culindî 1

From the Book:
Die mundart der Mukri-Kurden
By:
Oskar Mann (1867-1917)
 11 minutes  1002 views

medîne taze awedan kirabowe. pêẍemberî xułay le medînê bû. dinya hemû î kafran bû. beẍeyrez medîney. řojêkî hemû kafran çûne dîtnî padşay cułindî. temaşayan kird dû mûy le çeney sipî bibû. wezîrêkî bû gutî: «qurban! qet buwe etû mût sipî bibê?» gutî: «mûy sipî her bo min çake». gutî: «leber çî defermûy?» gutî: «wełłahî leber tayfey ḧîz û xirab». gutî: «axir ḧîzîyekey me çîye?» gutî: «wełlah, ḧemedemînêk peydabuwe medîney awedan kirdewe. ’elîyekî cadûkarî heye; ře’yet û mexlûqî min dekujê. bexezay dezanê. ew ’elîye nêwyan na şêrî xułay. emin demirim, ew ’elîye beqewet debê medîne destî le kafran destênin. but û senemî min deşkênin. emin de qebrîşda naḧecmêm; le ḧeyfî ew ḧemedemînê ew muwem lêre sipî bûn». wezîr gutî: qurban. cadûbazan bênne serî be sîḧir bîgirin, bîkujin, taqe swarêke, le kołî bikenewe». padşay culindî gutî: «hezar sîḧirbaz dereqetî naye; sîḧrî ew ’elîyey hênd zore, kes dereqetî naye». şeytan hate meclîsî cułindî gutî: «qurban! bo wa muşeweşî?» gutî: wełłah şeytan! leber sîḧrî ’elî cadûkar». gutî «qurban! pałewanan binêre bîkujin». gutî: «ḧemedemîn hêndey mekir heye de medîneyda ’elî cadûkar nakujrê». şeytan gutî: «qurban! edî mesłe’etit çîye?» gutî: «kesêk xeberim bo bênê ḧewt řojan le medîney wederkewê, medîney wêran dekem; darî leser berdî nayełim. ḧemedemînî debetłênim. bo kwê deçê betaqesware? xo çi muḧemedî namênin biçête nêwyan. dinya hemû î xome her cêyekî biçê her deykujin».

şeytan gutî: mizgênî ḧewt řojanit bo bênim çim dedeyey?

gutî: le but û senemî zyatir, le çawêkîm zyatir herçî etû bitewê

detdemê.

şeytan ke lewê hełsitawe

miḧleqêkî le xoy dawe

heta medîney mubarek řanewestawe

xoy kirde sofêkî îftade, de şarî medîney geřawe

çen mudetêkî kird tewawe

řojêkî ke le xewê hełsitawe

temaşa deka ’ezretî ’elî swar buwe řawestawe

pirsî: ewe seferî kwêy lebere bo kwê deçîye?

esḧabêk cwabî dawe bebê qeydîye

gutî: nazanim seferî kwêy lebere ema ’ezretî fatîme le mał nîye

yekî dî gutî: ewa le dway wî buwe be’êłçîye

yekî dîş gutî: deçête xezaye beyekcarekîye

yekî dî gutî: wełłah! ne şeře ne de’waye

’ezretî fatîmey le małî xułaye.

ewî dî gutî: şewê dî çuwe xizmet ḧezretî řesułłaye.

wedûy fatîmey dekewê deçête kabetułlaye.

eger şeytan ew qisey bîst tewawe

miḧeleqêkî le xoy dawe

hemû dinyaye be seyaḧî geřawe

ḧezretî ’elî řikêfî le dułdułî dawe

zorî bepele ajwawe

le hîç kwêy wiçan nedawe

heta çû le mekey mu’ezeme bû pyawe

şeytan ḧazre, řawestawe

ḧezretî ’elî nazdarî

dû rika’etî nwêj kird le baregay cebarî

zor pařawe behejarî:

ya xaleq! boxot muxtarî

le hemû cêyekî dyarî?

dinya û qyamet řot na beyekcarî

ca lewê řonîşt xewî beserda barî

şeytan xoy lê ḧazir kird beyekcarî

beyekcarî xoy ḧazir kird

sûretî kiçêkî cwanî degirt

beyekcarî xoy me’bûb kird

xoy debał ’ezretî ’elî řakird

demî bedemyewe na hoşî bird

hînde cwan bû, ewî keyfî girt

de xewêda ganî pê kird

eger le karî xoy bû tewawe

’ezretî ’elî le xewî hełsitawe

gelêk, gelêk boxoy giryawe

gutî: hełbet xułam lê řencawe

hîç ḧurmetî min nemawe

boye şeytan qewetî bemin şikawe.

way gut ’ezretî ’elîye

gutî: înca bizanim lêm řencîde nebuwe řebîye

bizanim qewetî caranim heye yan nîye

ḧezretî ’elî girya û gutî:

le xom naçarê

geyîye dîwarî ḧesarê

ke şanî we dîwarî dawe

gutî: bizanim curḧetekem mawe.

