کلمەای çind dir miqdimey pind ḧikma’
Li pirtûka:
Komele Şîrî Feqê Qadirî Hemewend
Berhema:
Feqê Qadrî Hemewend (1830-1890)
9 Xulek
1058 Dîtin
hay derwêş ne bend turkan bît esîr
yek wesyetname bawer be teḧrîr
tewfîq tełeb ker ce zat barî
înşa ker nusxe pey yadgarî
tuḧfey nesa’îḧ xulasey her pend
hedye ker perê yaran diłbend
warîden ḧedîs ummîyî muxtar
«tihadwa tiḧabwaErebî» ce ewen exbar
xisûs yek hedye kerdenim înşa
enfe’ nasen ce her dû sera
hem ewan bey pend ce min meban şad
hem min be řeḧmet ewan mebim yad
ce eyyam pêş ’umûm şahan
’adet bî ce beyn ḧîşmet penahan
bê danş û řay ḧukemay eyyam
şahan ne umûr nimekerd qyam
ḧedîsen ce leb nibuwet pena:
«calsiwa alkibra, xaltiwa aliḧkimaErebî»
ye’nî ba pîran biber hem celîs
çenî ḧekîman bigêran enîs
qanûn bî ce beyn şahan cîhan
dest be dest ama ta be newşîrwan
yek řo newşîrwan şay biłind exter
ḧukemay eyyam awerd be defter
kerdiş întîxab ew şay hoşmend
bîst û sê ḧekîm ẍuřřaş kerd pesend
tełeb kerd ne pêş ḧekîman kar
watiş kerdenim tecdîd efkar
yek wesyetname mekerûn tełeb
mufîd bo pey ḧał her saḧêb menseb
nafî’ bo pey dîn, pey ehil dinya
nafî’ bo pey ẍem, her derd û beła
yadgarê bo ce min pey şahan
sermeşq bo ne kef zeřřîn kulahan
cumle ḧukema çok dan be zanû
her yek ẍerîq bîn ce efkar nû
ḧikîm awil
ḧukemay ewweł ama be cewab
’erz kerd ne ḧuzûr şay exter cenab
ferzen pey her kes ce ademîyan
bişnaso wêş kên, hem ne çi peydan?
hem ’îlim û edeb bawero be kef
be nadanî ’umir wêş neko telef
hem ’îlmen xaster ce mułk dinya
ne cehil terîq ḧeq mebo gumřa
’aqił ew kesen pey cîfey dinya
wêş neko zelîl zelzeley ’uqba
’uqba be dinya hergîz nefroşo
herdem pey toşey uxra bikoşo
ce naguftenî hîç neko guftar
ce nakerdenî «aslaًErebî» neko kar
ḧikîm sanî
ḧukemay duwem ’erz kerd: paşa
ce lat xwar nebo sînf ḧukema
ne îcray umûr hem meker şîtab
meder be ewqat umûr sewab
er qesd her kar kerdî îrtîkab
meker ta uxraş arî be ḧîsab
her çêwê mucîb beła bo ne řat
perhîz ker, new kar biker îḧtyat
bê meşweret kar hergîz nekerî
suxen pîran bizurg bişmerî
«azmudih ra myazmayîFarsî»
umûr be erbab wêş bifermayî
ḧikîm sals
ḧekîm sêyem ’erz kerd: şehryar
biker qena’et, meder dił azar
emirit me’rûf bo, nehît ce munker
’umir wêt herdem yek řoze şumer
hem bezir dinya zer’ axir dan
be řenc kesan meber şadman
ce her řêxte mekêşe elem
ce şiksitegan dił meder be ẍem
se’ît medam bo ce nêk namî
qedir ’afyet bişnas temamî
ḧikîm rabi’
ḧukemay çarem ’erz kerd: padşa!
ba ’umûm nas ferzen mudara
hem ne saḧêban her derd û beła
’îbret gîr ne çêş meban mubtela
zerer be mewqî’ meqbûl bo ce lat
new sûd bê ca er ama ne řat
ba dost û duşmen biker aştî
nekerî karan be tundî û ziştî
ce endazey wêt pa meker bîrûn
ta muweffeq bay to ne dehir dûn
ḧikîm xams
ḧukemay pencem ’erz kerd: şehenşa!
