nasir û mał mał 3

From the Book:
Die mundart der Mukri-Kurden
By:
Oskar Mann (1867-1917)
 12 minutes  1162 views

şêxî ’ereban dełê:

«wezîrel’e’zem xuła bitka řawestawe!

serêke hênawme naybemewe dwawe».

wezîr dełê:

«wa pêk naye,

şêxî ’ereban degeł emin biraye;

ewe şarî beẍdayem begerdin azayî daye,

bizanim emin naxzimetîm çi bû? şêxî ’ereban bemnî nîşan da ew cefaye».

şêxî ’ereban dełê:

«bexuła! xecałet bûm le dinyaye,

heta bo xom zîndûm, wiłatî ’erebistanim pêşkêş kird, her mimbarek betû bê şarî beẍdaye

mesłeḧet eweye ew nokerane bikey azaye».

wezîr dełê:

«çi bikem kuřî minin, mamyan kyaye,

biřon biçnewe ser wiłatî kwêstanê; hîç kes nenasin le dinyaye,

heta ḧewt piştyan debřê hîç kesyan neyetewe şarî beẍdaye,

eger beẍda de’way lê biqewmê, nasir û małmał nayenin tîp û supaye,

biřon merxestyan bike kya gerdinyan bibê xoş û azaye»

cêbecê îklamyan kêşa, geřanewe beyekcarekîye,

kake mał mał dełêtewe kak nasrîye:

«emin qet şitaqe şewî dî lêre gîr nabim, heta neçmewe kwêstanî mezin

bawomeran xizmet xatûn tewrêzîye».

nasir gutî: biła ewşew lêre gîr nebîn karêkî waş bikem xetam nebê».

kake nasir dełêtewe kake mał małîye:

birale eger bo gewreyî dełêy le wezîrî zyatir debeẍdayeda kes le tû gewretir nîye,

eger bo zêř û zemberî dełêy, le debûtxaney tom hełdirawetewe hezar bar zêř û eşrefîye

eger bo maynî de çak dełêy le êxtexaney bestirawetewe dûsed maynî

lemeř wezîrel’e’zemîye,

xuła ew cawcelale betû bida jin le bo tû qat nîye.

webzane girawî mezin bawomerî le daykî xoy nebuwe bekîjîye».

mał mał dełêtewe kake nasrîye:

«eger bo gewreyî dełêy, leknim begewreyî gawanêkî nîye,

eger bo zêř û zemberî dełêy, behemûy leknim beqed şayîyekî ew zemaney nîye,

eger bo maynî de çak dełêy, behemanim leknim be gołebargînêkî kurtanî sewdageran nîye,

qet şitaqe şewî dî lêre gîr nabim, ta neçmewe kwêstanî mezin bawomerî

xizmet xatûn tewrêzîye

nasir dełê:

«diłim birîndare, cergim sûtawe,

etû biragewrey minî îxtyarim pê nemawe,

kengê defermûy mayn zîn bikeyn, biřoyn bewlawe?»

mał mał dełê:

«eme derifkirîn,

eger dełêy ta tedarekî bigrîn,

ewşew biřoyn beser xendeqî beẍdayeda řabrîn».

kê bû le nasrî be’ercuwe,

tedarekêkî zor çakî le bazařî girtuwe,

hat maynî xoy û kak mał małî zînkirduwe,

çûne derkî kya, dewłet zyadyan xwastuwe.

kya dełê:

«bexêrên, serçawî min, cûte merdekey meydanê;

wezîr zoru minet lê hełdegrê, beẍdaw derhênawe le tenganê.

biřon tirsu nebê boxom řawestam le dîwanê,

wezîrî beẍdaye lengo zyatir hîç kes bebray xoy nazanê,

heřon biřon, bexułam bezamnidan, be’emanet bepêẍemberî axirzemanê».

kê bû le cûte swarêkî newlawe,

serî ciłewî xoyan bada,

geřanewe bedwawe.

sebirsebir, nerim nerim, le beẍdayan ajwa, le bo kwêstanê geřanewe bedwawe.