bedił le xułay depařawe

sełewatî le pêẍemberî dawe.

ke hêzî we dîwarî beytê dawe

pêy çeqand û şanî dawe

dîwarî beytê weku colaney sûřawe

gutî: ya řebbî xułaye! şukirî tû nakem tewawe

degeł şeytanim lê qewmawe

ca çibkem bo çuřêk awe?

leşim nwêjî pê nemawe.

katbêk hatuwe lewlawe

seławî lê kird tewawe:

bexêrêy, ser ew dû çawe

destî ḧezretî kêşawe

birdî kanîy nîşan dawe

ke şêr lewê řawestawe

şeytanîş hate ew nawe

perde bo şêrî gîrawe

ke xoy de kanye hełkêşawe

şeytan sedeqî lê dawe

sedeqî lê da bê qeydîye

şeytan beser kanye hełmîstîye

xoy qum kird ’ezretî ’elîye

axir şeytan nebedîye

diłopêk le mîzî wîye

peřye ser serî şêrîye

degeł awê têkeł bîye

çû girtî hertik çawîye

çawî girtin ew feqîre

hertik çawekey dagîre

beḧał cilî deberkirawe

le řastewxoy, řonîşt zor giryawe

zeferî bo hemû cêyan birawe

xeber be fatîmey dirawe

dełên: ’ezretî ’elî lêy qewmawe

hertik destî leser çawî řonawe

dułdułî lekin nemawe.

ke ’ezretî fatîmey way bîstîye

yekcar xoş hat beřewanîye

dełê: amoza! ewe çit lê qewmîye?

her etûy şêrî rebbîye

xo zelîlî bo tû nîye

dełê: seferî tû bê fîkirî birdim

dax û derdî tû swarî kirdim

detgut le swêyanit mirdim

leknim şeytan way lê kirdim

demgut: hîç kes pêm naba çarê

şeytanî bînim berdî lê barê

lêy estandûm řêy îxtyarê

êsta çawim lê naka karê

ḧezretî fatîmey fermûy çawşehênim!

xudawend bibê bedezbênim

ca dermanî le kê bistênim

binêrim erestû û luqmanî bênim

eger şeytan way dezanî

xoy xilqet kird bemusłimanî

çende pîrêjnêkî letîf û cwanî

nûr heye le nêwçawanî

xoy kirde dayey ersû û luqmanî

gutî: hatûme kin şêrî yezdanî

lekin min heye dermanî

ke wayan zanî esḧabane

maşełła çend pîrêjnêkî cwane

-beneḧlet bê ew şeytane-

dermanî kird de çawane

bê hoşî kird bestezmane

gutî: bênin boy biken colane

biła qena’etê bigrê ew bestezmane

debê řay jênin, heta ḧewt şew û ḧewt řojane

eger çi dermanî dîkey tê ken zelîl debê le çawane

emnîş řûřeş debim le baregay bînay çawane.

boy dana qerar û peymane:

emin ewa deřom lêrekane

’ezretî fatîme gyane

nîgahdaştîyê bike lew zemane

nabê yekî dî bête êrane

de çawî wî bika dermane

eger şeytan wa dezanê

destî kird belîngidanê

kes naybînê pê bizanê

kê bû le şeytanî neḧletîye

her deřwa, payey bo nîye

hîç kes naybînê û ẍeybîye

lewêy řonan kêşkiçîye

çuwe kin dułdułî bedzîye

nisḧetî wî zor kirdîye

dułduł lêy qibûł nekirdîye

temaḧî bû bîgrê be gazîye

xoy awîte ser serîye

şeytan dełê: «eger demkujî ḧeqit nîye

kuştinî min be çeng tû nîye.

çuwe bo kin zulfeqarîye

ew bê zimane agay lê nîye

gutî: zulfeqarî lê bidzim beyekcarekîye

bîbem bo şay cułindîye,

lekin xułay way pê xuş nîye

eger ew karey kird bû tewawe

miḧeleqî le xoy dawe

çuwe pêş cułindî řawestawe

gutî: mizgênîm bo tû hênawe

esḧabe karyan tewawe

ḧezretî ’elî çawî dagîrawe

ca lewřoke bewlawe

qerarî ḧewtuwêkim řonawe

dermanî çawî tewawe

ew şeytanî neḧletîye

bo şay hêna mizgênîye:

her etû padşay ’esrîye

şêrî xułay le mał nîye

dełê: bełat lê kewê, şeytanî neḧletîye

bozeswarêk lewê wederdekewîye;

leber ew bozeswarey kes řêy de medîneda nîye

cułindî dełê: bełat lê kewê, şeytanî neḧletîye!

medîney nebîm nûranîye

leber ew swarey kes řêy nîye.

