şêx řeza

qisey řewanî şewçirey kořî zistanî naw małan, xoyşî şêxî bermałî binemałey tałeban. şa’rî be dastanî heme core, berhawêj û qisehawêjî bê nore. zimanî şîrêkî karîger le biřiştida, qełemî tîrêkî serneker le zuştida, xawenî şi’ûrêkî nazk le basî çakeda, danerî gelê qisey tîj le basî xirapeda, bê bak û qise le řû, tûře buwe zû be zû. qelender û bê perwa, dił nazk û xoş biřwa. nuktezan û zîrk buwe, qisey nesteq û zilî buwe, xoy zimanparawî dîwexan, dîwanî bezmî dîwanan.

şa’rî nukteçî em dastane nawî «řeza û kuřî şêx ’ebduřřeḧmanî kuřî şêx eḧmedî kuřî mela meḧmûdî zengene»ye. le sałî 1835y mîladî le awayî «qirxLocation» le lîway kerkûk, hatuwete dunyawe. sereta lelay bawkî destî kirduwe be xwêndin û farsîyekî zorîşî her xwênduwe; lepaşa be feqyetî çuwete kerkûkLocation, maweyek lewê mawetewe lelay «seyîd muḧemmedî belaẍîPerson» û «ḧacî se’îd efendî ḧîlmîzade»Person derzî ’erebî exwênê. înca çuwe bo koye bolay « ḧacî mela ’ebdûłłay celîzade». her le dewrî feqyetîşa suleymanî çaw pê kewtuwe û le mizgewtî gewre - mizgewtî kak eḧmed - xwêndûyetî. lew dewreda kurdewarî çunke ḧikûmetî turkî têda buwe, fêrbûnî ziman û edebyatî turkî wekû pêwîst wa buwe, we leber hatuçûkirdin û beser yekewebûnî kurd legeł êranda û xoşî edebyatî farsîş, ew zimane hemû mindałêk le seretawe ebwaye pêy bixiwênraye. ca leber emane şêx řeza naçar kirawe bewe ke ser berête naw edebyatî farsî û fêrbûnî zimanî turkîşewe. şêx řeza ta egate dewrûbeřî temenî 25 sałî, xoy be xwêndinî ’îlmî ’erebî û edebyatî farsî û turkîyewe xerîk eka, lepaşa ekewête ser ewe ke wiłatan û paytextî ḧikûmetî ’usmanî bibînê bo ewe ser berête naw qapî jyanî dunyayîyewe. le 1860 beser «ḧelebLocation»da eçê bo estemułLocation, dû sałêk lewê ebê û egeřêtewe bo kerkûk, le nawçey hewlêrda ebîsêt ke her lew sałeda bawkî mirduwe, em mirdiney zor karî tê eka û diłgiran ebê, legeł eweş her dêtewe bo kerkûk be naçarî. lepaş şeş mangêk - leber têkçûnyan legeł «şêx ’elî» biraya - eçê bo koye bolay «şêx ẍefûr»y mamî. şêx ẍefûr hełî exłetênê ke goya kiçî xoy edatê, bełam bem nawewe zyatir le şeş mang le koye eyhêłêtewe û bêgarî pê eka, lepaşa kiçekeyşî nadatê. ewîş tora û geřayewe bo kerkûk. be derdîserî û pejareyî lew nawçeyeda řay’ebwêrî ta le 1866da bo carî dûhem deşt egrêtewe ber û eçêtewe bo estemuł, lem karwaneyda «erzuřom»yiş ebînê. em çeleye maweyekî zor lewê emênêtewe û be şi’ir û edeb xoy le « sedrî e’zem» nizîk ekatewe, lewêşewe ekewête bergawî ehlî «babî ’alî». deng û awazey şi’rî lew naweda deng edatewe, hatuçûy hemû dîwexanêkî kirduwe û legeł hemû core kesêkda hełsûkewtî kirduwe. be hoy sedre e’zemewe enêrrî bo ḧec. le řêgey mîsrewe ḧec eka û egeřêtewe bo estemuł, ta lewê buwe gelê car hatuçûy eḧmed paşay babanîşî kirduwe.bem core řay’ebwêrê ta le 1874 da egeřêtewe bo kerkûk û estemuł betewawî becê dêłê. le layen ḧikûmetî ’usmanîyewe nextê manganey buwe, xoyşî wirde wirde be beryewe kiştukałî le derî kerkûkewe kirduwe. jyanêkî řendane û edîbaney řabuwarduwe, zor car hatuçûy «wesman paşaPerson» û «meḧmûd paşa»y caf pyawe gewrekanî ew nawey kirduwe; ta le 1898da betewawî kerkûkî becê hêştuwe û çuwete beẍda le «tekyey tałbanî» danîştuwe. le beẍdaş legeł erbabî qełem û edebda řaybuwarduwe. myaney legeł binemałey selîm begî baban û seyîd ’ebduřřeḧmanî neqîbî beẍdada zor xoş buwe. ta le 1909y mîladî le temenî 74 sałîda be nexoşî «zeḧîrî» koçî dwayî eka û le gořistanî geylanî le nizîk şêx ’ebdulqadrî geylanî le beẍda enêjrê û leser qisey xoy em dû şi’re farsîyey xoy leser berdî gořekey heł’eknirê:

