sed řo carê nanê we naçar
ce sûrax ban peyş buzîn be war
kes neperso lêş xwêş û bêgane
ta helak bibo cew ḧebis xane
şêx necdî wat to dinyat dyen
ye tedbîrê xas munasb nyen
benî haşmî mezanan xeber
dersa’et we zor maweraş we ber
meban be duşmen hezar sałetan
meşo be eflak ah û nałetan
«abu alxbirîErebî» wat tedbîrş êđen
muḧemmed ḧewilş pey mawa û zêden
ba yek def’e ew bikeyn der be der
henî we mekke nekero guzer
keł kełey weten derd nedamet
her dax bo perêş ta řoy qyamet
şêx necdî wat ye bed řayêwen
tedbîrê ze’îf bed sefayêwen
muḧemmed bew nutiq şîrîn zebanî
bew ayey kelam fesaḧet xwanî
bişo we lay qewm ’ereb ’eşayr
mu’cêzat wêş bikero zahêr
’eşayr mebo ’ebid zeřsendeş
qebayl yekser mebo we bendeş
yeka yek îman gişt maweran pêş
dinya gişt mebo we tebe’ey wêş
cew dima yekser gişt meyan we ceng
pey qetił qureyş mekeran aheng
min çend waqê’ey wey tewrim dyen
î tedbîre hîç fayêdeş nyen
axir ebûcehil gumřay bin hêşam
le’în bed zat mest bed kelam
watiş min ḧerfê bwaçûn pêtan
henî tedbîrş menden be wêtan
her çî qebîley qureyş hen cey dem
ehalî mekke bê zyad û kem
her yek şimşêrê biđan we cesteş
nigûn bo ḧucrey řaz serbesteş
bew tewr muḧemmed biken sed pare
erwaş ce beden bibo aware
take qebayl yekser cey kare
labud gişt byen we xûnexware
benî haşmî gişt xas û naxas
cew dima ce kê mesanan qesas
şêx necdî wat emir emîren
ye řay mesłeḧet ’eyn tedbîren
hicûm baweran êmşew wext şam
sełaḧ her êđen baqî «û alsilamErebî»
qureyşî yekser kerdişan qebûł
qerar dan ewşew pey qetil řesûł
ebûleheb wat ce des berşyen
êmşew qetił ew mesłeḧet nyen
êmşew cey tedbîr nedaro xeber
bigêrîn dewirş ta neşo we ber
seḧer gişt ’ałem bada dyar bo
qetił muḧemmed ba aşkar bo
wey tewr êtêfaq bestişan we hem
qureyş ce yektir xatir kerdin cem
ta ke xuđawend şay bîna û besîr
qedîm û qadir bê mêsil û nezîr
cibre’îl kyast we lay pêẍember
waqê’ey qureyş yekser da xeber
«ruḧ al’emînErebî» wat «ya xîr albişirErebî»
ya salar sef zemzemey meḧşer
wey tewr fermawan zat bê zewał
mebo to êmşew ber bişî ce mał
her ta yek dû řo pey defi’ guman
ne cay xełwetê wêt biker penhan
cew dima labud cey serzemîne
mebo hêcret key perê medîne
ḧezret cey xeber satê bî sersam
wana ḧemd zat danay layenam
cew teref qureyş giroy zîba û zişt
yekser we hey’et êctima’ê gişt
ne dewr seray mustefay emîn
wêney kêşkiçî gêrtişan kemîn
ḧezret ḧałî bî cey wehley neberd
pena berd we zat tak tenyay ferd
murteza ’elî tełeb kerd we pêş
ḧałîş kerd ce kar qewm bed endêş
ferma min meşûn to bo we cay min
bipoşe lêbas xêrqe û dîbay min
xof nekey ce qewm qebîley kuffar
nigat medaro şay perwerdigar
şay merdan poşa berg pak ew
xêrqey mubarek şerefnak ew
şî we ban text xwabgay ḧezret
tekye kerd çûn şêr şew ne cay ḧezret
