cinginamey zimistan û bihar dir ḧibsixaney kirkuk giftih
Li pirtûka:
Komele Şîrî Feqê Qadirî Hemewend
Berhema:
Feqê Qadrî Hemewend (1830-1890)
8 Xulek
664 Dîtin
şay zimistanen .. şay zimistanen ..
kewkebey neberd şay zimistanen ..
culûs cur’ey cam cîhanen
řezim û me’rekey bad û tofanen
sułtan payz ne text bî me’zûl
nemend ce afaq toz û gerdelûl
be aheng řezim zimistan sext
hulako asa culûs kerd ne text
me’mûr kerd xezan be taw û te’cîl
berze dirextan sya kerd be nîl
cimna ceyḧûn ebir sya tar
pey tesxîr mułk řey kerd be serdar
muşterî ne qews piley îqlîmda
be aşûbey ḧukim îqlîm te’lîm da
sewr û ḧemel û ’eqreb da qerar
yex mała ne çîn řûsye û qacar
coşa seretan çiley sułtanî
meḧbobî tyûr weḧiş û însanî
cibey kafûrî bexşa be meşrîq
mułk ẍerb ne zerb tofan kerd ẍerîq
bexşa be zîřoḧ mendîl merez
sitana ne řûy mehřuwan ’erez
nemend hamuşoy yaran be hewes
ne weḧiş û tuyûr nemend destiřes
ebir te’eddaş wereq řêzna
’alem ne ’uşret sebeq bêzna
awan texteser, mahîyan qułax
weḧşîyan zebûn, teyran bê demax
şîşey ełmasî kawan ce kohan
buřřater ce zelq xedeng û sînan
şîwen wist ne ko zayłey daran
şîwna bazař bezim meyxiwaran
seyyad bê şikar, syamał meḧbûs
dûdiş derwêşan kerd be abnûs
serdîy henasey bad serkohan
te’sîr da ne xet tuřřey kakeşan
ce şerarey berf kûrey zemherîr
nemend ce nałey ’aşiqan te’sîr
şahan bê řewneq, tacir ne sitem
muflîsan meqhûr, mun’îman matem
xêza çun nemrûd, coşa çun erjeng
sema û serzemîn gêłna ce řeng
çemen bî we pen, şîwen wist ne ko
ser da zelzele ne seḧray bêşo
be quwey hewa û berq zemherîr
wêney bextenesir dinya kerd tesxîr
řûs musexxer kerd, řomî yextesar
mîsrîyan nîlî, ḧebeş xwar û zar
nemse kerd we pen, îngilîs xerab
ce bîmş zuhrey yonan bî we ab
berzîy deng ře’d wêney nefix sûr
pirûsya tesxîr, ferense xapûr
xolase supay zimistan sext
xurşîd bê nûr kerd, zemîn sya řext
her kes qişłe bend xaney xeyał bî
her kes ne ḧîsab teqwîm sał bî
’alem ne şîddet zułim zimistan
be nefrîn sext guşad kerd dehan
***
axir ce teqdîr cîhan aferîn
te’sîr kerd du’ay xelqindey zemîn
posen êradey zat «zu alcilalErebî»
pey her kemałê daro yek zewal
ta çend muddetê ḧîkmet carî kerd
afaq piř nîfaq bê qerarî kerd
muşterî mîzan delu kerd mezbût
esed daxîl kerd şems ne burc ḧût
telẍiraf weqit seb’ey seyyare
te’îyn kerd behar be yek îşare
sułtan newroz ne meẍrîb zemîn
sanda sîlsîley supay sehmigîn
şay ḧîşmet penah nîşt ne text zeř
wezîr efkar tełeb kerd we ber
sadir kerd ferman nutiq humayûn
ferma be wezîr we bê çend û çûn
bawer be teḧrîr řeqîmey ferman
xîtab be zîřoḧ zemîn û zeman
be emir û ferman emir îlahî
culûsim ne text cîhan penahî
xel’en zumistan ne tac nigîn
nemenden behrey bextiş ne zemîn
hem binwîs be erz namey ’edil û dad
eşcar û nebat ce bend ko azad
sucde kerd wezîr ne text zeřřîn
temam kerd teḧrîr namey ’enberîn
şay humayûn fał name kerd temhîr
siperd be nesîm casûs şeb gîr
dewan da qasîd pey her ser bîsat
we her merz û bûm bexşa beşarat
terîq umêd cîhan guşad bî
daran abusten, nebat azad bî
şeq bî xeymey befir zemherîr daxan
zemîn ce şadî kerdin çiraxan
kerdiş î’ade qasîd newrûz
’erziş kerd be şa keşif her řumûz
çun kiłêłey sext bad serkohan
muxbîr bî ne kar casûs cîhan
waqî’ey eḧwał qasîd seraser
pey şay zimistan awerd ne defter
ha şah newroz zadey beharî
cem dan sîlsîley supay xûnxiwarî
be ḧukim ferman şehenşah new
nesîmey şemał bîyen we pêşřew
deng debdebeş berzen ne gerdûn
pare kerd yexey kosar hamûn
ew her yend ce nar ẍurûrî maten
bê xeber ne řemz řûy serbîsaten
***
çun bî xeberdar xêza zimistan
her sek û bułẍar, qerim û kurdistan
qars û bayezîd, bend enazoł
meḧkem kerd senger be selc û sehoł