şêx řeza pyawêkî kełeget û çwarşane, nawçawan pan û çawî nextê muj û mor û zeq buwe, birokanî piř û pêkewe besarawbûn, beranlût û çenagey tozê pan, řîşe sipîyekey ehêştewe zyatir le sê pence, řîşekey çenage û ser gona û tewêłî xistibuwe yek endazewe, mêzereyekî sipî kurdaney şêxaney leser ena ser gwêçkey da’epoşê, dengêkî nêr û qisekirdinîşî zor xaw nebuwe. bêşełatî mîllet wekû baxçey padşahan waye, çon lew baxçeyeda hemû gułêkî bonxoş heye, lew mîlleteşda ebê hemû core nemamêkî têda bê. ca lenaw şa’ranî kurdida şêx řeza ew nemameye ke le babet zem û cinêwewe yekemîn kes buwe û estêrey le asmanî berzî edebyatewe buwe. emênêtewe ser ewe dîmenî kurdistan, ya tîlî çawî şoxêkî çaw cwan, ya dewrî tenganey xanedan, aya emane kamyan bûbêtin be hoy serçawey şi’rî şêx řezay tałebanî?. min lam waye eger seyrêkî dîwanekey û serguzeştî ew řêgane bihênrête berçaw ke şêx řeza le şi’irda girtûnî, hîç yek lemane nebûn ke agirî şi’ryan le diłya kirdibêtewe; bełkû cewrî řojgar û diłişkawî xoy û ḧez be berizbûnewey le sûçêk le sûçekanî jyanda kirdûyanete karê ke ser berête kořî şi’rewe. le layekî tirîşewe zorî dił be edebyat û eş’arî farsîyewe buwe, lenaw emaneşda şanamey fîrdewsî gelê car emdîw û ewdîw kirduwe. pabendî şi’rî şa’rekanî kurdîş buwe, emaneş dîsan telêkî tir ’atîfeyan bizwanduwetewe. leber emane naçar buwe her le seretay dewrî feqyetîda destî dawe be şi’rewe. babetî şi’rîş lew dewreda zor le bawda buwe. tenanet her le hawřêkanî gelêkî tir hebûn ke destî şi’ryan buwe, ya şi’rî şa’rekanî tiryan xwênduwetewe. bełam em ewaney neçuwete diłewe boye witûyetî:

şêx řeza siruştî xoyşî yarmetî dawe bo pêşkewtin, pêşkewt û estêrey bû be estêrey şa’rêkî zor berzî kurd le asmanî edebyatî kurdîda. bêcge lemane zîrekî û zeyntîjîyekî bałayşî buwe. le şi’rekanya - beşî kurdîyekey - natwanît biře şi’rêk bibînîtewe ke řêçkey yekêkî tirî girtibêt, ya lewî wergirtibê!. betaybetî ke dête ser zem û qise pê witin, yekemîn şa’rêkî kurde û kes neytiwanîwe le dozînewey şitî wirdî cinêw û qise pê witnida bîgatê. newek her ewende, bełkû înkar nakirê ke şa’rî berzî ’ereb «cerîrPerson» le basî cinêwda zor benawbange, min lam waye eger le dewrî şêx řezada bwaye, ney’etwanî le xakî «yemameLocation»we pê binête xakî ’îraq!. dax û zarî «şukirî fezlî» û bereberekanê kirdinekey legeł şêx řezada kirdûyete karê ke şêx pelamarî herçî wişe û me’nay xosin û ziman pîsîye bîda.

lepaşa way lê hatuwe lem qapîyewe dananî şi’rî cinêw wekû aw xwardinewe wa buwe lelay û kesîş neytiwanîwe tuxnî kewê!. tenanet geyştuwete payeyek şanazî be zimanyewe kirduwe ke şîrêkî tîjî karîgere û řastîşî kirduwe, wekû xoy ełê:

lemewe serî kêşawe bo ewe ke wekû awî řewan şi’rî le kanî tebî’etewe hełqułê û bû be hoy ewe ke nawbangî belaẍet derka, wekû xoy ełê:

lebin dest emeşewe le şi’rî sitayş û pya hełutnîşda wa nebê le şa’rekanî tir kemtir bû bê, bełkû le gelê şwênda pêşkewtûtir buwe, xeyałêkî nazk û tebî’etêkî awêneyî buwe. betaybetî eger hestî xêrêkî le yekê kirdibê, betewawî laleẍawey şi’rî kirawetewe û heta biłêyt wesfêkî berzî bo hatuwe. xo êcgar le beşî farsîyekeyda ew belaẍetey ke şêx řeza le barî sitayşî padşakanî dewrûberî şêxî tewêłe û çend kesî tirda twandûyetî meger her le dest ew hatbê!. le şi’rî farsîda řê û şwênî fîrdewsî zor girtuwe. le seretawe ke xoy xistuwete koşî şi’rewe «lamî’Pen name»y kirduwe be nawî şi’rî, wekû le hendê şwênra ebînrê ke ełê:

dîsan ełê:

bełam le axirda em nawey gořîyewe be nawekey xoy û řazî bû be «řeza»... řêgey şi’rî řêgeyekî bê qorit û řewan buwe, ba me’nay giranîşî witbê her be asanî û řewanî derî biřîwe.

ca ba bêyne ser ewe hendê le şi’rekanî bas bikeyn bo ewe payey şêx řezaman le hemû sûçêkî şi’rewe bo derkewê:

şêx řeza lepaş ewe bawkî emrê û lelayen xizmekanyewe leser mîrat û kelepûr tûşî kêşekêş ebê, heł’estê eçê bo «koyeLocation» bolay şêx ẍefûrî mamî. şêx ẍefûr be qisey lûs û barîk tefrey eda û emîş řiqî le kerkûk heł’estê û em biře şi’rane ełê:

basî cewrî zemane eka û ełê hemû řojê wa nabê, mîçî dewran carî wa heye wezîre, carî waş heye gizîre. êste ełê: carê kîsem piře ta sibeynê hezar kiław ba eyba. min pyawêkî řend û derwêşim be hemû şitêkewe esaçênim, pabendî hîç şitêk nîm. ta lay mame ẍefûrim bim wekû şa wame. lêreda eger şi’rekan lêk bidrênewe felsefeyekî çerx gerdûn le barî newestanya bo ême der’exa. lepaş beynêk ke legeł mamî têk eçê û ew xoşewîstîyeyan namênê înca dênê cinêwî edatê û eyşiwatewe be ḧewt aw û ełê:

em şi’rane eweman pîşan eden ke şêx řeza řaste mezhebêkî şa’rîy buwe, le her laye şîrey gułêk bûbêt ew heng buwe be dewrya. herweha le ayînî şi’irda madde peristî xoştir wîstuwe lewe ke leser yek bîrubaweř û yek qise bimênêtewe... şêx řeza zemêkî «şukirî fezlîPerson» eka, le coşî diłyewe zimanî ekirêtewe û pêy ełê:

lem şi’ranewe ewe der’ekewê ke îlhamî şi’rî hecwî şêx řeza, şukirî fezlî buwe, we berberekanêyekey kirdûyete karê ke şêx bixate ser ewe be hemû hêzêkewe bigeřê beşwên qisey pîs û dûr le edebewe. wekû le şi’rekan der’ekewê, dyare şukirîş wa neyê be qisekirdin û cinêwdan be şêx hîç kemter xemîyekî nwandibêt, ewîş lebnidest şêxanî suleymanîyewe ta twanîwyetî daxî diłî xoy hełřişituwe, boye şêx wa agirî tê ber buwe. em dû şa’re le kurdida dewrî «cerîr» û «ferezdeq» egêřn le ’erebda. şêx řeza cinêw be şêx ’elî biray eda, beła cinêw çi cinêw?! cinêw be ḧemey westa fetaḧ eda ke yeke pyawî şêx ’elî buwe, şêx řeza mûy lûtî şêx ’elî girtuwe, zanîwye be hîçî tir ewende tûře nabê be qeder ewe ke cinêw be ḧemey pyawî bidey, ewîş hatuwe û witûye:

ewete şa’ir demî bo dû cwên birduwe, lam waye kes neygeyanduwete şêx řeza le katêka ke wîstûyetî cinêw le «cimîl sidqî zihawîPerson» bida, we kes em fîkirey bemqi’ułî û tîjîye bo nehatuwe, wekû eme ke ełê:

lemewe hecwî ser ekêşê bo şitî teřtir, ełê:

lemeşewe gwêy nedawetê her qafyey bo řêk xirabê ba bo xoyşî xirap bûbê, çawî lê nebuwe, boye ełê:

dîsan ełê:

şêx řeza ke dête ser sitayş, pyaw wa lê eka ke biłê: em pyawe hemû jyanî xoy le řêy sitayş û çakeda xerc kirduwe û serî nekêşawete qapîyekî tirewe. çend be coş û berz û bałaye ew basey ke beranber be «kak eḧmedî suleymanîPerson» kirdûye?! ew me’na û belaẍete ke ew lew biře şi’reyda derî biřîwe, lam waye kem kes twanîwye bîgatê; berzîy xeyałekey em lewedaye ke le wêney em core sitayşaneda kesî lê pêş nekewtuwe û tenya ew twanîwye biłê:

temaşa ekey şirîtêkit bo exate ser û baregay berzî kak eḧmedî tyaya der’ekewê. pol pol firîştekan dên bo dîdenî, wat pîşan eda ke çawit le sêberî şapeřî ew firîştaneye beser gumezî ew şêxewe ke baregakey dîmenî baregay keykawis û nîgarî camî cîhannimay cemşîd û nigînî guştabşay heye. ke şêx bo řazandinewey ew baregaye nema pêwîste îtir dunyayş wekû emane bipçiřêtewe; çunke îtir hîç nahênê. lepaşa be şanazîyekîşewe ełê: řeza şi’rekanit le kûrey derûnêkî piř coşewe dêt û aheng egêřêt. beřastî řastî kirduwe, aheng egêřê û diłî mirdû zîndû ekatewe!. be şi’rêk basî muftî zehawî eka, ełê:

muftî zehawî ew zate buwe ke şêx řeza lebareya ełê: hîç şitêkî wird û diruşt nîye ke neyzanê û neydozêtewe. şêx řeza le barî mêjûnûsîşda bot der’exa ke şořeswarêkî ewmeydaneş buwe û be çalakane espî qełemî xoy taw dawe. dewrêkî «ewřeḧmanpaşa» û «’ewłapaşa» û «siłêmanpaşa»y babanit bo egêřêtewe ke le şarî suleymanîda fermanřewayîyan kirduwe û zemzemeyekî dadgusterîyan nwanduwe. ca xoy ehawêjête ew meydanewe û ełê:

nazanim aya kesî tir twanîwyetî wekû şêx řeza perdey dewrî babanekan bigêřêtewe û leşkir û dîwexanekanyan be dengî mozîqa bigeyenête heywanî asman û lepaşa dax û derdî xoy hełřêjê bo ew dewre û bo ew řezmarayî û cilît bazîye?. we be şabeytekey basêkî kurtî cîhangîrî selaḧeddînî eyûbît bo bigêřêtewe û biłê ew selaḧeddîneş legeł paşakanî bebeda yek řîşeyan heye, ke řegezî kurd û qewmîyetî kurdîye!.

şêx řeza ke dête bazařî diłteřî û ’eşqibazî, sitayşî wat bo eka lat wa nebê ke taqe kiřyarêkî ew bazařeye, ke çî xoyşî le ḧeqîqetda şa’rêkî nuktebêjî zemçî buwe!. basî xoşewîstêkî ebro kemanî zołf perêşan eka ke xawenî cê simî ahuwe û be nazî tîlî çawî kiřyarî xerqe û tezbêḧî şêx û şêxaneye. ca em doste aya taqe gułêkî řasteqîne bêt û be bonî ’etramêzyewe diłî şêxî geşandibêtewe? ya dîmenêkî xeyałî bêt û bulîwlî teb’î řezay hênabête newaxwanî? her layekyan bibê payey şa’rî tałebanîman le meydanî edebyatî ẍeramîda bo der ebřê. bê guman yekêke lemane boye ełê:

lêreda ke be wirdî em şi’rane bixiwênrêtewe ezanrê ke şêx řeza be çe cor xoy le meydanî ẍeramîyatîşda nwanduwe?! weya çon şa’rêkî diłteřî hewes perist buwe?. dyar bû ewey pêşû tapoyek bû xeyałî ke dirustî kirdibû, bełam ke dête basî sadeřuxekan, ew sade řuxane ke xawenî komełe befrî şeqkirawî be mişarin, řastewřast xoy exate koşyanewe û lewêda pêt ełê: tuxnyan mekewe, çunke wefayan nîye. em amojgarîyey le kûrey derûnêkî becoşewe heł’eřêjê, lew kûrewe hełî eřêjê ke botey taqîkirdinewey leser buwe û xoy le kûrekeda ałtûnî ew boteye buwe, ełê:

wa dyare şêx zor dax le dił buwe boye witûye:

eger sed sał bidey řinc û neyangêyt qisey wat pê ełên neygirtibê qamûs

şêx le dewrî pîrîşda xoy her heł’ekêşê û ełê:

şêx ekewête barî qisey nesteq û nukte bazî. ke dête basî kirdewey şêxî îman firoş her le xoy eweşêtewe ke biłê:

şoxê be înabet çuwe lay zuhd firoşê bo exzî terîqet be diłê piř le xiroşê

xoş hate cwab û witî: to ḧeqte welê min

sałêke firoştûme îmanim be qiroşê

qise nesteqekey wekû tirazû waye bo jyan ke ełê:

pîr ke kokî winetřî,dûre łe mirdin hêşta wirde ahengî dway koke nîşaney ecele

bîrî têjî şêx řeza nebê kes natwanê dengî barezelî be diła bêt!....bemewe newestawe serkewtuwe bo îşî dûbedûyş, ke ełê:

dyare zor çak çuwete cergî çonyetî jyanî xêzanî û komełayetîyewe, boye qisekey wa be danisqe eşê le katêkda ke ełê:

aya çe şa’rêk twanîwyetî bem core cinêw be dujminî xoy bida wekû şêx ełê:

aya mubalẍeş bem core? ke ełê:

yekê le nukte şê’rîyekanî şêx řeza eweye ke ełê:

eger şêx ḧesen bêt û biłêt ew cinêwet boç pêdawim? şêx ełê xo min be tom newtuwe! witume:kereke bû, behoy gobendinanewey em şeře!.

