dagîrkirdinî ’usmanî
nizîkîy xakî botan û tenanet badînanîş way kirduwe ke desełatî turk yekser bigate hemû kuncêkî jyanî ew dû mîrinşîne pêşuwey kurd.
dagîrkirdinî ’usmanî le ferhengî syasetda beramber be nezanî û nexoşî û dwakewtine. bem core le hemû xakî dagîrkirawî kurdida, ’usmanîyekan destyan daye kujandinewey hemû meşxeł û çirayekî zanyarî. le cizîre û amêdî û akirê û şûş û bałete û silêmanî û gelê şwênî kurdistan, mizgewte gewrekan cêgey xwêndin û serçawey zanist û edebyat bûn, bełam dagîrkerî ’usmanî ew meşxełey vemrand û ger bo xapandin û desełat pitewkirdinî xoyan karyan be ayîn û mizgewt bûbê, ewe hewłî eweyan dawe ke lecêgey dengî munaqşe û zanîn, dengî def û lecêgey çiray zanist, birîskey şîr û zirkî derwêşî tyada cêgîr bêt.
nawçey silêmanî, sereřay zor karesatî dî ke buwe hoy dwakewtin û řagirtinî berewpêşçûnekey dewrî baban, bełam legeł eweşda hendê ho hebû ke ew meşxełey le kujandinewe řizgar kird.
dûrîy silêmanî le paytextewe û bezeḧmet geyştinî supa û serbazî ’usmanî way kirdibû ke hîç katêk le silêmanîda desełatêkî pitewî ’usmanî dyar nebêt. ger şêxî nodê le dewrî babanda be yekê le kołekekanî zanist bizanrê, ewa kak eḧmedîş lem dewreda bewey terîqet û zanînî leyek da, way kird ke ew meşxełe nekujêtewe. tenanet bełge zore ke paş řûxandinî babanîş her be kurdî dersî dewtewe. ’usmanîyekan bo beřêwebirdinî destigay dewłet pêwîstyan be çend qutabxane hebû ke kadir û fermanřewayan bo pê بگەێنێت. bo eweş ke xełkî hendê lay împiratorîyetekeş be çend destigayekî ewto bêdeng biken ke xoşyan sûdî lê bibînin, lepał danişgay sułtanî û ’eskerîy estembułda le çwar şarî împiratoryetîda çwar qutabxaney řûşdyey ’eskerîyan kirdewe ke bo ew kate le řîzî piley sanewîy xwêndinî emřo dejmêrra, herçende řadey xwêndinekey zor lewe beriztir buwe. yekê lem çwar řûşdîyey ’eskerîye ber şarî silêmanî kewt.
em qutabxaneye, herwek pêşkewtinekey pêşûy deparast, herweha binaẍey xwêndinî hawdem û tazebabetîşî yekem car le silêmanîda, bełkû le hemû kurdistanda, damezrand û her lêreda komełê qutabî pê geyştin ke dwayî řûyan kirde estembuł û xwêndinyan tewaw kird û zoryan lemewdiwa bûn be kesî wa ke le mêjûy syasî û kełçer û edebyat û zimanewanî û mêjûnûsînewey kurdida nawyan bidrewşêtewe. herwek karbedestî wayan tya hełkewt ke le estembułda payey zor biłindî hebê û le řûy şaristanî û kełçerewe hewłî ewe bidat ger xizmetî hemû kurdistanîşî pê nekirê, ewa xizmetî silêmanî bikat.