akirê şorbeřêj, ako şextebend
qendîl û gudrûn kerd be qel’ey qend
şaho qaym kerd, hewraman meḧkem
demawend çenî bilûc kerd we tem
qaym kerd gerden koh keşkemîr
da we bêstûn zeř zemherîr
xurûc kerd supay newroz pey ḧebeş
seḧray qemerî kerd be guł muneqqeş
yołẍar kerd supay salar serheng
morey mîsir û şam hînd awerd be çeng
newşîrwan asa newtext celîs
řewneq alimsuTeksta ne aşkira ferengise û îngilîs
pêş xaney çadir sułtan řebî’
xêza ce yemen pey betḧa û beqî’
necdiş te’mîr kerd, feř wist be ta’îf
zînet be cîdde, zêba kerd qetîf
sikender asa nepêça ’enan
ta yawa be semit qel’ey zimistan
tełeb kerd ne pêş nesîmey şemał
kerdiş be serdar supay qîl û qal
serdar xiroşa dił piř ne kîne
da ne demaẍiş gerd medîne
ewřo ne hamûn şeb kerd şebeyxûn
deng ře’d û berq berz kerd ne hamûn
girmey ře’d û berq dûd topxanan
nişûr tigirg ałay şeş xanan
kizey sersînan, qařey qumparan
şaxey şetawan, zelzeley daran
qaw hey bikuj beharî berz bî
zîřey zemherîr ne hezar terz bî
hajey heresey berf ne kosaran
birîqey çexmaxey ře’d ne dyaran
taw tof seyl ne ser kiławan
lerzina zîřoḧ zemîn û zeman
sûr îsrafîl ew şew îzhar bî
ceng meẍłûbey her ser dyar bî
şor hey bigîr ne serbanan bî
ga fetiḧ behar, ga zimistan bî
xiroşa şemał derûn piř ne dax
xak ḧeremeyn mała ne demax
ce menqeley dehir ateş da be ’ûd
nîlî kerd xeymey zimistan be dûd
axir be ferman dad dadarî
awerdin hucûm supay beharî
nepêça ’enan nesîmey şemał
qel’ey zimistan yekser kerd pamał
ne her kend û kaw me’reke û ceng bî
ne her la seday top û tifeng bî
text û xeymegah yekser bî tarac
nuqrey yex ne sûq sêlab bî heřac
nebî midaraş supay sehmigîn
şiksitiş yawa ta çîn û maçîn
***
cewdima new řoj şay ḧîşmet penah
sazna esbab badey bezmigah
san û sîlsîleş řû kerd ne sara
feř wist ne mesken cemşîd û dara
ḧatemî tey kerd xezaney hurimz
hamûn sebze kerd, kosaran qirimz
ne her la gułan xeyme wepa kerd
zemîn lacîwerd ḧesna û ḧemra kerd
ce ’etir sosen nergis û nesrîn
hewa mu’tedîl, hamûn ’enberîn
ebłeq kerd nebat benefşey çemen
laley şeqayq, guł yasemen
ne urdîbehîşt xeyme kerd we pa
bezir mîsk û ’ûd ze’feran paşa
şaxey şetawan ser dan ne her ca
serzemîn řengîn, hewa řoḧ efza
newrozî şestipeř ewrad neysan
sef sef û fewc fewc we sefḧey cîhan
mulebbes bî erz be dêbay kîşmîr
yekser dirextan zeřbefit û ḧerîr
nałey ’endelîb tûtîy xoş aheng
şaxey kebik kaw, duřřac û qułeng
qetarey qazan, qumrî ne yahû
şirîxey şahên dewan pey şahû
hajey çerx lan pey şikar be tab
zîřey tezerwan ce bîm ’uqab
murẍan abî sersebzan û bet
çîn borçînan ce da’îrey şet
řem řem ahuwan, keł řeman ne ko
cem cem weḧşîyan ne seḧray bêşo
mefrûşen zemîn bê yed feřřaş
menqûş bî bîsat ce sun’ neqqaş
şahan ce zînet bezmi’aray xusrew
xyabat ne şewq meş’el numay şew
şikar amozan ce xeymey ’uşret
seyd ne berdesşan bê muzd û mînnet
tacran be ’eyş ’uşret dan esas
derwêşan be ’eyş ’uşret bîn xelas
me’delet numay şay newşîrwanen
seyaḧan sermest sefḧey cîhanen
qustentînîye cîhan abad kerd
îngiltere bitir parsTeksta ne aşkira azad kerd
bexşa řoḧ dey ḧeyat be nebat
bełx mała ne cam, buxara bîsat
çînî da be çîn, mîsk da be xuten
le’leyn kerd bedexiş, ’eqîq be yemen
çeşmesar carî, şetawan řewşen
beḧran sebzigûn, mahîyan xursen
sedef bî mesrûr ne qetrey neysan
awerd be ḧusûl mirwarîy ẍełtan
pey kesê weşen seyrangay řebî’
zêwer bo qelbiş ne zewq tebî’
esbab bezimş her dem ne kar bo
şew xeymenuşîn, řo ne şikar bo
saḧêb tac û text feř û îqbał bo
hemřaziş meḧbûb dû hefte sał bo
nek çun min ne bend turk bednejad
ne teşwîşey dił herdem ne feryad
«feqê diłNasnava edebî» dewran dinya ’eyanen
ga new’ behar, ga zimistanen