tenha de çêzê ber medar ne ca
ce endazey wêt bekar ker qyam
hem medar dirêẍ îḧsanit ne ’am
ḧikîm sadis
ḧukemay şeşem ’erz kerd: padşam!
ce hemsayey bed dûrî ker medam
çenîy bed’esłan meber be hemřa
be duzd û řehzen nekerî ’eta
bê řefîq meker îradey sefer
menşan ce zemîn mułk ẍeyr şecer
ḧikîm sabi’
ḧukemay heftem wey tewr kerd guftar
ce şore zemîn tuxim wêt mekar
meber hemnişîn be merd ’ewam
ce newkîsegan hergîz megîr wam
ce merd bed’esił hem ce nakesan
megêre duxter, mebît peşîman
meber hemnişîn merd bê qîmet
ba ẍułam ẍeyr meber ham suḧbet
er xwahî karan bigêro saman
biturs cew kesan ce ḧeq netursan
ḧikîm hiştim
ḧukemay heştem êdiş kerd xîtab
mał fîday wêt ker be te’cîl û tab
ce ebleh, ce mest, dêwaney sadar
da’îm ce her sê pendit nîgeh dar
nexorî te’am hergîz be penhan
be zêrdestanit řeḧim awer her an
herdem bipoşe çem ce nan ẍeyr
ta her umûrit be dił bo be xeyr
ḧikîm nihim
ḧukemay nohem wey tewr da peyẍam
pêş gurîsne xurden ker ḧeram
nan be gurîsne ’eta ker herdem
ce weqit xurden ce ẍeyr meder dem
hem meker tedbîr ba kodek û zen
ce mekir zenan hem meber eymen
meker îftîxar be dewłet û ca
meker tekebbur be mał dinya
ḧikîm dihim
ḧukemay dehem cewab da ne kar
wat ḧerf pîran ce lat nebo xwar
hergîz meder řa zen bêgane
be weqit û naweqit beyo be xane
herçend to saḧêb mesned û cayî
meker ce xaney ẍeyr kedxudayî
qapîy wêt herdem ce nakes bibend
meker myaney beyn merd û zen
ḧikîm yazdihim
yazdehem ḧîkmet wey tewr da qerar
ce saḧêb kîbir tersan ber her bar
ne tacdaran terk kîne ker
hem ber zen ẍeyr to efsûs mexor
ḧikîm dwazdihim
dwazdehem ḧîkmet wey tewr da peyam
mîhman ’ezîz ber «da’im alimdamErebî»
hem dîdey teme’ bipoşe herdem
ḧeqiq walîdeyn bidarî be çem
hem pey sîley řeḧim ba xwêşawendan
amed û şud ker her an û zeman
ber ’ehd beste wefa ker medam
naxwande be xwan xełqan menyer gam
her kes her ḧacet tełeb kerd ce to
ta ḧedid îmkan dirêẍit nebo
ḧikîm sîzdihim
sêzdehem ḧîkmet wey tewr da řeqem
ber naxwandegan nexwanî adem
her kes ’îlimş bêş, qedirş pêşter bo
hergîz ne herca napesend mego
hem selametîy ten ce zubanen
zubanen mayey sûd û zyanen
ce řastî mebo her řistigarî
xase «mixsusaًErebî» ce şehryarî
ḧikîm çardihim
çardehem ḧîkmet wey tewr da teqrîr
hergîz goş be ḧerf nalayq megîr
be bedî guşad nekerî zuban
bê meymeneten ẍeybet şahan
mezen ḧerf çenî merd neşnewa
giftey wêt be fî’il herdem ker eda
ḧikîm panizdihim
êdiş qerar da ře’î pazdehem
ba ehil selaḧ suḧbet ker herdem
her zeman nêkan biker zyaret
hem dost û duşmen wêt ker nesîḧet
hem be ca awer wesayay pider
hem murdeganra be nêkî yad ker
bê ’îlim «aslaًErebî» suxen negoyî
bê ’îlim ne pey karan nepoyî
