pêçe û bexşe

Li pirtûka:
Xoşxwanî
Berhema:
Elaedîn Secadî (1907-1984)
 3 Xulek  1185 Dîtin

yekêkî tir le hunerî cwankarî guzareyî «pêçe û bexşe»ye. em hunere ta êste her benawî «lif û nişir»ewe naw birawe, bełam belay minewe leber ewe ke qise le řewanbêjî kurdîyewe ekeyn, řestey «pêçewbexşe» be tewawî piřbe pêstî ew çemkeye ke «lif û nişir»y bo danrawe.

hendê le zanayan belayanewe waye ke «pêçe û pexşe» ebê lenaw babetî «wek yek»da bê. bełam biřway min cyaye, řaste gelê le wênekanî «piçe û pexşe» eger le barî «wek yek»ewe seyr bikirê eguncê bo ewê. bełam ême ebê temaşay babetekan bikeyn; babetî «wek yek» le beşî «řwankarî - beyan» daye, babetî «pêçe û pexşe» le beşî «cwankarî guzareyî» daye. ke wabû şwênekey her em şwêneye.

eme û dîsan eger şitêk yekêk le hunerekanî řewanbêjî be sera serewnxûn kirayewe, me’nay eme ewe nîye ke îtir nabê ber hunerêkî tir nekewê!. herçende eger seyrî gelê le babetekanî «řewankarî»yiş bikirê, seyr ekey le hunerî «cwankarî» têdaye, we ebê tîşya bê çunke hemûyan belaẍen, bełam ebê ê’tibaratêk her hebêt bo cyakirdineweyan.

ca em hunerî «pêçe û pexşe»ye eweye ke xawen deq le řestekeya. dû, ya zyatir le dû şit ełêt, paşan be şwên ewana be endazey jimarey ewan çend wişeyekî tir dênêtewe, ke em wişaney dwayî le řûy guzarewe her yekeyan řû ekenewe lewaney pêşû we bo ewan egeřênewe.

emaneş wa řê ekewê be řêk û pêkî ebêt; wate yekem wişey řestey duwem řû le yekem wişey řestey yekem ekatewe, duwemî duwem bo duwemî yekem û herweha.

we ya nařêk ebêt; wate wişey yekemî řestey duwem bo wişey duwemî řestey yekem, we duwemî bo yekemî yekem egeřêtewe, herweha řê ekewê sêyem bo duwem biçêtewe. belay hendê le zanayanî řewanbêjîyewe em «pêçe û pexşey» nařêke parawtire le řêkeke, çunke dił, bo zanînekey, zû řû be řûy ebêtewe.

wêney řêk û pêkeke wekû «edeb» ełê:

«be zułf û ebro û mujgan, be xet û perçem û bała»
«kemend û tîẍ û tîru cewşen û xeftan walayî»

hemû wişekanî nîwe honrawey duwem û be řîze eçnewe bo hemû wişekanî nîwe honrawey yekem; wate pênc be pênc.

we ya «zêwer» ełê:

«tika, şika be carê şerab û şîşey dił»
«esrarî mexfyatim kewtote ser zibanim»

tika bo şerab û şika bo şîşe be řêkî beranberî yek westawin.

bo nařêkekeş wekû «tahir beg» ełê:

«biro û řuxsar û zułf û lêwî ałit»
«şew û řoj û hîlal û le’il û mercan»

le nîwe honrawey duwema «şew» ke le piley yekema bo «zułf» eçêtewe, ke em zułfe le nîwe honrawey yekema le piley sêhemî řîzî wişekane. «hîlal» le nîwey duwema le piley sêhemaye bo «biro» egeřêtewe, ke em biroye le piley yekemaye le nîwe honrawey yekemda.

we ya em řesteye ke ełê:

«pawen û mał û pyawanman»
«kuştyan, birdyan, sûtanyan»

«kuştin» bo pyawan, «birdin» bo mał, «sûtan» bo pawen egeřêtewe.

wişekanî řestey duwem be nařêkî her yeke eçnewe bo ew wişaney ke le řestey yekemdan.