miqalat ḧizirit ’ilî «kirim alilh wichih» ba mird fîlsuf
Li pirtûka:
Komele Şîrî Feqê Qadirî Hemewend
Berhema:
Feqê Qadrî Hemewend (1830-1890)
8 Xulek
1105 Dîtin
ne şehir kofe ḧezret ’elî
hem şêr xuda, hem şah welî
ew deryay ’ulûm ce beyn esḧab
meşẍûł bî be emir mew’îzey sewab
gahê be îsbat zat «zu alcilalErebî»
ga we’d û we’îd mawerd be meqal
naga yek şexsê ama ne řay dûr
selam da be řûy ew lamî’ey nûr
teqbîl kerd qedem ew beḧir ’îrfan
midra ne ḧuzûr emîr zeman
«ḧisb alaşarhErebî»y sułtan necef
merd musafîr ama nîşt ne sef
be meḧiz celîs merd musafîr
qelb ḧeyderî sengîn bî meger
persa ce ew merd ce ko amanî?
merd ḧeqperist ya ce ’îsyanî?
wat zadem ne şehir «bomba» ’eyanen
xalîqim erz û hem asmanen
ḧezret ’elî ḧîlimş kerd ne kar
be nermî çenîş ama be guftar
fermaş delîlit çêşen ey salîk
pey perwerdigar qerar day şerîk
merd musafîr ama be cewab
’erz kerd ne ḧuzûr ew ’alî cenab
watiş perê erz êdim delîlen
herçî hen eşya ce erz tekmîlen
cumle mexlûqen, zemînen xalîq!
cumle merzûqen, zemînen řazîq!
xalîq duwem hem asmanen
xîlqet numay ebir, bad û baranen!
be şu’ley encum musbeten zatiş
şems û qemeren dîdey sîfatiş
her weqit be dîdey ẍezeb ko nîga
şerarey temûz, şîta huweyda
ce menşe’î lutif êden ’elamet
payz ya behar sazo be řeḧmet
ne zerf her sał dû def’e řeḧmet
dû def’e ẍezeb mendo be ’usret
«da’maًErebî» felek wêş ne gerdişen
herçî hen ce zîl ew perwerşen!
beyan kem sîfat sułtan ẍebra
meḧmelen zatiş ne ḧemil eşya
be quwey hewa ebir piř meter
îcad meko řîzq zî ḧeyat yekser
şah wîlayet fermaş hey muzîl
ce qehir û lutfiş mer çêşen delîl
’erz kerd ne ḧuzûr emîr û sułtan
ce qehir û lutfiş her êden nîşan
sakîn û sakît, best û bîsaten
ḧîlimş bê ḧed û ’etaş sebaten
mezher qehren, ce qernê yek bar
ta’ûn ya weba menmano asar
qezay mexsûsiş eger bî qeder
der leḧze bew kes mebexşo zerer
ḧezret ’elî fermaş bew kafir
beyan ker ce emir û nehîşan xeber
’erz kerd ne ḧuzûr ḧeyder keřřař
emir û nehîşan naman be exbar
her yek fî’il û ’eqił siperden pêşan
meqbûłen her fî’il sadir bo lêşan
her efkar mûcîb zîndegîy nasen
er tekahul key xeta qyasen
ce et’îmey ’eyş dinya bît ẍafił
er sed ’aqił bay pêt maçan cahîl
posen teqazay erz û asman
men’ nefis wêt hem ’eyn xetan
her ef’al ne zerf mesaw sebaḧen
îkirahiş nîyen, cumle mubaḧen
ḧezret emîr ferma ya «ricalErebî»
ce îḧyay emwat beyan ker eḧwal
’erz kerd ya emîr ye çi xeyałen
îḧyay be’d mewt xeylê meḧałen
zat ḧeyderî fermaş dû xellaq
ẍeyre mumkînen çêş nebo nîfaq
er dû padşa ne yek kîşewr bo
mebo ew îqlîm zêr û zebeř bo
yekê pey te’mîr mułk kero şurû’
dîger pey texrîb mułk meko řucû’
yekê er ’umir ya řizq kerd wafîr
dîger be herdû mebexşo mezeřiř
yekêşan yekê ta neko esîr
mułk muşterek nimebo pagîr
şerten zat ḧeq mebo tenha bo
meyl be herçî kerd ferman řewa bo
cewher zatiş bê çira û çûn bo
qudretiş ẍałb ce her madûn bo
mebo ew me’bûd bê xurd û xew bo
cumle mumkînat xełqindey ew bo
ew kes ke xellaq, řezzaq ’am bo
mebo wêş mestûr dîdey îfam bo
şerten ce me’bûd bîna û agahî
ceza û mukafat emir û newahî
şe’in sanî’îş herdem zahîr bo
řeng řeng û new’ new’ cêş mezahîr bo
çun zatiş mestûr ’eyn ’uqûlen
pey teblîẍ emir şertiş řesûlen
mestûrî, weḧdet şaystey zaten
her çî mebînîd cumle sîfaten
mer ce ’uqela ye çon qubûł bo
fa’îl bo ’îbad, me’bûd mef’ûl bo!