heta nwêjî şêwan ew cûte sware dayan ajwawe;

nwêjî şêwanyan beserda hat lewê řawestan tewawe,

ciłewî xoyan girt lewê bûn pyawe.

bo şewê lewê nûstin mał mał xewnî dî dexewêyda, xatûn tewrêzîyan dabû bekurdêkî kełaş dirêjî şarezûrîye. mał mał hełdestê lecêy xoy degrya, nasir gutî: «birale etû boçî degrî? pyaw deçête seferê, esp û zînî nayenêtewe; pyaw deçête seferê demrê. pyaw qerizdar debê. eme elḧemlay subatman kirduwe, dewłetman heye, be’îxtyar deçînewe kwêstanê, boçî wa degryêy?»

kake mał mał dełêtewe kak nasrîye;

«emin ewşew xewnêkî gelêk ’ecîbim dedîye,

girawî minyan dawe bekurdêkî kełaş dirêjî şarezûrîye,

babî bexencerê lêy řadesa biraley beşîrî řûtîye,

le tirsî şîr û xenceran swêndyan lebîr xatûn tewrêzî birdîye,

êsta dawyane bekurdî kełaş dirêj, lay laye deka bo kuřî kurdîye,

wa dezanê nasir û mał mał leser dinya nîye,

bedestî pê deken hawêr hawêrî meřîye,

bezułfan pê deřêsin teşîye,

belaqan pê řadejênin lankî kuřî kurdîye.

řojî heta êwarê degrî le bo nasir û mał małan, lebin zimanyewe dełê:

ax bimirim le bo cûte swarekey řomîye»

nasir dełêtewe mał małîye:

«birale xewnit řaste, diroy le bo nîye,

wanîye wekî dîye

ewe girawî mine î tû nîye».

mał mał dełêtewe nasredînî:

«birale ewe şarî beẍdaye nîye lêm bişêwênî,

her kesêkî ewřo biçête kwêstanê mizgênêkim bo bênê

xuşkołêkim heye, dîdemê, sałî der’eq řojgarê xemî xoy pê biřewênî;

pîredaykêkim heye ewîşî dedemê ba lankejênê;

eger beweşim lê qayl nebî pîrebabêkim heye deydemê sałê beserî bezmanî

germên û kwêstanêy bo pêk bênî,

eger beweşim lê qayl nî birayekim heye, sałê cûte kełêkî de mis nê

ḧewt zewyanî le bûre û beyarî pê derênî».

kake nasir dełête kak mał małîye:

«birale leser kêt heye, ew naz û gileyîye,

xo ewhe de’way hemû dewłetan nîye,

emin bot deçim bedestan neku beserîye,

řêgay bîst û çwar řojan bemaynê şê xiz le mabeynî birayetîda çi nîye

emin biçmewe kwêstanê beçî nas bikem, girawî mał małî xatûn

tewrêzîye?»

mał mał dełê:

«nasir diłim le kawe,

çendî le kawekawe

tîrêkî le řastey lê dam lelay çepmî nasor hênawe.

eger bo xatrî min debî be’êłçî bewlawe».

małe mezin bawomerî le xiřî balînê, pêşawpêşî quçê qezenê, qereçadrêkî

gewrey hełdawe, dewdemîda řişênê baranê pełey hênawe,

leser qereçadrê debarî le hemû xiřan hełsita sêławe.

xatûn tewrêzî destî da kutkî darxiřnuk sê carî dewrey qereçadrî gewrey dawe

dełê: daye! çawim kem bîna buwe, xemî nasir û mał małanim hatote berê; nazanim

kame sîge hełkişawe.

mał mał dełê:

«birale! eger way nanasî, way nabînî,

sibḧeynan xoy deẍemłênê besûrî, nîweřoyan bezerdî,

êwaran tazyey nasir û mał małane beşînî,

eger ḧezê dekey, nebê xem û nisrînî,

eger ḧezê dekey, zû xatûn tewrêzî bibênî,

ewe le xiřê balînê dekêşê maynê şê xiz leberayî xêłî, le dûy deřonewe dû cwanołey qułebje, yeksał û dû sałn, wextê bo xatrî nasir û mał małan bênewe ber ’eqey de zînî».

