2- nêr û mê (gender)

şêwey kirmancîy jûrû bepêçewaney şêwey kirmancîy nêweřastewe, wek zimane êranîye konekan, řesenî nêr û mê le yek cya dekatewe. em cyakirdineweyeş le sê doxdaye:

e- le doxî xistinepałda (fî ḧalة alazafةArabic)

bo wêne dełêyt: «xuşka azad xuşka Azad» nek «xuşkî azad xuşkî Azad» bełam dełêyt: «bavê azad bavê Azad» nek «bavî azad bavî Azad». wata; amřazî xistinepał (edaة alazafةArabic) debête «a a» eger «mizaf» mê bê û debête «ê ê» eger «mizaf» nêr bê. eme le katêkda eger duwa tîpî «mizaf» tîpêkî bê deng (ḧirf samit) bû, wek «xuşk» û «bav». xo eger duwa tîpî «mizaf» tîpêkî dengidar (ḧirf ’ilةArabic) bû, wek «da» û «bira», ewa amřazî xistinepał debête «ya ya» eger «mizaf» mî bê debête «yê yê» eger «mizaf» nêr bê. bo wêne dełêyt: «dya azad diya Azad», lecyatî «daykî azad» û dełêyt: «birayê azad birayê Azad» lecyatî «biray azad».

bi- le doxî kesî sêyemda (fî ḧalة alşixis alsalsArabic)

bo wêne dełêyt: «ez wî dibînim ez wî dibînim» wata: «min ew «pyawe» ya ew «kuře» debînim». bełam dełêyt: «ez wê dibînim ez wê dibînim» wata: «min ew «jine» ya ew «kiçe» debînim».

c- le doxî bangikirdinda (fî ḧalة alinda’Arabic, vocative)

lem doxeda «o o» be kar dehênrê bo nêr. wek: «kuřo kuro», «bavo bavo» wata kuře-babe. «ê ê» be kar dehênrê bo mê. wek «keçê keçê», «mîmkê» —wata: kiçê-pûrê, her wek kirmancîy nêweřast. bûnî nêrîne û mêyîne le zimanda, herçende hêndê sûdî heye, bełam gelê car debête hoy qurskirdnî ew zimane. be taybetî kirmancîy jûrû bo cyakirdinewey nêr û mê destûrêkî aşkiray nîye ta pêřewî bikirê. leber ewe be bîruřay min pêwîste nêr û mê bixrêne pişt gwê, wek zimane edebîyekeman xistûyetye pişt gwê. lem doxey xwareweda nebê ke be pêwîstyan dezanim.

1. le katêkda ke řesenî nêweke aşkira nebê le řisteda. bo wêne ke gutit: «hevał», deşê ew havałe pyaw bê ya jin bê. leber ewe katêk ke dexrête pał cênêwêk ya nêwêk, ya deçête řistewe û debête berkar (mif’ul), pêwîste way lê bikirê ke řesenî ew hevałe dyar bê. wata negutrê: «hevałî min» bo herdû řegez, bełku wek kirmancîy jûrûy lê bikirê. wata bigutrê: «hevałî min» eger hevałe ke pyaw bû û bigutrê «hevała min» eger hevałeke jin bû. hereweha bigutrê: «azad dujminî xoy bezand» eger dujmineke nêr bû û bigutrê: «azad dujmina xoy bezand» eger dujmineke mê bû.
2. le katî «bang kirdinda» (fî ḧalة alinda’) debînîn şêwey kirmancîy nêweřast «e e» be kar dehênê bo bangkirdnî nêrîne. wek: kuře, řołe, mame, xałe, babe. eme eger duwa pîtî wuşeke tîpêkî bê deng bê. xo eger hatû duwa tîpî wuşeke tîpêkî dengidar (’ilةArabic) bû, ewa her wek xoy demênêtewe. wek bira! - mamosta! lêreda ême detwanîn «o o»y kirmancîy jûrû û «e e»y kirmancîy nêweřast; herdûkyan şan be şanî yek, bo bangkirdnî nêrîne le zimane edebîyekemanda biparêzîn. demênêtewe amřazî bangkirdnî mêyîne. eweş hasane; çunke le herdû şêwekeda wek yeke û le herdûkyanda be «ê ê» tewaw debê. bo wêne: nenê, xuşkê, dayê, pûrê, kiçê (keçê), bûkê û... hitid. be kurtî bo bang kirdinî nêrîne biłêyn: «babe» ya «babo» û bo bang kirdinî mêyîne biłêyn: «xuşkê».