key xalqen erz ce teḧit ’îbad
ne piř kobîy nas gerdiş şo we bad
gahê ser sebiz, gah ser ne seng bo
gahê sifîd poş, ga sya řeng bo
xalîq ce teḧit û mafewq ’îbad bo
sîneş soxtey kûrey ḧeddad bo
daym ten mecrûḧ qułing û bêł bo
’îbadiş załim, xalîq «mizîlErebî» bo
ew kes ce me’bûd mebo muttesîf
her cuhdê ce ’ebid wêş ko teseřřuf
çun erzê ne fî’il bê îqtîdar bo
řewzeney zenbûr ’eqreb û mar bo
muḧtac be heway bad û baran bo
be bad xezan herdem ’uryan bo
asman muḧtac ferş zemînen
hem zemîn muḧtac çerx berînen
zemîn muḧtacen be ebir û hewa
sema muḧtacen be řûy mîhir û ma
teḧrîk felek daym ne karen
be wasîtey erz ew payedaren
wasîtey řengiş mah û xurşîden
er herdû nebo ew napedîden
ḧerekey xurşîd ce sema peydan
çîhrey felekî ce herdû peydan
hergah bey tewren muḧtacen herdû
şerten ce me’bûd ẍenî bo her sû
merd feylesûf cewab da ne kar
’erz kerd ne ḧuzûr îmam ebrar
watiş ne xarîc her an û zeman
bê îḧtyacen erz û asman
er şems û qemer, er ebir û baden
cumlegî ne xewf her dû îcaden
ḧezret ’elî cew merd zelûm
deryay efkarş nîşt ne telatum
zana bê sûden ḧadîsey neqłî
awerdiş ne pêş sûret ’eqłî
fermaş çun bîsat zemîn mufreşen
new’iş be hefit řeng hem muneqqeşen
er ce xalîqîy erz êden delîl
cumle eşyahat xalîqen tekmîl
şems û kewakîb, nebat û eşcar
îns û cînin û teyr, weḧiş û mûr û mar
hîç kam nîn xałî cew hefit řeng medam
lazim kerd cumle xalîq ban temam
hem êwe maçan nîyen îta’et
nîyen bas û xwas ferday qyamet
ême mewaçîm hen perwerdigar
îḧyay be’d mewt mebo aşkar
be mîsqale zeř xeyr û şeř temam
meyo be ḧîsab ce «yum alqyamErebî»
terefeyn herdû ne xurd û xwabîm
herdû ne ’uşret ’eyş ne şîtabîm
herdû muzeyyen her elbîsatîm
herdû ne řukûb bezim û bîsatîm
er ney mes’ele êwe sadiq ban
nîyen pey ême zerer ya zyan
er ême ce qewl wêman bîn sadiq
êwe be ẍezeb ḧeq meban layq
her ga wey tewr bo ce herdû eḧwał
nîyen pey ême ’îczê ya melal
merd felsefî pey ředid meqal
satê tewasa ẍa’îb bî ce ḧał
be quwey îdrak ew merd huşyar
ẍûte best ne beḧiř deryaçey efkar
be her terefda çun řana merkeb
nawerdiş be dest serřişitey metłeb
be keyl ’uqûl merd felsefî
mîzan kerd efkar herdû terefî
quwey deřřakeş qaym kerd yeqîn
tesdîq kerdiş qewl îmam mubîn
merd feylesûf ’erz kerd ya îmam:
ême meẍrûrîm bey xeyał xam
teḧqîq bî ce lam cumle xeyałen
be ḧeqqet ayîn ême betałen
ce qapîy e’lat êdmen nyaz
be şeref dîn min ker ser’efraz
derleḧze îmam ce umûr dîn
merd felsefî temam kerd tełqîn
«derwêşNasnava edebî» sanî’an cîhanî ban cem
serf efkar ken ne her bêş û kem
ew kes telẍiraf sazo ya wapor
her new’ senay’ cêş meko zuhûr
nîyen muqtedîr ce wêş yek e’za
tekmîl ko nuqsan be quwet ecza
pey e’ma sazo yek dîdey bîna
ya goş û zuban, ya ce dest û pa
tefreqey efkar wêşan biken ko
nedaran taqet îcad ken yek mû
emma ce ḧedîd, nebat û şecer
new’ sena’î’ meyo ne beşer
qyas ker ce sun’ zat yezdanî
cumle sîfeten kewn û mekanî
zatiş maweray her mumkînaten
herçî mebînîd cumle sîfaten
hay «derwêşNasnava edebî» teḧqîq ’ezîm subḧan
zatiş ney hefit dang nedaro nîşan
er îstîfsar ken saḧêb te’lîf
«’ibdalqadirErebî»en zelîl û ze’îf
ne dûd dewran dił ne gezendim
esiłim hemawend, esîr bendim
ne seney hezar hem sêsed û yek
tebi’ azmayîm awerd be meḧek
«nasraldînKes» şah saḧêbqiran bî
ḧemîd xan sułtan al ’usman bî
ber nûr cemal zat mustefa
hezaran dirûd, hezaran sefa
«hizaran dirud û hizaran silamFarsî
z ma bir miḧimdFarsî ’ilîh alsilamErebî»