zeřê xof nekerd cey ’ersey xeter
wêş kerd fêday zat pak pêẍember
ḧezret teşrîf xeyr awerd we ber
dîş sef sef midran qewm kînewer
be tewfîq zat danay tewana
sûrey mubarek yasînş wana
«fi’eẍşînahim fihimErebî» be meḧzûn
wana ta yawa be «la yibsirunErebî»
dest berd miştê xak horgêrit ne zemîn
şana we řûy qewm bê ḧeyay le’în
we emir me’bûd qewm dił ce seng
dîdeşan poşa perdey şewezeng
zeřey ew xake we her kes yawa
ce me’rekey bedir kuşya ce dawa
eceł perêşan cew dem bî naził
erwaşan we nar dûzex bî wasił
ḧezret peyapey mekerd nêgaşan
ta we siłamet berşî ce laşan
hîç kes ce qureyş ew nedî we çem
take teşrîfiş wiyerd we bê xem
satê ce dimay ew waqê’ate
ew cimhûr cem qewm bed zate
şexsê şî we lay ew qewm kuffar
wat ey serdaran bê xeber ce kar
muḧemmed ama û midra ce latan
miştê xakiş şend we ser ta patan
cew dima xêza fewrî teşrîf berd
nimez henî řûş we kam teref kerd
muşrêkan gişt dest namubarek berd
yek yek êmtêḧan ferq wêşan kerd
dîşan seḧîḧen ew qewł û guftar
ce ferqişan xak meřêzo be war
watin nizareş we ême kerden
hem teşrîf we toy enderûn berden
çend kes ce ewan şîn we enderûn
her çê bada bad ta çûn mebo çûn
ce ḧucrey şerîf ałay bo guław
watin muḧemmed ha ne camey xaw
şîn we serînş we sed qîn û qar
dest da we şimşêr mel’ûn ẍeddar
ce naga ḧeyder keřař sefder
ce perdey leḧaf ser awerd we ber
ḧeyran mend muşrêk silsiley ẍalb
persan ce ’elî bin ebî talb
muḧemmed ce kon dyarş nyen
řasiş bwaçe ye ew ko şyen?
’elî da cwab nedarûn xeber
ne ce esḧaban ne ce pêẍember
muşrêkan ce qîn ḧemłe berdişan
çend weqtê ’elî meḧbûs kerdişan
ta ebûleheb zenendey neberd
ce qeyd kuffar ’elî xelas kerd
ẍerez, her ew sat şay «xîr al’enamErebî»
we lutif bê çûn berşî ce toy dam
dił we zêkir zat danay dadger
yawa we qapî siddîq ekber
«diq albabEreb kerd nermê da awaz
ta ḧacb ama û qapî kerdiş waz
berd we enderûn derdem eḧwałş
ta siddîq ama we êstêqbałş
’erz kerd fidat bam «ya xîr albişirErebî»
çi xeyren wey şew pêm biđer xeber?
ḧezret waqê’ey muşrêkan yekser
beyan kerd perê siddîq ekber
cibre’îl ama řuxset awerden
êmeş pey hêcret merexes kerden
er nameḧremê hen ce enderûn
mebo cey xełwet bişo we bêrûn
ebûbekir wat nameḧrem nyen
ehil min we to her meḧrem byen
ẍeyr ce ’ayşe siddîqey e’la
çenî hamşîreş yanî hay esma
baqî ne ce xwêş ne ce bêgane
dyarê nyen ce bendexane
ḧezret teşrîfiş we enderûn berd
êzhar tehyey zad sefer kerd
ebûbekir wat dû wiştir darûn
yekê şan pêşkeş we to mesparûn
mebo yekêşan ce min qebûł key
beł zûter mesaf we xeyr bikeyn tey
ḧezret fermawa bełê be minnet
qebûłen uştir bełam be qîmet
maçan ew uştir be nosed dirhem
xerîd kerd ḧezret be bê zyad û kem
cew dem ’ayşey siddîqey serwer
çenî hamşîreş esmay munewwer
derdem we sa’et se’d mubarek
meşẍûł bîn we kar tehye û tedarek