ne teḧsîl ’îlim herdem ḧerîs ber
’îlmen řehnuma ce her xeyr û şeř
ḧikîm şanizdihim
ama be guftar merd şazdehem
’erz kerd ne ḧuzûr şehenşay ’ecem
suxen ce her kes nebayed şinûd
ne herkes guftey xeyr nîyen mewcûd
mułk axîret ce mułk dinya
’ezîzter bidar be gah û bê ga
be řast û diroẍ yad meker sewgend
be mał yetîm menmane gezend
terk ker arezûy heway nefsanî
pîrî kerî yad ce newcewanî
ḧikîm hifdihim
hefdehem wey tewr ḧîkmet kerd înşa
kar îmřoze meder be ferda
darû noş meker ce ḧîn sîḧḧet
bê giftey ḧekîm megêr ḧecamet
bê te’emmul kar nekey xudserî
ta nekey tedbîr be danşiwerî
ḧikîm samin ’işir
hecdehem ’erz kerd ne řûy şahenşe
ne cewanmerdî meker endêşe
terk suḧbet ker to ce na’ehlan
ḧacet tełeb ker ne cewanmerdan
ba nêkan nêkîyî wêt dirêẍ medar
wamdaran sext gîr, sist ker řistigar
dostanit ce ’eyb wêşan ker aga
ře’î min êden baqî «aldّ’aErebî»
ḧikîm nuzdihim
nozdehem ’erz kerd bew şah feyroz
be firzend wêt sen’et byamoz
esrarit ce dost, ce duşmenan poş
penhanî be ḧerf nasan meder goş
ḧikîm bîstim
ḧekîm bîstem wey tewr kerd beyan
nîgehdar dîde ne řûy emîran
eda ker suxen be endazey wêş
ye’nî ce kirdar suxen nebo bêş
ḧikîm aḧd ’işrîn
ce bîst û yekem beyan keym ḧîkmet
’erz kerd ne ḧuzûr şay saḧêb şewket
dostan ce nî’met dewłet be yad ker
be sehlî ne dost wefadar meguzer
çun yaway be weqit beła û meşeqqet
ta yadit keran dostan be xidmet
her weqit bizurg bo celay to duşmen
be dostîy duşmen dił meker eymen
ḧikîm bîst û dum
wey tewr teqrîr bî ce bîst û duwem
xa’îf ber ce weqit eymenî herdem
hengam beła sabîr be her bar
ce weqit tengî feraẍî pêş ar
weqit feraẍî tengî byendêş
her we’de kerdî wefa biker pêş
umêdewaran na’umêd meker
be yek dîdenî firîfte meber
ḧikîm bîst û sîm
ce bîst û sêyem ḧîkmet biker yad
’erz kerd ne ḧuzûr kîsrewî nejad
ce ’eyb kesan meker cust û cû
negêrî dostî ba merd bedxû
ce dost bê nefi’ bigêre kenar
bar wêt be doş xełqan meker bar
xassey ’emelen bazgeşt pey xuda
bizurgiter dan yad xuda ce sema
ře’î ḧukema yawa be xîtam
emirş kerd new ca sułtan cem cam
her yek ře’î wêş awerd be teḧrîr
teqdîm bî ce pêş şay walaserîr
çun wesyetnamey ḧekîman yekser
siperd be wezîr ebûzeřcemher
der leḧze wezîr biferman be şa
wesîyetnameş be zeř kerd înşa
mestûr kerd ce toy yek sindûqçey zeř
siperd be xezney şay humayûn feř
ce waqî’ey kar ce her hengame
mekerdiş nezer bew wesyetname
efkarş bew ře’î mekerd îttîfaq
şe’şe’ey ’edilş piř bî ce afaq
deng nêknamîş berz kerd ne cîhan
ta hezar û hend baqîn dastan
pey êd deryay ’edił ew şa bî cesîm
mewcûd bo ce ḧeq ew dûř yetîm
ta beyo be nutiq nebîyî muqbîl
«wild fî ’ihd milk ’adilErebî»
feqêNasnava edebî lazmen pey ehil dinya
bigêro ne goş pend ḧukema