şeytan ’erzî kird: padşay cułindîye!

ew bozesware yeqînîye,

ewe pêy dełên şêrî řebbîye

ewe xoşewîstî nebîye

bew but û senemey etû deyperistîye

beqayem pê bike beseḧîye

leber tû bûm be’êłçîye

le mekey mu’ezemem girtîye

çawyeşim dawe bewîye

dermanim bo dirus kirdîye

sebeb be şay cułindîye

hełbet qerarit ta ser nîye

eminit nard bedłixiwazîye

dermanim kird de çawîye

êsta etû beqat nîye

leknim meylit peşîmanîye.

padşay cułindî way gutîye:

şeytan î min û tû birayetîye

hîç małim le tû texsîr nîye

qiseyan xoş bû degeł şeytanî

şa werî girt îmtînanî

nardye ser bûsî sułtanî

sedhezarî leşkir hanî

hezarî bû kemberzêřîn

hezarî bû kursî nişîn

pak le serî ’elî qîn

hezarî bibû her mîrza

pakî hat pêşwazî padşa

şay cułindî zor benawe

lenêw xełqî řawestawe,

tegbîr le ’elî řonrawe:

medîney dekem biławe.

serdarêk hatbû lewlawe

beydaẍî le ser řawestawe

îklamî padşay kêşawe

gutî: qurban hełbete ’elî nemawe

dinya î tû yekber kirawe.

yekî dî hat le nebedîye

gurzêkî leser şanîye

hate kin şay cułindîye

gutî: qurban! ew qoşene çîye?

gutî: ewhe bo ser ’elîye

gutî: besedeqet bim ew taqe sware çîye?

yekî dî hat bedił û cane

ewî serkirdey topane

hate kin şay newciwane

gutî: qurban! medîney dekem wêrane.

padşa bewey pê kenî: gyane!

bew but û senemey pêm heye mitmane

eger şeytan bika diroyane

yek nayetewe êrane

’elî hên załim û zorzane

be şeytanş nakem mitmane

çunke nyetî cê û mekane

kê bû le padşay tewawe

le hemû ’êlatî gêřawe

ke leşkirî bû tewawe

cułindî pêy de řikêfî nawe

ḧewt şew û řojanî ajwawe

řojêkî bo êwarê dewrey medîne de ḧesar nawe

bîlalî ḧebeşî bida le bangî êwarê

temaşa deka çwar terefî medîney mawe de ḧesarê

kê bû le bîlalî ’ebeşîye

neyda le bangî muḧemedîye

deçû îklamî nebîye

’erzî kird: ya řesûłla serî minit bê bequrbanî serîye!

bangim neda çarem çîye?

hîç biř texsîr le min nîye

leşkirêkî zorim dîye

bê samane û çarem nîye

bangîş bangî muḧemedîye

ca nazanim fermanit çîye?

wehay fermû nebîye

ey bîlalî ’ebeşîye

bo xatrî min bibe êłçîye

biço bizane ew leşkire çîye?

kê bû le bîlalî ’ebeşîye

be fermanî xoşewîstî řebîye

řoy û neykird texsîrîye

bizanîn qisey yekcarekîye

le pêşewe geyîye ałaçîye

bîlal gutî: ałaçîye!

etû û dîney deyperistîye

serkirdey ew leşkire kêye, leçî şeqîye?

ałaçî gutî: bîlalî ’ebeşîye!

beheqî ew xułayey le jûrî serîye

qisêkim pê biłê beseḧîye

bîlal gutî: beserî xoşewîstî řebbîye

herçî biłêy ’îcbî nîye

cwabit dedemewe bedłîye

ałaçî gutî: bîlal şerit û şirûtî dînu çîye?

bîlal gutî: le gewrey xułay, le xoşewîstî řesûłlayê maşełła.

ałaçîy biłê: « wi’eşihd an la alh ala alilh wi’eşihd an miḧmidaً risul alilhArabic

maşełla le bîlalî newciwane

be ałaçîy kafranî hêna şad û îmane

ewîşî kird musłimane

bîlal gutî: ałaçîye!

edî serkirdey ew leşkirey kêye le çî şeqîye?

gutî: bîlalî ’ebeşîye!

serkirdey ew leşkirey kafrêke lewanî cułindîye

hatote ser medîney dełê xirapî dekem beyekcarekîye.

eger bîlal way bîstîye

hemû mûy qalbî bû be derzîye

le hemû bergan tê peřîye

çowe xizmet řesûłlay beyekcarekîye

dełê: ya řesûłla! serî minit bê bequrbanî serîye

hênawmetewe qisey seḧîye

serkirdey ew leşkirî kafrêkî cułindîye

hatote ser medîney dełê: xirapî dekem beyekcarekîye

becarêkman lê peydabû nařaḧetîye

îmamî ’umber çote genim kiřînê, ḧezretî ’elî çote beytułłaye; le mał nîye.

řesûłłay fermûy: «bîlal metirse, humêdî me řebbîye».