çen cwan basî fiřufêłî şêxêkit bo eka,ke ełê:

ay çend le demar û xwênî komełayetîda çuwete xwarewe û çon em felsefeye bo der kewtiwe ke ełê:

be wirdî le felsefey siruştî ademîzad wird ebêtewe ke ełê:

em me’na felsefîye ke şêx lem taqe şi’reyda cêy kirduwetewe, kem kes twanîwyetî ew belaẍete binwênê û be çend wite ew me’naye derxa. aya şêx řeza lewane buwe ke noy bidate qerey felsefeyekî tesûfî û ḧîkmetêkî řoḧî? bełê, şêx řeza be dû beytî kurdî beriztir me’nayekî ew meydaney derbiřîwe ke ełê:

tanîwyetî ke biłêt: parçey řengawřeng û benirxî ḧîkmet ke hênrawete meydanewe şi’rî zimanî kurdî xawêntir û pakjitirî ew parçe û kûtałeye, eger bêtû taqe ḧerfêkîşî bifroşê - tenanet be ałtûnêkîş -- leber ewe em benirxtire her exłetêyt. dyare em şi’rey minîş day’enêm yekêke lew şi’re benirxe kurdîyane. em cilubergî jyane leber ewe hî xot nîye û şitêke xwastûte, natwanî zorî leber keyt, ebê xêra bîdeytewe be xawenî. ca wirya be pîsî nekey bo pêçî ew mêzere ke leserî enêyt û be corêkî tir eçîte pêş çawî mirdimewe; be corêk eçîte pêş çawyan ke le řwałeta le pyawêkî ayînî eçît, ke çî le penamekîda ebî be dizêkî řêgir!. dîsan wirya be dawênî ew ciluberge - ke axir û oxrî jyanekete - pîsî nekeyt bo ew kirdewane ke le seretay jyantewe leserî bûyt û biłêyt le zemanî gencîma gelê îşî herzekarîm kirduwe, taze hîçî tiz kełkim nagrê, ba her bew îşe herzekarîyanewe serbinêmewe!.ne, wa meke,zemanî herzekarî herzekarî bû,zemanî pîrî leber ewe ke pyaw řûbeřûy qapîyekî tir ebêtewe - ebê be hemû amadeyyêkewe řûy têka û baweş bika bew kirdewaneda ke parêzgarî pyaw eken lew qapîyewan wimuḧasîbane ke çeqî řêgay mirdin û gořyan girtuwe û lewêda çawyan birîwete însan!

dîsan wate em jyanî kurtî dinyaye-megořewe be jyane hetahtayyekey tir. le kurdîda ełê «ew şite pêçî mêzerêke»mebestî eweye ke zû beser eçê.

min nem ewîst lêreda bêcge le kurdî le şitêkî tir bidwêm û qise le ẍeyrî şê’rî kurdîyewe bikem,

bełam şêx řeza naçarî kirdim ke qise le dû şitewe bikem û herdûkîşî farsîye: yekem ew şê’rey ke basî taqî kîsra eka û ełê :

yanê : ew qełşawîye ke lekîsra da çawit pî ekewê,ewe demêke demî kirdotewe û ełê : manewe bo kes nîye taqî kîsra kem şa’ir buwe qisey lêwe nikirdibêt û xoy lê nedabê. yekêk lewane «buḧtûrî ,menbecîPerson» şa’rî berzî sedey sêhemî hîcrî ’erebe .be 51 şê’ir basî taqî kîsřat bo eka û seretay ekatewe û ełê:

le şê’rî nohema ełê:

pakêjî me’nakey wate: aya eger çawit be şwênî binemałey sasanîyekan bikewê, ebê be derz bot û îtir pişt be hîç çake wixrape û berzî nizmîyek nebestî!.