zad řay sefer sifrey te’amat
ḧazir kerdişan ce an yek sat
bełam hîç nebê bipêçaş pêwe
ta maştey esma ew şîrîn şêwe
kerdişan dû nîm ew maştey ketan
nîm pey koł wêş nîm pey sifrey nan
sifreşan pêça bew ketanewe
siddîq ekber gêrit be şanewe
ta çenî ḧezret şay «xîr albişirErebî»
her dû ce yaney siddîq şîn we ber
pêẍember çenî siddîq ekber
řagey byaban gêrtişan ne wer
her dû nabełed ce řa uftade
her dû her cemam her dû pyade
şefeq napeyda, sitaran bê nûr
şew tarîk ce zac zułmat deycûr
řay çoł xeter sext nahemwar
seḧra yekser peř ce geznide xar
ḧezret ne’leyniş ce pa ber awerd
pay mubarekiş temam biloq kerd
pencey paş menya we serîn xar
ta seḧer şonş hîç nebo dyar
saq şerîfiş ce ser ta be war
guł guł bî we hûn nêş mewday xar
ẍerez, her ewind zeḧmet pêş yawa
xeste bî ce ten şay betḧa mawa
siddîq bew diłey peř we coşewe
der sa’et ḧezret gêrit we doşewe
new ca «tî al’erzErebî» ce řûy ’ersey dewr
yawnaş we pay derb ẍar sewr
be emir ḧezret şay buřaq swar
siddîq ekber teşrîf berd we ẍar
dîş sûrax sûrax enderûn ẍar
gişt cay ’eqreben laney mûr û mar
siddîq ekber kêşa ah serd
qebay nimay wêş pare pare kerd
her parey nya we sûraxêwe
her sûrax perêş bî be daxêwe
ta ḧezret teşrîf berd we enderûn
ḧeyran mend ce kar gerdinay gerdûn
seḧer we tewfîq dehnidey dawer
xwerşîd ce meşrêq ser kêşa we ber
řoşen bî we nûr xwerşîd ẍar sewr
menmana textiş çûn sehend hewr
cew dem sûraxê henî dîn we çem
cay hezar sałey ejdehay erqem
çûn řezaş êđ bî tak tenyay ferd
came bew sûrax hîç ferqê nekerd
ḧezret ce ẍussey qewm na bekar
ser nya we ban zanûy yar ẍar
kemer bend ẍem ce pişt kerdewe
ce naga we xeyr xawiş berdewe
siddîq her bew dił bê demaxewe
paşney paş nya bew sûraxewe
nezanaş maren kemîn gaşewe
naga ejdeha da we paşewe
zehirş efşan bî we ser ta paşda
gêła çûn peřgar we her e’zaşda
ce êş ew nêş derdiş bî karî
pêçya û pêçiş werd ce bê qerarî
yek qetre esrîn siddîq ekber
ce naga řêza we řûy pêẍember
ḧezret bêdar bî ce naga cew xaw
dîş ebûbekir menało taw taw
pêç međa be wêş ce derd karî
meřêzo çûn seyl esir mirwarî
ta ḧezret persa ey yar ẍarim
ey meḧrem we gişt řaz û esrarim
fuẍan û zarît sebeb ce çêşen?
penem waçe řaz dił we endêşen
’erz kerd ce sûrax sengî samewe
marê na ẍafił da we pamewe
wey tewre nêşiş so da ne cergim
yawan we qeyran ẍerẍerey mergim
ḧezret yek zeřê nûr efşan wêş
awî mubarek toy dehan wêş
mała ne cay zam maran gaz mar
siddîq sakin bî ce derd naxar
kota bî feryad nałey neberdiş
şukiraney bê ḧed xuđawend kerdiş
tiryaq ce dehen ḧezret dyar bo
mebo key siddîq derbend mar bo?
bido lêş ef’î er řoyê sed çîn
jar mar mebo peyş be engebîn
cew dima ḧezret nêda kerd we mar
wat ey řû syay şûm şermesar
pey çêş gestî pay yar ẍar min?
řefîq muşfêq wefadar min?