mał mał dełê: «kak nasir! debê ewřo biçî xeberim bo bênyewe».

nasir dełê: «mał xiranebû; emin řêy bîst û çwar řojan çilon biçim bêmewe?» gutî: «dena sibḧeynê bo tawhełatê qerarman bê bêyewe. eger nehatyewe, yan aẍayetî xot dîwe eminit le fikir çuwe, yan detkujin, xeberê nayenyewe le řêye, yan xatûn esmerit çaw pê dekewê, eminit le fikir deçê».

nasir řiqî hełsita ewcare:

«debim be’êłçîyekî muxtare.

eger hîç kes le kwêstanê nemênê le xatûn esmerê nakem pirsyare.

tîrêkî dawim le cigerê;

beḧeqî em xułayê, eger hîç kes nemênê, emin le xatûn esmerê

nakem nezerê».

kake nasir beḧereme maynî şê xizî hênawe,

zînyan depşitê kuta û tengeyan kêşawe.

nasir dełê:

«mał mał řêgakem dûre qerar û medarim bo bike tewawe».

mał mał dełêtewe nasrî:

«debła řoj bêteder, bê lêre xendeqî ẍelîfey beẍdaye bigrî,

eger bexêrhatyewe, le kakî xot defkirî.

eger direng bêyewe mał mał bedeştî beẍdayeda řadebrî,

çawit pê nakewêtewe heta ewê řojê demrî».

nasir dełê:

«mał mał dewłet zyad û małî awa!

gelêkim zeḧmet degeł etû kêşawe.

eger dinyaye direng geyme cê, řojêkim leser bibe řawestawe»

mał mał dełê:

«nasir! heřo biřo, leminit kewê kełî meydanê

letû zyatir hîç kes şik nabem řojî tenganê

bexułam bezamin day, be’emanet bepêẍemberî axrî zemanê.

nasir ciłewî bade, řikêfî lê de, biřowe kwêstanê».

nasir û mał mał eger le kwêstanê bo beẍdaye hatin wawe, ḧewt sałan kanî wan awî lê nemawe.

nasir eger bo kwêstanê ajwawe,

ewê şewê řoyî heta beyanî berdawe,

eger weser kwêstanê dekewê, temaşa deka dû mêgel le ḧewşêkî bûn biławe.

ewe meřî mezin û mîrzaẍayane, î babî nasir û mał małan, hemûy dełêy

nexoşe û hêzî nemawe,

ewî dî meřî mezin bawomerîye, le serînçawey kanyêy aw xwarduwe, le

bijwênî leweřawe,

hênd qełewe hemûy dełêy řonyasawî pêda kirawe;

şwanîş ew kurdeye, eger xatûn tewrêzî lê mare kirawe.

eger nasir temaşa deka ew şwane leser gwênêkî řonîştuwe dûkełî

qeney leser debê biławe;

beqûnewe piřî deda gwênîye le řeguřîşey derhênawe,

eger ew şwane çawî benasrî kewt, gutî: «eweyan mał małe, nasir nemawe,

yan nasre mał mał nemawe».

kurde bang dêłê:

«swar ey swarekey çelebîye!

dû kuřî amoza le kwêstanêřa hatne kin wezîrî benokerîye,

tu xułakey pêm biłê bizanim, kameyan mawe kêheyan mirdîye».

nasir dełê:

«pezewan şêtin, aqłyan nîye.

denêw wîlayetî beẍdayeda nêwî nasir û mał małî nîye,

řêgay kwêstanê bo małe meznî bo hobey bekwêda deçîye?»

kurde dełê:

«sware swarekey çelebîye!

etû bemin nałêy qisey řastîye;

karî engo lekin aẍay xotan hemû ẍeyanetîye.

etû nazanî, emin kurde şwanî mezin bawomerîye!

girawêy mał małim mare kirduwe, bekwêrayî çawî nasrîye;

î nasrîş mare dekem. bekwêrayî çawî mał małîye.