yekêkî tir «xaqanî , şîrwanî» şa’rî gewrey sedey şeşemî hîcrî farse, ewîş be 42 şi’ir her basî heywanî kîsrat bo eka û seretay şi’rekanî bewe ekatewe ełê:

le şi’rî nozdeheha ełê:

pakjî mi’nakey wate: eme ew heywane ye ke leber zorî hemû core merdimêkî cwan şox wişeng dîwarî nîgaristanekan-ke bewêney nayab nayab řazênrabûbûnewe-hênrwan kirwan bexakî naw qapîyekey bo ewe bibin řêbazî em cwanane ke êste lewêda danîştûn çunke leber cwanî emane nîgarekan îtir nirxêkyan nemawe,ebin bikirên be xakî ser rêga,

bełam egir’îme be çawêkî wird bînewe lew taqe şi’rî şêx řeza wird bînewe,ebînîn le barîd’îlmî belaẍe beyanda lewaneye hînekey em beriztir û piř me’natir bê!boyeş waye,çunke îcazekey geyandote ewpeřî, tenya de wişey têda xerc kirduwe ke çî belaẍe û felsefekey ewanî girtotewe, herçend lem řuwewe mewlana xalîdîş ełê:

wate: çawêkî ’îbret hełbiře û temaşayekî taqî kîsra bike,seyr ekî całcałoke berdedare wikunebebuwe nobetçî! bełam lewaneye eger şwên xaqanî nekewtibê zeynyan yekî girtuwetewe, legeł eweş her hînekey şêx řeza dûr nîye beriztir bê, çonke le felsefey me’nake û řêkxistinî ’îbareteke kesî lê pêş nekewtuwe. ewende heye eger ewe kurdî bwaye, sed ewendey tir payey şêx řezay berz ekirdewe. dûhem em fîkire wirde nayabeyetî ke gawrêk ser řêy girtuwe û witûye: eger ’îsa paye beriztir nebwaye le muḧemimd lelay xwa, neyan e birde asman!. ewîş ełê: ke ’îsa û muḧemmedyan le tirazûy qedir şinasîda kêşa , leber ewe paye berzî muḧemmed girantir bû:

takî tirazûy muḧemmed girantir bû, nêşte erz û hî ’îsa sûk bû xoy negirtewe ta asmanî çwarem!

ême nebê leser ew baweře bîn ke bêcge le zîrekî û wirdekarî şêx řeza kesî tir neytiwanîwe em wełame beřê û cêye bidatewe û fîkirî bo şitî wa biřwa.

kewabû şêx řeza çûn şa’rêkî xusniçî buwe, herweha sitayşçî, ẍeramî û wirdekarîş buwe zortir le şi’rekanî bûn wekû pendî pêşînan û merdim leberyan kirduwe.

şêx bêcge le şi’ir le qise û serguzeştîşa her qise nesteq û nuktebaz buwe.gełê qisey danisqey le şwên becê mawe. ême leme zyatir nemanwîst dirêje be basî şêx řeza bideyn boye qisekanman negêřayewe.

dîwanî şi’îrekey lełayen « merîwanî »yewe le sałî 1935y mîladî le çapxaney«merîwanî» le beẍda bo carî yekem leçap dirawe, bo çelî dûhemîş lelayn «şêx ’elî tałebanî» neweyewe le sałî 1946y m, le çapxaney « mi’arf» le beẍda le çap dirawe. emey dwayîyan le pêşa beşî kurdî înca farsî, û beşwên ewana turkîyekey dêt, hî yekemîşyan be şwên emanda ’erebî dêt.

le layan «seydyan» yişyewe le mihabad ofîst çap kirawetewe bełam bebê tarîx.