mar we emir ḧeq ser awerd we ber
siłam kerd watiş «ya xîr albişirErebî»
çend qernen î ẍar, î cage camen
î sûrax seng zêd û mawamen
arezûm řuxsar peř nûr to bê
meylim şerefyab ḧizûr to bê
aro to wey tewr teşrîf awerdî
ẍar û xar û xak muzeyyen kerdî
minîç fursetim ẍenîmet şumerd
ta ’ezim řu’yet dîdar tom kerd
dîm ebûbekir řageş lêm besten
be xuđa xo min pay ewm negesten
ce řûy êradet pa bûsim kerden
me’lûm bo cew pey der sat nemerden
er we ẍeyz biđam dem we paşewe
nimyawa hîç kes we hanaşewe
qesem her bew kes bê xurd û bê xaw
e’zaş gişt mebî we yek qetre aw
ḧezret ferman da bişo we cay wêt
xuđawend hergêz furset nedo pêt
bada kota bo henî beḧis mar
bizanîn ḧezret çenî yar ẍar
ce dest qureyş gumřay bed nezer
be çi tedbîrê ber bişan we ber
her ew şew ewan teşrîf berdin
êradey menził ẍar sewr kerdin
qebîley qureyş we bê çûn û çend
gişt řay etrafat kerdişan we bend
senadîd gişt pey, teftîş û teḧqîq
ta şîn we yaney bûbekir siddîq
asmay «zu altaqînErebî» şay melek menzer
yeka yek ce ew persaşan xeber
watşan babot dyarş nyen
çenî muḧemmed ye ew ko şyen
esma da cwab nedarûn xeber
ne ce bûbekir û ne ce pêẍember
ebûcehil seg gumřay kîneco
des berd ew hewa mel’ûn beđxo
yek zilley sengîn giranter ce seng
şend we řûy asma me’sûmey dił teng
goşwarey gewher biřya ce goşiş
çûn xeste ḧałan peşêw bî hoşiş
cew dima le’în şî ne camey qar
ḧukim kerd qureyş hem ehalî şar
watiş muḧemmed mebo we teḧqîq
çenî řefêqiş bûbekir siddîq
her kesê ewan perêm bawero
ya zênde ya xo qetłişan kero
min yeksed wiştir xasey şahane
mebexşûn peneş ce wiştirxane
cewanan celd qureyş û ’ereb
des dan be şimşêr be şadî û tereb
yekser pey temaḧ merdan namerd
’ezim qetił ew dû firîşte kerd
gêrtişan ne wer sara û keş û ko
megêłan we daw şewan ta we řo
kafrê le’în dêwê peř samê
şon pa şinasê ebûgurz namê
dersat ebûgurz çenî wêşan berd
şon pay yaran yek yek me’lûm kerd
sa çûn ebûgurz ew şone berdiş
ta pay ẍar sewr ẍełet nekerdiş
cew dem xuđawend tak tenyay ferd
ce qapî ew ẍar darê îcad kerd
şax û bergiş gêrit yemîn û yesar
bî be ḧêcab pey, enderûn ẍar
emir kerd yekser ’enkebût ko
gişt ce derb ẍar tendin dam no
teqdîr ḧeq çend kebûter awerd
laneşan saza gişt beyzeşan kerd
řay mûrê nemend we emir bê çûn
bişo ya bidyo we toy enderûn
cew dem muşrêkan tayfey ẍeddar
yeka yek cem bîn ne qapî ew ẍar
ebûgurz watiş biken nizare
be xuđa metłûb ha ne î ẍare
qureyşî watin mer to dêwaney
nyen ce qapî zeřê şon pey
guzergay mûrê nyen nemenden
sed sał cey werter ’enkebût tenden
hêmay muḧemmed naman be wicûd
derb î ẍare yasaxen mesdûd
kes nebyen we toy enderûn řahî
hêłey kebûter međo gewahî
her çend ebûgurz merd bedçare
watiş muḧemmed ha cey meẍare
qureyş be ew kes nekerdin bawer
watin ey lêwey şûm axir şeř
eger muḧemmed mekerdiş guzer
dam ’enkebût, beyzey kebûter
meşkestin we hem qapî mebî waz
xo peşe nebyen bikeran perwaz
giftugoy qureyş qewm bedgewher
seđaşan meşî we lay pêẍember
siddîq ekber xeylê xem werdiş
weswesey ’ezîm we dił awerdiş
ḧezret wat řasen ye cagey bîmen
bełam xof meker xuđa kerîmen
ẍerez, be meylan ferd feryad řes
zat bê zewał pey bê kesan kes
qewł ebûgurz qebûł nekerdin
hîç kam we toy ẍar qedem newerdin
be’d qîl û qał we çend me’reke
qewm řû nyan, yekser pey mekke
cew dima ḧezret pak pêẍember
du’ay xeyriş kerd perê kebûter
ferma ’enkebût beste zebanen
yeqîn gişt leşker şay lamekanen
nehî kerd ummet ce kuştey îşan
kes des azar neyawno pêşan
cew dem ’ebdułła bin ebî yawa
ser û çem we xak pay ḧezret sawa
exbar qureyş awerd we laşan
bûse da we gerd ne’leyn paşan
kerdiş we ’adet ew merd namdar
řo meşî we şar şew mama we ẍar
her şew mêqdarê ce yaney wêşan
daym nan û şîr mawerd perêşan
ẍerez ta sê şew şay buřaq swar
çenî bûbekir mendin ne toy ẍar
cew dima ’amir bî be wasête
çenî ’ebdułła êbin erbête
be ucre gêrtin her dûşan bew tewr
uştiran berdin we pay ẍar sewr