řêgay kwêstanê ewey leserî deřoy deçête nêw xêłîye».

nasir gutî:

«xułaye! mał mał şêxe qet şêxî wa nîye,

etû temaşay gûxwardinî kurdîye,

dełê girawî mał małim mare kirduwe, bekwêrayî çawî nasrîye,

eger lêre ew ḧîzbabey dekujim, me’reke peyda debê, zûy nageme kinê, deřwa, beřełmî beẍdayeda naybînmewe, le amojin û mamim debê xecałetîye;

biła, ewe bibêtewe gwêlk biçêtewe zigim le nebedîye».

ewê řojê sêşemû bû, xatûn tewrêzî û xatûn esmer û xatûn

perwer hersêkyan hatne şîw û kułê. eger nasir lejêrła hat xatûn perwer

çawî pê kewt, gutî:

«xuşkîlê! emnu bibim bequrbanî serîye!

emin ḧewt sałan bûm, eger nasir û mał mał, řoyîye,

ewe swarêk dê, yan nasre, yan mał małî cindîye.

xułakey, xuşkê, temaşake, bizane, ew sware kêye.

ser û bergî řomyanye boxoşî řengî şaristanî girtîye.

emin naynasim; bizane ewe hewe yan hew nîye».

xatûn esmer serî hełênawe,

dełê: «çawim kwêrbê naynasim; řengî şaristanî lê nirawe».

gutî: «xuşkê, were, seru bendî bang keyn; eger nasir bê, ya mał mał

bê, leserman řadewestê; eger ewîş nebê ewe nazanê, eme kiçî meznîn.

dełê: kîjî dekwêstanîyan bûn bendubawyan degut».

xatûn esmer bang dêłê:

«lawe, herê lawe!

birya emin sêwêk bam le sêwî de dukanê

kewtibam leser řêyan, le nwałey de kwêstanê,

«nasir û mał mał le xizmet wezîrî be’îxtyar bihatnayewe, emnyan

hełgirtayewe bebênyan kirdibam, byannabam de gîrfanê».

xatûn perwer dełê:

«lawe! birya emin kil û kiltûrêk bam, le gîrfanî kuře lawan

«nasir û mał mał dexzimet wezîrî bihatnayewe yekî carêkyan bidabame qimbiley

deçawan».

xatûn tewrêzî dełê:

«emin cwanûlêk bam le ḧudûdan, lewî de ḧedałan,

leweřabam leser řêyan le lanwałan,

nasir û mał mał le xizmet wezîrî hatbanewe byandabame ber şeqey řikêfan,

byanbirdimaye hobey mezne małan.

yekî carêkyan dest awîtbame ser bij û yałan,

emnyan le babim bistandaye lebatî xerc û diraw û hestey ḧewt sałan».

nasir eger ew qisey bîst tewawe,

ciłewî hełkêşa û řast řawestawe,

nasir ciłewî bokin ewan badawe,

nasir dełê: «bizanim xatûn tewrêzî mêrdî kirduwe, yan diroye».

kake nasir bang dêłê:

«xuşkê xatûnê, way xatûn tewrêzîye,

eme dû birałe hebûyn, lewanî dekwêstanîye;

ewsał ḧewt sałe leser engo bûynewe germyanîye;

êsta dełên mêrdît kirduwe, bekurdêkî kełaş dirêjî şarezûrîye,

êsta kurde buwe beşwan etû bûy benaskebêrîye.

etû swêndixorî qur’anêy řojî qyametê cwabit çîye?

lay layê bo kuřî kurdî dekey wa dezanî nasir û mał mał le dinyaye nebûn

beyekcarekîye».

xatûn tewrêzê degrya, dełê:

«bizane sûç û tawanî min, mil bekwênê, çîye?

emin babim bexencerê lê řadesa, biralem beşîrî řûtîye,

«emin kuştin û mirdinim le xom qibûł dekird, nemdeda wekîlîye;

boyekim xom le kurdî mare kird, engo bibînim, nebêtewe, dîdarî axretîye.

nasre way nasrey cindîye!

bexułat swênd dedem û bezatî řebbîye

eger ḧezê nakey bimirim, pêm biłê beyekcarekîye,

tuxuła, mał mał mawe yan mirdîye?»